1-3. (a) Finshi tusambilila pa Amapinda 13:20? (b) Mulandu nshi tulingile ukusalila bwino ifibusa?

BUSHE mwalimona ifyo umwana alolekesha abafyashi bakwe? Na lintu talatendeka ukulanda, umwana alabika sana amano kuli fyonse ifyo alemona no kumfwa. Ilyo aleya alekula, mu cifyalilwa fye alatendeka ukucita ifyo abafyashi bakwe bacita. Kanshi te kuti tupape ukuti na bakalamba bene mu kupita kwa nshita kuti batendeka ukutontonkanya no kucita ifyo abantu bangala nabo sana bacita.

² Pa Amapinda 13:20 patila: “Uule-enda na ba mano akaba uwa mano.” Mu mashiwi ya kuti “uule-enda na” umuntu mwaba ukutemwa sana ukuba na uyo muntu. Te kulaba fye nankwe limo limo. Uwasambilila sana pali Baibolo atile, mu kwenda no muntu mwaba no kutemwa uyo muntu no kupalama sana kuli ena. Ilingi line tucita ifyo abantu abo tuba sana nabo bacita, maka maka abo bantu nga fibusa.

³ Abanensu kuti balenga twalacita ifisuma nelyo ifibi. Ilembo limo line ilya Amapinda 13:20 litila: “Uwangala na bawelewele akacula.” Ishiwi lya ciHebere ilyo bapilibula ukuti “uwangala na” umuntu kuti lyalola  na mu kuti ‘ukubikana icibusa’ no muntu, e kutila, ukuba cibusa wakwe. (Amapinda 22:24; Abapingushi 14:20) Nga ca kuti abanensu balitemwa Yehova, bakalatukoselesha ukutwalilila aba cishinka kuli ena. Natulande pa bantu abo Yehova asala ukuba ifibusa fyakwe pa kuti twishibe ifyo twingalasala ifibusa ifisuma.

4. Cinshi twingalandila ukuti Lesa alitucindika nga nshi ifi atupeela ishuko lya kuba ifibusa fyakwe? Mulandu nshi Yehova aitile Abrahamu ukuti “cibusa wandi”?

⁴ Yehova, Kateka wa muulu ne sonde alitupeela ishuko lya kuba ifibusa fyakwe. Ifi Yehova acita filanga ukuti alitucindika nga nshi. Yehova tabikana icibusa no muntu fye uuli onse. Abo asala ukuba ifibusa fyakwe bantu abamutemwa kabili abamutetekela. Tontonkanyeni pali Abrahamu. Aliipeeleshe ukucita fyonse ifyo Lesa alemweba. Ifyo Abrahamu alecita fyalelanga ukuti ali ne citetekelo kabili ali ne cumfwila. Aliitemenwe no kutuula umwana wakwe Isaki ilambo. Abrahamu alicetekele ukuti “Lesa ali na maka ya kumwimya ku bafwa.” (AbaHebere 11:17-19; Ukutendeka 22:1, 2, 9-13) Abrahamu ali ne citetekelo ne cumfwila, kabili Yehova amwitile ukuti “cibusa wandi.”—Esaya 41:8; Yakobo 2:21-23

5. Bushe Yehova omfwa shani pa baba ne cishinka kuli ena?

⁵ Yehova amona ifibusa fyakwe ukuti fyalicindama. Ababa ifibusa fyakwe balabika sana amano ku kuba aba cishinka kuli ena ukucila ukuba aba cishinka ku fintu fimbi. (Belengeni 2 Samwele 22:26.) Icalenga babe aba cishinka kabili aba cumfwila kuli ena ni co balimutemwa. Baibolo itila abomfwila Lesa, e  kutila “abalungama e baba bacibusa bakwe.” (Amapinda 3:32) Yehova aleta ifibusa fyakwe ukuba abeni baibela mwi “tenti” lyakwe. Afwaya ukuti balemupepa kabili balelanda nankwe mwi pepo inshita yonse.—Amalumbo 15:1-5.

6. Finshi twingacita pa kulanga ukuti twalitemwa Yesu?

⁶ Yesu atile: “Umuntu nga antemwa, akomfwila amashiwi yandi, na Tata akamutemwa.” (Yohane 14:23) Kanshi pa kuba cibusa wa kwa Yehova, tulingile no kutemwa Yesu no kulacita ifyo atusambilisha. Ku ca kumwenako, Yesu alitweba ukulabila imbila nsuma no kupanga abasambi, kabili ifi fine e fyo tucita. (Mateo 28:19, 20; Yohane 14:15, 21) Apo twalitemwa Yesu, ‘tulakonka sana mu ntampulo shakwe.’ (1 Petro 2:21) Yehova alatemwa nga amona tuleibikilishako ukupashanya Umwana wakwe muli fyonse ifyo tulanda na mu fyo tucita.

7. Mulandu nshi uo tufwile ukushininkishisha ukuti abo twasala ukuba ifibusa fyesu nabo bene fibusa fya kwa Yehova?

⁷ Ifibusa fya kwa Yehova baliba ne citetekelo, icishinka, ne cumfwila, kabili balitemwa Umwana wakwe. Bushe ifibusa tusala bantu abo Yehova asala ukuba ifibusa fyakwe? Ifibusa fyenu nga balapashanya Yesu kabili balicincila mu kusambilisha abantu pa Bufumu bwa kwa Lesa, kuti bamwafwa ukuba abantu abasuma no kutwalilila ukuba aba cishinka kuli Yehova.

8. Finshi mwatemwa pali bucibusa bwali pali Ruti na Naomi?

⁸ Baibolo yalilanda pa bantu abengi abali ifibusa sana, pamo nga Ruti na nafyala Naomi. Aba  abanakashi bakuliile mu fyalo fyapusana ne nkulilo yabo nayo yalipusene, kabili Naomi ali mukalamba sana pali Ruti. Lelo baishileba ifibusa sana pantu bonse balitemenwe Yehova. Ilyo Naomi alefwaya ukubwelelamo ku Israele ukufuma ku Moabu, “Ruti akoneene fye kuli ena.” Aebele Naomi ati: “Abantu benu bakaba e bantu bandi, na Lesa wenu e Lesa wandi.” (Ruti 1:14, 16) Ruti aali ne cikuuku kuli Naomi. Ilyo bafikile mu Israele, Ruti alebombesha pa kuti alesakamana cibusa wakwe. Naomi alitemenwe sana Ruti kabili alimupandileko amano ayasuma. Ruti alikutike ifyo Naomi amwebele, ne ci calengele bonse bapaalwe nga nshi.—Ruti 3:6.

9. Finshi mwatemwa pali bucibusa bwali pali Davidi na Yonatani?

⁹ Davidi na Yonatani nabo bali fibusa sana kabili bonse bali aba cishinka kuli Yehova. Yonatani alicilile Davidi nalimo imyaka 30 kabili e wali no kupyana wishi pa bufumu. (1 Samwele 17:33; 31:2; 2 Samwele 5:4) Lelo ilyo aishibe ukuti Yehova asalile Davidi ukuba imfumu ya bena Israele, Yonatani tali na mufimbila kabili tatendeke ukucimfyanya na Davidi. Lelo alitungilile Davidi muli fyonse. Ku ca kumwenako, ilyo Davidi balefwaya ukumwipaya, Yonatani ‘alimukoseleshe ukuti atetekele sana Lesa.’ Alibikile no bumi bwakwe mu kapoosa mweo pa kwafwa Davidi. (1 Samwele 23:16, 17) Davidi na o ali ne cishinka kuli cibusa wakwe. Amulaile ukuti akamusungila ulupwa lwakwe, kabili alicitile ifyo alaile na lintu Yonatani afwile.—1 Samwele 18:1; 20:15-17, 30-34; 2 Samwele 9:1-7.

10. Finshi mwasambilila kuli bucibusa bwali pa baHebere batatu?

 ¹⁰ AbaHebere batatu abacaice abo basendele muli bunkole Shadraki, Meshaki na Abednego bali fibusa. Apo bali ukutali na bafyashi babo, baleyafwana pa kuti batwalilile ukuba aba cishinka kuli Yehova. Ilyo bakulile, balyeshiwe ilyo Imfumu Nebukadnesari yabebele ukupepa icimpashanya ca golde. Shadraki, Meshaki na Abednego balikeene ukupepa icimpashanya kabili baebele imfumu abati: “Balesa benu ifwe tatwababombele, na ku cimpashanya ca golde ico mwimike tatwapepeko iyo.” Ilyo aba batatu baeshiwe, balitwalilile ukuba aba cishinka kuli Lesa wabo.—Daniele 1:1-17; 3:12, 16-28.

11. Twaishiba shani ukuti Paulo na Timote bali fibusa sana?

¹¹ Ilyo umutumwa Paulo aishibe umulumendo Timote, alimwene ukuti Timote alitemenwe Yehova kabili alibikile amano ku ba mu cilonganino. E ico Paulo alisambilishe Timote ifya kwafwa aba bwananyina abali mu fifulo ifyalekanalekana. (Imilimo 16:1-8; 17:10-14) Timote alebombesha ica kuti Paulo alandile ati: “Acucutike na ine ku kulundulula imbila nsuma.” Paulo alishibe ukuti Timote ali no ‘kusakamana’ aba bwananyina. Ilyo Paulo na Timote balebombela pamo Yehova, baishileba ifibusa sana.—Abena Filipi 2:20-22; 1 Abena Korinti 4:17.

12, 13. (a) Mulandu nshi tulingile ukubela abacenjela ilyo tulesala ifibusa na mu cilonganino mwine? (b) Mulandu nshi umutumwa Paulo alandiile amashiwi ya kusoka ayaba pa 1 Abena Korinti 15:33?

¹² Kuti twasambililako fimo kuli bamunyinefwe na bankashi mu cilonganino twaba, kabili kuti tuleyafwana pa kuti tutwalilile ukuba aba cishinka.  (Belengeni Abena Roma 1:11, 12.) Lelo na mu cilonganino mwine tulingile ukucenjela ilyo tulesala abafwile ukuba ifibusa fyesu. Mu cilonganino mwaliba bamunyinefwe na bankashi aba nkulilo ishapusana, kabili abakonka intambi ishapusanapusana. Bamo e lyo basambilile fye icine, lelo bambi balibombela Yehova pa myaka iingi. Palapita inshita pa kuti umuntu abe sana cibusa wa kwa Yehova, nga filya fine papita inshita pa kuti icisabo cipye. Kanshi tulingile ukuba abatekanya no kutemwana kabili tulingile ukusala  bwino ifibusa.—Abena Roma 14:1; 15:1; AbaHebere 5:12–6:3.

¹³ Inshita shimo mu cilonganino kuti mwaba ubwafya ubukalamba, nga caba ifi tulingile ukuba abacenjela sana. Nalimo munyinefwe nelyo nkashi kuti alecita ifyo Baibolo itila fyalibipa. Nelyo uwa bwananyina kuti atendeka ukuilishanya ica kuti na ba mu cilonganino baleka ukumfwana. Te kuti tupape ifi nga fyacitika pantu na mu nshita ya batumwa mu cilonganino mwaleba amafya inshita shimo. Na kuba umutumwa Paulo asokele Abena Kristu ati: “Mwilufiwa. Ukwampana pamo na babi kulonaula imibele isuma.” (1 Abena Korinti 15:12, 33) Na kabili Paulo aebele Timote ukuba uwacenjela ilyo alesala ifibusa. Ifi fine e fyo tulingile ukucita na muno nshiku mwine.—Belengeni 2 Timote 2:20-22.

14. Bushe abo twasala ukuba ifibusa kuti balenga shani bucibusa bwesu na Yehova bwapwa?

¹⁴ Tulingile ukulacita ifingalenga twatwalilila ukuba ifibusa na Yehova. Bucibusa bwesu na Yehova e cintu icacindamisha ico twakwata. Kanshi tatufwile ukuba ifibusa na bantu abengalenga twaleka ukuba ne citetekelo icakosa no kulenga bucibusa bwesu na Yehova bwapwa. Nga filya fine ubutonge ubo batumpika mu bwalwa bushingonka amenshi, e fyo na ifwe tushingaba ne mibele iisuma nga ca kuti ifibusa fyesu filacita ifyabipa. Kanshi tulingile ukusala bwino ifibusa.—1 Abena Korinti 5:6; 2 Abena Tesalonika 3:6, 7, 14.

15. Finshi mulingile ukucita pa kusala ifibusa ifisuma mu cilonganino?

¹⁵ Mu cilonganino mwaliba abantu abatemwa  Yehova nga nshi. Aba kuti baba ifibusa fyenu. (Amalumbo 133:1) Mwilasala fye abo mulingene nabo umushinku nelyo aba nkulilo imo ine ukuba ifibusa fyenu. Muleibukisha ukuti Yonatani ali umukalamba sana pali Davidi, kabili Ruti na o ali mwaice sana pali Naomi. Tulingile ukulakonka ifyo Baibolo itufunda, itila: “Kusheni ukutemwa kwenu.” (2 Abena Korinti 6:13; belengeni 1 Petro 2:17.) Nga mwatwalilila ukupashanya Yehova, abengi bakalafwaya ukuba ifibusa fyenu.

16, 17. Cinshi ico tushilingile ukucita nga ca kuti umo mu cilonganino atukalifya umutima?

¹⁶ Mu ndupwa shonse mwaliba abakwata ififyalilwa ifyapusanapusana, ifyo bamona ifintu e lyo ne fyo bacita ifintu fyalipusanapusana. Ifi fine e fyo caba na mu cilonganino. Ici calilenga ifintu fyawama, kabili bonse kuti twasambililako ifingi ku banensu. Lelo inshita shimo te kuti twishibe ico bamunyinefwe nelyo bankashi balandila fimo nelyo bacitila fimo kabili kuti twabafulilwa. Inshita shimo kuti batukalifya umutima. (Amapinda 12:18) Bushe tulingile ukufuupulwa no kuleka ukulongana ifya musango uyu nga fyacitika?

¹⁷ Awe. Nangu umuntu atukalifya umutima, tatufwile ukuleka ukulongana. Te Yehova atukalifye. E watupeela ubumi ne fintu fyonse. Kanshi tulingile ukumutemwa no kuba aba cishinka kuli ena. (Ukusokolola 4:11) Icilonganino bupe ubo Yehova atupeela, cilatwafwa ukuba ne citetekelo icakosa. (AbaHebere 13:17) Tatulingile ukukaana ubu ubupe pa mulandu  fye wa kuti umo mu cilonganino alitukalifya umutima.—Belengeni Amalumbo 119:165.

18. (a) Finshi fingatwafwa ukulaumfwana na bamunyinefwe na bankashi? (b) Mulandu nshi uo tulingile ukulabelela abantu uluse?

¹⁸ Twalitemwa bamunyinefwe na bankashi kabili tufwaya ukulaumfwana nabo. Yehova tenekela abantu ukuba abapwililika, na ifwe bene tatufwile ukulabenekela ukuba abapwililika. (Amapinda 17:9; 1 Petro 4:8) Bonse fye tulalufyanya, lelo nga tuli no kutemwa ‘tukalabelelana uluse.’ (Abena Kolose 3:13) Nga tuli no kutemwa tatwakalekusha ifilubo fya ba bwananyina. Kwena umuntu nga atukalifya umutima cilafya ukuleka ukutontonkanyapo. Kuti twafulwa kabili no ku mupata kuti twamupata. Na kuba nga twacita ifi te kuti tube ne nsansa kabili kuti twaba fye abakalipa. Lelo nga twabelela uluse uwatukalifye, kuti twaba no mutende, aba mu cilonganino kuti baikatana, ne cacindamisha ca kuti tukaba ifibusa sana na Yehova.—Mateo 6:14, 15; Luka 17:3, 4; Abena Roma 14:19.

19. Ni lilali tulingile ukuleka ukwampana no wa bwananyina mu cilonganino?

¹⁹ Aba mu lupwa nga balitemwana, cila muntu alacita ifilenga aba mu lupwa baleba ne nsansa. Lelo elenganyeni ukuti umo mu lupwa aba ne mibele yabipa. Aba mu lupwa bonse baesha ukumulungika imiku iingi, lelo alekaana ukumfwa. Nalimo kuti asalapo ukufuma pa ng’anda nelyo nalimo umutwe wa lupwa kuti wamweba ukufuma pa ng’anda. Ifya musango uyu kuti fyacitika na mu cilonganino. Umuntu kuti asalapo ukulacita ifyo Yehova apata kabili ifingakowesha  icilonganino. Kuti akaana ukumulungika kabili alacita ne filanga ukuti talefwaya ukuba mu cilonganino. Kuti asalapo ukuifumya mu cilonganino, nelyo kuti atamfiwa. Ifi nga fyacitika, Baibolo ilanda ukwabula ukupita na mu mbali ukuti tatulingile ‘ukwampana’ nankwe. (Belengeni 1 Abena Korinti 5:11-13; 2 Yohane 9-11) Ukucita ifi kuti kwayafya nga ca kuti ica musango uyu cacitikila cibusa wesu nelyo lupwa wesu. Lelo ici nga cacitika, tulingile ukuba aba cishinka kuli Yehova ukucila ukuba aba cishinka ku muntu.—Moneni Ifyebo na Fimbi pa 8.

20, 21. (a) Bushe ukutamfya umuntu mu cilonganino kulanga shani ukuti Yehova alimutemwa? (b) Mulandu nshi cacindamina ukusala bwino ifibusa?

²⁰ Ukutamfya umuntu mu cilonganino ni nshila iisuma iyo Yehova alangilamo ukutemwa. Kulenga icilonganino cacingililwa kuli bonse abasuula amafunde ya kwa Yehova. (1 Abena Korinti 5:7; AbaHebere 12:15, 16) Kulenga tulelanga ukuti twalitemwa ishina lya kwa Yehova ilya mushilo, amafunde yakwe na Yehova umwine. (1 Petro 1:15, 16) Kabili ukutamfya umuntu mu cilonganino kulanga ukuti Yehova alitemwa umuntu uutamfiwe. Ukutamfya umuntu kuti kwalenga ailuka ukuti ifyo acitile fibi kabili kuti kwalenga ayaluka. Abengi abatamfiwe mu cilonganino balibwelela kuli Yehova kabili aba bwananyina balibapokelele mu cilonganino.—AbaHebere 12:11.

²¹ Ukwabula no kutwishika, ifibusa fyesu kuti fyalenga twaba abantu abasuma nelyo ababi. Kanshi tulingile ukusala bwino ifibusa. Nga twalitemwa abo Yehova atemwa, tukakwata ifibusa ifikatwafwa ukuba aba cishinka kuli Yehova umuyayaya.