1, 2. Bushe Yehova omfwa shani nga tuleibikilishako ukuba aba cishinka?

ELENGANYENI ukuti bushiku bumo umwaice alebwela ku sukulu e lyo asanga icikwama umuli indalama ishingi nacipona mu nshila. Finshi engacita? Nga alefwaya kuti acisunga. Lelo asalapo ukucitwala ku bene. Ilyo banyina baumfwa ukuti e fyo acitile, batemwa nga nshi.

² Abafyashi abengi balatemwa abana babo nga baliba ne cishinka. Shifwe wa ku muulu, Yehova, ni “Lesa wa cishinka,” kabili alatemwa nga tuli aba cishinka. (Amalumbo 31:5) Tufwaya ukulacita ifilenga alesekelela no “kuba aba cishinka muli fyonse.” (AbaHebere 13:18) Natulande pa fintu fine umo cafya ukuba aba cishinka. Lyena twalalanda ifyo pa fisuma fimo ifingafumamo nga tuli aba cishinka muli ifi fintu.

3-5. (a) Finshi fingalenga twalaibepa? (b) Finshi tufwile ukucita pa kuti twilaibepa?

³ Te kuti tube aba cishinka ku bantu nga ca kuti tatuli bafumacumi. Kwena calyafya ukuba bafumacumi lyonse. Mu nshita ya batumwa, aba bwananyina abali mu  cilonganino ca mu Laodikea balemona ukuti balecita ifyalesekesha Lesa, kanshi baleibepa fye. (Ukusokolola 3:17) Na ifwe bene kuti twalamona ukuti tuli ba cishinka kanshi tuibepa fye.

⁴ Umusambi Yakobo alembele ati: “Umuntu nga aimona kwati ni kapepa wine wine nomba talama ululimi lwakwe, lelo atwalilila ukubepa umutima wakwe, ninshi imipepele ya uyo muntu ya fye.” (Yakobo 1:26) Kuti twalaibepa nga ca kuti tuletontonkanya ukuti cikulu fye tulecita ifisuma, Lesa te kuti afulwe nangu tatulelama ululimi nelyo nga tatuli na mucinshi nangu nga tulebepa. Finshi tufwile ukucita pa kuti twilaibepa?

⁵ Nga twalolesha mu cilola, tulamona ifyo tumoneka ku nse. Nga tulebelenga Baibolo, tuleshiba ifyo twaba mu kati. Baibolo kuti yatwafwa ukwishiba umo tucita bwino na umo tushicita bwino. Tuleshiba umo tulingile ukwaluka mu fyo tutontonkanya, mu fyo tucita na mu fyo tulanda. (Belengeni Yakobo 1:23-25.) Lelo nga tulemona ukuti tatulufyanya, te kuti twaluke umo tulingile ukwaluka. Kanshi tulingile ukulabomfya Baibolo pa kuti tuleishiba ifyo twaba. (Inyimbo sha Bulanda 3:40; Hagai 1:5) Ipepo na lyo lilatwafwa ukwishiba ifyo twaba. Ilyo tulepepa tulingile ukweba Yehova ukutubeebeeta no kutwafwa ukwishiba umo tushicita bwino pa kuti twaluke. (Amalumbo 139:23, 24) Tuleibukisha ukuti “uwa bucenjeshi wa bunani kuli Yehova, lelo abalungama e baba bacibusa bakwe.”—Amapinda 3:32.

6. Mulandu nshi abaupana balingile ukubela aba cishinka?

⁶ Ukuba aba cishinka kuli balupwa kwalicindama. Nga ca kuti abaupana balalanshanya ukwabula ukufisa  nangu cimo, balomfwa ukuti balicingililwa kabili balacetekelana. Fingi ifyo abaupana bengacita ifingalanga ukuti tababa na cishinka ku bena mwabo. Ku ca kumwenako, uwaupa nelyo uwaupwa kuti alelanga icintemwa ku ushili mwina mwakwe, kuti aletamba ifye shiku nelyo kuti aleenda no muntu umbi mu bumfisolo. Uwaimbile amalumbo atile: “Nshaikala pamo na ba bufi; kabili nshendela pamo na ba bumbimunda.” (Amalumbo 26:4) Nga ca kuti tamuli aba cishinka ku bena mwenu nangu fye ni mu fyo mutontonkanya, mukakwata amafya mu cupo.

7, 8. Bushe Baibolo kuti yamwafwa shani ukusambilisha abana benu ubusuma bwaba mu kuba uwa cishinka?

⁷ Abana nabo balingile ukwishiba ukuti ukuba uwa  cishinka kwalicindama. Abafyashi balingile ukubomfya Baibolo pa kusambilisha abana ukuba aba cishinka. Mu Baibolo mwalilembwa abantu abashali aba cishinka pamo nga: Akani uwaishileba umupuupu; Gehasi uwabepele pa kuti apoke indalama; Yuda uwaibile indalama kabili pa numa uwafutwike Yesu pa ndalama sha silfere 30.—Yoshua 6:17-19; 7:11-25; 2 Ishamfumu 5:14-16, 20-27; Mateo 26:14, 15; Yohane 12:6.

⁸ Mu Baibolo mwalilembwa na abantu abali aba cishinka pamo nga: Yakobo uwaebele abana bakwe abaume ukubwekeshamo indalama isho basangile mu mifuko; Yefta no mwana wakwe umwanakashi abafishishepo umulapo balapile kuli Lesa; na Yesu uwali ne cishinka na lintu ali na mafya ayakalamba. (Ukutendeka 43:12; Abapingushi 11:30-40; Yohane 18:3-11) Nga mulesambilisha abana pali aba bantu bakeshiba ukuti calicindama ukuba uwa cishinka.

9. Bushe abana bakaba shani nga ca kuti abafyashi bali ne cishinka?

⁹ Abafyashi kuti basambililako fimo kuli aya amashinte ya mafunde: “Bushe iwe, we usambilisha umbi, taubala waisambilisha we mwine? We ubila auti ‘Wilaiba,’ bushe uleba?” (Abena Roma 2:21) Abana baleshiba nga ca kuti abafyashi balelanda ifyo bena bashicita no kucita. Nga ca kuti tuleeba abana ukuti babe aba cishinka lelo ifwe tatwaba na cishinka, abana tabakeshibe ifyo balingile ukucita. Nga ca kuti abana baleumfwa abafyashi balebepa, nangu ni mutuntu utunono, nabo nalimo kuti balabepa. (Belengeni Luka 16:10.) Lelo abana nga balemona abafyashi babo bali ne cishinka, nabo ilyo bakakula bakaba abafyashi aba cishinka.—Amapinda 22:6; Abena Efese 6:4.

10. Finshi tulingile ukucita pa kuti tube aba cishinka ilyo tulelanshanya na ba bwananyina?

¹⁰ Tulingile no kuba aba cishinka ku ba bwananyina. Calyanguka ukutendeka ukwamba bambi e lyo no kubonawila ishina ilyo tuleshimika ilyashi. Nga ca kuti twaebako umuntu umbi ilyashi ilyo tushishininkishe nga lya cine, kuti twalatandanya ubufi. Cisuma ‘ukulama akanwa kesu.’ (Amapinda 10:19) Ukuba aba cishinka tacipilibula ukuti tulingile ukulanda fye fyonse ifyo twatontonkanya, ifyo twaishiba, nelyo ifyo tumfwile. Nangu ca kuti ifyo tulefwaya ukulanda fya cine, lelo nga tafitukumine, nelyo nga te kuti ciwame ukulandapo, ninshi tatufwile ukufilanda. (1 Abena Tesalonika 4:11) Abantu bamo balaipokolola nga balanda amashiwi ayakalifya bambi, batila: “Ndelanda fye icishinka.” Apo tuli bantu ba kwa Yehova, lyonse tufwaya imilandile yesu yaba iisuma kabili iya cikuuku.—Belengeni Abena Kolose 4:6.

11, 12. (a) Bushe umuntu uwacita ulubembu kuti alenga shani ifintu fyabipilako nga tali uwa cishinka? (b) Mepusho nshi yamo ayo twingepusha? (c) Finshi tulingile ukucita pa kuti tube aba cishinka ku cilonganino ca kwa Yehova?

¹¹ Yehova alipeela baeluda umulimo wa kwafwa aba mu cilonganino. Baeluda kuti babomba bwino uyu mulimo nga tulebeba icishinka. Cinshi twalandila ifi? Nga ca kuti namulwala e lyo mwaya kuli dokota ukuti amundape, bushe kuti mwamwebako fye fimo pa fyo muleumfwa e lyo fimbi mwasha? Bushe nga tamumwebele fyonse, kuti amundapa shani? Ifi fine e fyo caba na kuli ifwe, nga ca kuti twacita ulubembu ulukalamba tatulingile ukubepa. Lelo tulingile ukuyaeba baeluda fyonse. (Amalumbo 12:2; Imilimo 5:1-11) Nomba  tutile mwaishiba ukuti umunenu alicita ulubembu ulukalamba, kuti mwacita shani? (Ubwina Lebi 5:1) Bushe kuti mwatila: “Apo munandi sana, nshaebeko nangu umo?” Nelyo bushe mukebukisha ukuti baeluda e bengafwa umunenu ukuba cibusa wa kwa Yehova na kabili?—AbaHebere 13:17; Yakobo 5:14, 15.

¹² Na kabili tulingile ukuba aba cishinka ku cilonganino ca kwa Yehova ilyo tulelemba amalipoti pamo nga, lipoti ya fyo twabombele mu mulimo wa mwi bala. Kabili tulaba abafumacumi ilyo tulelemba formu ya bupainiya nelyo iya mulimo umbi uwa kwa Lesa.—Belengeni Amapinda 6:16-19.

13. Finshi tulingile ukucita pa kuti tube abafumacumi ilyo tulecita amakwebo no wa bwananyina?

¹³ Bamunyinefwe na bankashi tabalingile ukusakanya amakwebo no kupepa Yehova. Ku ca kumwenako, tatucita amakwebo ilyo tuli pa Ng’anda ya Bufumu nelyo ilyo tulebila imbila nsuma. Kabili tatuliila aba bwananyina amasuku pa mutwe ilyo tulecita nabo amakwebo. Nga ca kuti twalingisha aba bwananyina incito tulingile ukulabalipila pa nshita iyo ine twapangana, ukulabalipila indalama twapangene, kabili tufwile ukulabapeela ifyo tulingle ukubapeela ukulingana ne funde lya mu calo twikala. Pali ifi paba inshuwalansi ya bumi no kubafolesha nga baba pa cuti. (1 Timote 5:18; Yakobo 5:1-4) Nga ca kuti uwa bwananyina e wamwingisha incito, mwilafwaya alemucitila ifyo ashicitila ababomfi bambi. (Abena Efese 6:5-8) Mulebomba amaawala ayo mwasuminishanya kabili mulebomba umulimo amufoleseshapo indalama.—2 Abena Tesalonika 3:10.

14. Finshi aba bwananyina balingile ukucita ilyo bashilatendeka ukucitila amakwebo pamo?

¹⁴ Finshi mulingile ukucita pa kutendeka ukucita  amakwebo na munyinefwe nelyo nkashi? Nalimo pa kutendeka amakwebo kuti mwabika indalama pamo nelyo kuti mwakongola nelyo kuti mwamukongwesha indalama sha kubwesha panono panono. Mu makwebo ya musango uyu kuti mwakonka aya amashinte ya mafunde: Mulingile ukulemba fyonse ifyo mwalanshanya! Ilyo kasesema Yeremia ashitile impanga, alilembele ifyo bapangene pa makope yabili, inte shalisainepo pali imo, kabili alisungile ifi fyalembwa fyonse pa kuti akafibomfye ku ntanshi. (Yeremia 32:9-12; moneni na Ukutendeka 23:16-20) Bamo bamona kwati nga balemba ifyo bapangana ninshi tabacetekela uwa bwananyina. Lelo icishinka ca kuti nga mwalemba ifyo mwapangana te kuti mupusane, kabili kuti mwafibomfya nga ca kuti umo tacitile ifyo mwapangene. Na lintu mulecitila pamo amakwebo muleibukisha ukuti umutende wa cilonganino walicindama ukucila pa fyo mwapangene pa kucita amakwebo.—1 Abena Korinti 6:1-8; moneni Ifyebo na Fimbi pa 30.

15. Bushe Yehova omfwa shani pa bacita amakwebo mu bucenjeshi?

¹⁵ Tulingile ukuba aba cishinka ku bantu bonse, ukubikako fye na bashili Nte sha kwa Yehova. Yehova afwaya ukuti tuleba aba cishinka. Baibolo itila: “Isekelo lya bucenjeshi lya bunani kuli Yehova, nomba icipimo icituntulu cilamusekesha.” (Amapinda 11:1; 20:10, 23) Mu nshita balelemba Baibolo balebomfya sana amasekelo pa kucita amakwebo. Lelo aba makwebo bamo tabali abafumacumi ku bo baleshitisha ifintu, tabalebashitisha ukulingana ne fyo baleumfwana nelyo balebapingula indalama ishingi ukucila isho balingile ukulipila.  Na muno nshiku mwine, abacita amakwebo abengi te bafumacumi. Yehova alipata ubucenjeshi nga filya fine abupatile kale.

16, 17. Finshi tushilingile ukucita pa kuti tuleba aba cishinka?

¹⁶ Kulaba fimo ifingalenga twafilwa ukuba abafumacumi pamo nga, ilyo tulelemba kalata ya kufwaya incito, tulelemba amaformu ya buteko, nelyo ilyo tulelemba amashindano. Abantu abengi batontonkanya ukuti tacabipa ukubepa, ukukukumya nelyo ukulenga abantu basumina ifya bufi. Tatupapa ifya musango uyu, pantu Baibolo yasobele ukuti mu nshiku sha kulekelesha, abantu “bakaba abaitemwa, abatemwa indalama, . . . abashatemwa ubusuma.”—2 Timote 3:1-5.

¹⁷ Limo abashaba na cishinka kuti bamoneka ukuti baletunguluka muli cino calo. (Amalumbo 73:1-8) Umwina Kristu nalimo kuti bamutamfya incito, kuti bamuliila indalama mu bucenjeshi, nelyo kuti balemucusha pa ncito pa mulandu wa kuti aliba ne cishinka. Lelo calicindama ukuba aba cishinka. Mulandu nshi?

18. Mulandu nshi ukwishibikwa ukuti tuli ba cishinka kwawamina?

¹⁸ Ukuba uwa cishinka, kabili uwacetekelwa kusuma, lelo abantu abengi muli cino calo te fyo baba. Bonse fye kuti twaba aba cishinka. (Mika 7:2) Kwena abantu bamo kuti balamuseka pantu mwaliba aba cishinka kabili kuti balamweba abati mwalishalila. Lelo abantu bambi kuti balamutasha pa fyo mwaba aba cishinka kabili kuti bamucetekela. Inte sha kwa Yehova mwi sonde lyonse baishibikwa ukuti ba cishinka. Abengisha incito bamo basalapo ukwingisha ba Nte incito pantu balishiba ukuti ba cishinka. Kabili ababomfi bambi nga babatamfya  incito pa mulandu wa kukanaba aba cishinka, ilingi line ba Nte tababatamfya.

19. Bushe bucibusa bwenu na Yehova bukaba shani nga muli aba cishinka?

¹⁹ Nga muli aba cishinka mu fintu fyonse mukaba na kampingu iisuma kabili tamwakalesakamikwa. Kuti twaba nga Paulo uwalembele ati: “Natucetekela ukuti tuli na kampingu umusuma.” (AbaHebere 13:18) Ne cawamisha ca kuti Shinwe uwamutemwa, Yehova akamona kabili akamutasha pa fyo muibikilishako ukuba aba cishinka mu fintu fyonse.—Belengeni Amalumbo 15:1, 2; Amapinda 22:1.