1, 2. (a) Butungulushi bwa bani tulingile ukulakonka? (b) Mepusho nshi twalayasuka muli cino cipandwa?

ILYO mwali abaice, nalimo kwaleba inshita ilyo abafyashi benu balemweba ukucita ifyo mushalefwaya. Mwalitemenwe abafyashi benu kabili mwalishibe ukuti mufwile ukulabomfwila. Na lyo line te lyonse mwalefwaya ukubomfwila.

² Twalishiba ukuti Yehova Shifwe alitutemwa. Alatusakamana kabili alatupeela fyonse ifyo tukabila mu mikalile yesu. Alatutungulula pa kuti ifintu filetwendela bwino. Inshita shimo alabomfya na bantu pa kututungulula. Tufwile ukulacindika ubutungulushi bwa kwa Yehova. (Amapinda 24:21) Nomba mulandu nshi limo cafisha ukumfwila abatutungulula? Mulandu nshi Yehova atwebela ukulaumfwila abatutungulula? Kabili kuti twalanga shani ukuti tulacindika ubutungulushi bwakwe?—Moneni Ifyebo na Fimbi pa 9.

3, 4. Cali shani pa kuti abantunse babe abashapwililika? Mulandu nshi cingatwafisha ukukonka ubutungulushi bwa bantu?

³ Fwe bantunse twalemenena ku kukanaumfwila  abatutungulula. Bucipondoka bwatendeke ilyo Adamu na Efa abo Lesa abalilepo ukubumba babembwike. Nangu ca kuti bali abapwililika ilyo babumbilwe, balipondokele Lesa. Ukutula lilya line, abantu bonse bafyalwa abashapwililika. Cimo icilenga ciletwafya ukukonka ubutungulushi bwa kwa Yehova no bwa bantu banensu, ni co tatwapwililika. Cimbi icilenga ca kuti abo Yehova abomfya ku kututungulula nabo bene tabapwililika.—Ukutendeka 2:15-17; 3:1-7; Amalumbo 51:5; Abena Roma 5:12.

⁴ Apo tatwapwililika, tulaba ne cilumba. Icilumba cilalenga catukosela ukulakonka ubutungulushi. Ku ca kumwenako, kale Yehova asalile Mose ukulatungulula abantu bakwe abena Israele. Umwaume umo uo baleita abati Kora, uwabombeele Yehova pa myaka iingi aishileba ne cilumba kabili alesaalula sana Mose. Nangu ca kuti Mose aletungulula abantu ba kwa Lesa, tali ne cilumba. Na kuba bamulondolola ukuti ali uwafuukisha pa bantu bonse abaliko pali ilya nshita. Lelo Kora alikeene ukukonka ubutungulushi bwa kwa Mose. Alyongwele na bantu abengi kabili nabo bene balipondokele Mose. Cinshi cacitikile Kora na bacipondoka banankwe? Lesa alibepeye. (Impendwa 12:3; 16:1-3, 31–35) Mu Baibolo mwaliba amalyashi ayengi ayatusambilisha ukuti icilumba cibi.—2 Imilandu 26:16-21; moneni Ifyebo na Fimbi pa 10.

5. Bushe abantu bamo babomfeshe shani amaka yabo bubi bubi?

⁵ Nalimo mwalyumfwapo insoselo iitila, “ubufumu busheta amenshi.” Ukutula fye na kale, abantu abengi balabomfya amaka yabo bubi bubi. (Belengeni Lukala Milandu 8:9.) Ku ca kumwenako, Shauli ali muntu umusuma kabili uwaicefya ilyo Yehova amusalile ukuba  imfumu mu Israele. Lelo alilekele icilumba no mufimbila fyakula mu mutima wakwe, ne ci calengele alacusha Davidi uwali uwa kaele. (1 Samwele 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Mu kupita kwa nshita Davidi aishileba imfumu, kabili ali pa mfumu ishali ishisuma nga nshi mu Israele. Na lyo line, mu kupita kwa nshita Davidi na o wine alibomfeshe amaka yakwe bubi bubi. Alicitile ubulalelale na Bati-sheba uwali muka Uria, kabili alefwaya ukufisa ulubembu acitile, e ico atumine Uria mu nkondo pa kuti bamwipaye.—2 Samwele 11:1-17.

6, 7. (a) Bushe ukutemwa twatemwa Yehova kulenga tulecita cinshi? (b) Finshi fikatwafwa ukuba ne cumfwila na lintu cafishe ukuba ne cumfwila?

⁶ Ico tucindikila ubutungulushi bwa kwa Yehova ni co twalimutemwa. Apo takwaba icintu nangu cimo nelyo umuntu nangu umo uo twatemwa ukucila ifyo twatemwa Yehova, tufwaya ukulacita ifilenga aba ne nsansa. (Belengeni Amapinda 27:11; Marko 12:29, 30.) Ukutula ilyo umwaume no mwanakashi wa kubalilapo baikalile mwi bala lya Edeni, Satana afwaya abantu baletwishika nga Yehova alilinga ukulabatungulula. Satana Kaseebanya afwaya tulemona ukuti Yehova takwata insambu sha kutweba ifya kucita. Lelo twalishiba ukuti ubu bufi. Twalishiba ukuti ifyo Baibolo ilanda pali Yehova fya cine, itila: “Mwalilinga, mwe Yehova, mwe Lesa wesu, ukupokelela ubukata no mucinshi na maka, pantu ni mwe mwabumbile ifintu fyonse.”—Ukusokolola 4:11.

⁷ Ilyo mwali abaice, nalimo balemusambilisha ukulaumfwila abafyashi benu na lintu mushalefwaya  ukubomfwila. E fyo caba na ku babomfi ba kwa Yehova, limo cilabakosela ukumfwila Yehova. Lelo twalitemwa Yehova kabili twalimucindika, e ico tulacita fyonse pa kuti tulemumfwila. Yesu e o tulingile ukulapashanya. Aleumfwila Yehova na lintu cayafishe ukumumfwila. E co aebele Wishi ukuti: “Ukufwaya kwenu e ko kucitwe, te kwandi iyo.”—Luka 22:42; moneni Ifyebo na Fimbi pa 11.

8. Ni mu nshila nshi shimo umo Yehova atutungulwila? (Moneni akabokoshi akaleti “ Muleumfwa nga Bamufunda.”)

⁸ Muno nshiku Yehova atutungulula mu nshila ishalekanalekana. Ku ca kumwenako, alitupeela Baibolo. Na kabili alitupeela baeluda mu filonganino. Tulanga ukuti twalicindika ubutungulushi bwa kwa Yehova nga tulecindika abo abomfya pa kututungulula. Nga tulekaana ukukonka ubutungulushi bwabo, ninshi tulekaana Yehova. Ilyo abena Israele bakeene Mose, Yehova amwene ukuti balilufyenye sana. Amwene ukuti e o bakeene.—Impendwa 14:26, 27; moneni Ifyebo na Fimbi pa 12.

9. Bushe ukutemwa kulenga shani twalakonka ubutungulushi?

⁹ Nga tulecindika abaletutungulula, tulanga ukuti twalitemwa bamunyinefwe na bankashi. Natulangilile. Nga kwaba ubusanso ubukalamba nga nshi, abafwilisha abaponenwe no busanso bwa musango uyu ilingi line babombela pamo pa kuti bafwe abantu abengi nga nshi. Pa kuti babombe bwino, kufwile kwaba uwa kubatungulula kabili bonse balingile ukukonka ifyo alebeba. Kuti caba shani nga ca kuti umo akaana ukukonka ifyo balemweba, kabili alaicitila fye ifyo alefwaya umwine? Nangu ca kuti alefwaya ukwafwa abantu, nga talekonka ifyo uuletungulula alemweba, kuti alenga abo alebomba nabo bakwata amafya,  nalimo kuti baicena sana. Na ifwe nga tatulekonka ifyo Yehova aletweba ne fyo abantu asala ukututungulula baletweba, kuti twalenga bambi baculilamo. Lelo nga tuleumfwila Yehova tulanga ukuti twalitemwa bamunyinefwe kabili twalicindika ubutungulushi bwa kwa Yehova.—1 Abena Korinti 12:14, 25, 26.

10, 11. Finshi twalalandapo?

¹⁰ Fyonse ifyo Yehova atweba ukucita fya kutuwamina. Nga tulecindika abaletungulula mu lupwa lwesu, mu cilonganino, kabili tulecindika na balashi ba buteko, ifintu fikawamina bonse.—Amalango 5:16; Abena Roma 13:4; Abena Efese 6:2, 3; AbaHebere 13:17.

¹¹ Nga twaishiba ico Yehova afwaila ukuti tulecindika abantu kuti twalabacindika. Natulande ifyo twingacita pa kulanga ukuti tulacindika abatungulula mu lupwa, mu cilonganino na mu buteko.

12. Finshi umwaume uwaupa alingile ukulacita nga alicindika Yehova?

¹² Yehova e watendeke ulupwa kabili cila muntu mu lupwa alimupeela umulimo uo alingile ukubomba. Bonse mu lupwa nga baishiba ifyo Yehova afwaya ukuti balecita, bakaba ne nsansa. (1 Abena Korinti 14:33) Yehova e wapeela umwaume umulimo wa kuba umutwe wa lupwa lwakwe. Ici cilolele mu kuti Yehova afwaya umwaume uwaupa alesakamana umwina mwakwe na bana kabili alebatungulula bwino. Kanshi umwaume akalubulula kuli Yehova pa fyo asakamana ulupwa lwakwe. Umwaume Umwina Kristu alingile ukuba ne cikuuku no kutemwa kabili afwile ukulasunga ulupwa lwakwe nga fintu Yesu asunga icilonganino. Umwaume uwaupa nga alecita ifi, alanga ukuti alicindika Yehova.—Abena Efese 5:23; moneni Ifyebo na Fimbi pa 13.

13. Finshi umwanakashi uwaupwa alingile ukulacita pa kuti alelanga ukuti alicindika umwina mwakwe?

 ¹³ Umwina Kristu uwaupwa na o alikwata umulimo uwacindama mu lupwa. Alatungilila umwina mwakwe ilyo aletungulula ulupwa. Bonse babili balabombela pamo pa kusambilisha abana. Umwanakashi uwaupwa kuti asambilisha abana bakwe ukuba no mucinshi nga ca kuti ena alikwata umucinshi. (Amapinda 1:8) Alicindika umwina mwakwe kabili alakonka ifyo umwina mwakwe apingula pa fintu. Na lintu ashitemenwe ifyo umwina mwakwe apingwile, alaba no mucinshi ne cikuuku pa kulanda ifyo aletontonkanya. Umwanakashi Umwina Kristu nga aupwa ku ushili Nte, alakwata amafya ayaibela. Lelo nga atwalilila ukutemwa umwina mwakwe no kumucindika, nalimo bushiku bumo na o akafwaya ukwishiba Yehova no kutendeka ukumupepa.—Belengeni 1 Petro 3:1.

14. Finshi abana balingile ukulacita nga balicindika Yehova na bafyashi babo?

¹⁴ Yehova alitemwa abana, kabili balingile ukucingililwa no kubatungulula. Abana nga baleumfwila abafyashi babo, abafyashi balaba ne nsansa. Ne cacindamisha ca kuti, nga baleumfwila abafyashi babo balanga ukuti balicindika Yehova, kabili balamulenga aba ne nsansa. (Amapinda 10:1) Mu ndupwa ishingi, abana bakula fye no mufyashi umo. Mu ndupwa sha musango uyu ifintu filafya ku mufyashi na ku bana bene. Lelo abana nga baleumfwila umufyashi wabo kabili balemutungilila, ifintu filabako eyefilya. Nampo nga ifi e fyo caba mu lupwa lwenu nelyo iyo, icishinka ca kuti takwaba ulupwa umushiba amafya. Nomba nga ca kuti bonse mu lupwa balekonka ifyo Yehova alanda, mu lupwa kuti mwaba insansa. Ici cilalenga Yehova Kabumba  uwatendeke ulupwa acindikwa.—Abena Efese 3:14, 15.

15. Finshi tufwile ukulacita pa kuti tulecindika abatungulula mu cilonganino?

¹⁵ Yehova abomfya icilonganino ca Bwina Kristu ku kututungulula, kabili alipeela Yesu amaka ya kutungulula icilonganino. (Abena Kolose 1:18) Yesu na o alipeela “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” umulimo wa kusakamana abantu ba kwa Lesa pano isonde. (Mateo 24:45-47) Muno nshiku, “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka,” Libumba Litungulula. Ibumba Litungulula lilatupekanishisha ifyo tukabila pa nshita iyalinga pa kuti icitetekelo cesu cilekoselako. Baeluda, ababomfi batumikila na bakangalila ba muputule balatungilila ifilonganino mwi sonde lyonse, kabili Ibumba Litungulula elibeba ifya kucita pa kutungulula ifilonganino. Aba bonse bamunyinefwe balikwata umulimo wa kutusakamana. Bakalubulula kuli Yehova pa fyo babomba uyu mulimo. Kanshi nga tulecindika aba abaume, ninshi tulecindika Yehova.—Belengeni 1 Abena Tesalonika 5:12; AbaHebere 13:17; moneni Ifyebo na Fimbi pa 14.

16. Cinshi twingalandila ukuti baeluda na babomfi batumikila basontwa no mupashi wa mushilo?

¹⁶ Baeluda na babomfi batumikila balafwa aba mu cilonganino ukutwalilila ukuba aba cishinka kabili abaikatana. Kwena aba bamunyinefwe tabapwililika nge fi fine na ifwe tushapwililika. Nomba bushe basontwa shani? Abo basonta ukuba baeluda na babomfi batumikila balingile ukufika pa fifwaikwa ifyo Baibolo yalandapo. (1 Timote 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Yehova abomfeshe umupashi wa mushilo pa kulenga abalembele Baibolo balondolole ififwaikwa pa kuti umo abe eluda  nelyo umubomfi atumikila. Baeluda balalomba Yehova ukuti abapeele umupashi wa mushilo pa kuti ubafwe ilyo balelanshanya pali bamunyinefwe abafwile ukusontwa ukuba baeluda nelyo ababomfi batumikila. Ukwabula no kutwishika, ifilonganino fitungululwa na Yesu e lyo na Yehova. (Imilimo 20:28) Abaume abo basonta ku kutwafwa na ku kutusakamana fya bupe ifyo Lesa atupeela.—Abena Efese 4:8.

17. Finshi nkashi afwile ukucita inshita shimo pa kulanga ukuti alicindika ubutungulushi?

¹⁷ Limo mu filonganino fimo tamuba baeluda nelyo ababomfi batumikila aba kubomba imilimo imo. Bamunyinefwe ababatishiwa kuti babomba iyo milimo, lelo nga tamwaba bamunyinefwe ababatishiwa, nkashi kuti alebomba imilimo iyo munyinefwe uwabatishiwa afwile ukubomba. Ifi nga e fyo caba, uyu nkashi afwile ukulafwala icifimbo ku mutwe, nalimo icitambala nelyo icisote. (1 Abena Korinti 11:3-10) Nga alecita ifi, ninshi alicindika ubutungulushi bwa kwa Yehova mu lupwa na mu cilonganino.—Moneni Ifyebo na Fimbi pa 15.

18, 19. (a) Finshi tusambilila ku fyaba mu Abena Roma 13:1-7? (b) Finshi tulingile ukulacita pa kulanga ukuti twalicindika ubuteko?

¹⁸ Muno nshiku Yehova alisuminisha amabuteko ukulatungulula abantu kabili tulingile ukucindika amabuteko. Amabuteko yalateyanya bwino ifintu mu fyalo na mu bwikashi pa kuti ifintu fileenda bwino, kabili yalapekanishisha abantu ifya kubafwa mu bwikashi. Abena Kristu balakonka ifyaba pa Abena Roma 13:1-7. (Belengeni.) Tulacindika “ubuteko” kabili tulakonka amafunde ya mu calo twikala nelyo mu cifulo twikala. Aya mafunde kuti yakuma ulupwa lwesu, amakwebo tucita,  nelyo ifyo twakwata. Ku ca kumwenako, tulalipila imisonko kabili nga kuli ifyebo ifyo abalashi balefwaya tulabapeela. Lelo kuti twacita shani nga ca kuti abalashi batweba ukucita ifyo amafunde ya kwa Lesa yalesha? Umutumwa Petro atile: “Tufwile ukunakila Lesa ukucila ukunakila abantu.”—Imilimo 5:28, 29.

¹⁹ Umulashi wa buteko pamo nga kapingula wa mu cilye nelyo kapokola nga atweba ukucita fimo tulingile ukuba no mucinshi. Abena Kristu bacaice balingile ukulacindika bakafundisha e lyo na babomfi bambi aba pa sukulu. Nga tulabomba incito tulingile ukulacindika abatwingisha incito nangu ababomfi bambi tababacindika. Nga tulecita ifi, ninshi tulepashanya umutumwa Paulo uwalecindika abalashi nangu ca kuti limo caleyafya. (Imilimo 26:2, 25) Nangu ca kuti abalashi bamo baletucusha, tufwile ukubacindika.—Belengeni Abena Roma 12:17, 18; 1 Petro 3:15.

20, 21. Fisuma nshi ifingacitika nga tulecindika abantu?

²⁰ Abantu mwi sonde lyonse tabacindika sana abantu banabo. Lelo abantu ba kwa Yehova bena te fyo baba. Tulafwaisha ukucindika abantu bonse. Tukonka ifyo umutumwa Petro alandile, atile: “Mulecindika abantu aba misango yonse.” (1 Petro 2:17) Nga tulecindika abantu, balamona. Yesu atwebele ati: “Lekeni ulubuuto lwenu lubalikile ku bantu, pa kuti bamone imilimo yenu iisuma no kucindika Shinwe uwaba mu muulu.”—Mateo 5:16.

²¹ Nga tulecindika aba mu lupwa lwesu, aba mu cilonganino, na bantu bambi, nalimo abantu kuti balafwaisha ukusambilila na fimbi pali Yehova. Na kabili nga tulecindika abantu, tulanga ukuti twalicindika Yehova. Nga tulecita ifi Yehova alasekelela, kabili ninshi tulelanga ukuti twalimutemwa.