1, 2. Cinshi nalimo abatumwa baletontokanyapo ilyo Yesu aile ku muulu?

ABATUMWA ba kwa Yesu baiminine pa Lupili lwa Miolife balelolesha mu muulu. Balemona uko shikulu wabo kabili cibusa wabo Yesu alesendwa ku muulu mpaka na makumbi ya mufimba. (Imil. 1:9, 10) Pa myaka ibili, Yesu alesambilisha abasambi bakwe, alebakoselesha kabili alebatungulula. Nomba ifi abwelelemo ku muulu bali no kucita shani?

² Yesu alipeele abasambi bakwe umulimo, abebele ati: “Mukaba inte shandi mu Yerusalemu na mu Yudea monse na mu Samaria, na ku mpela ya pano isonde.” (Imil. 1:8) Bushe bali no kubomba shani uyu mulimo? Ca cine ukuti Yesu alyebele abasambi bakwe ukuti bali no kupokelela umupashi wa mushilo. (Imil. 1:5) Na lyo line, pa kuti bashimikile abantu imbila nsuma mu fyalo ifingi balekabila uwakubatungulula no kubateyanya bwino. Kale Yehova alebomfya abantu pa kutungulula no kuteyanya abantu bakwe. Kanshi abatumwa bafwile baletontonkanya ati, ‘Bushe Yehova alasonta uwakututungulula umbi?’

3. (a) Pa numa Yesu aya ku muulu, finshi abatumwa bacitile ifyacindeme sana? (b) Finshi twalasambilila muli cino cipande?

 ³ Tapapitile ne milungu ibili, abasambi ba kwa Yesu balibelengele Amalembo, balipepele ukuti Lesa abatungulule, kabili balisalile Matia ukuba umutumwa walenga 12 uwapyene pali Yuda Iskariote. (Imil. 1:15-26) Mulandu nshi cacindamine ku batumwa na kuli Yehova ukuti basale umutumwa walenga 12? Matia alibombele umulimo uwacindama sana mu cilonganino. * Ico Yesu asaliile abatumwa ni pa kuti abasambilishe ifya kubomba umulimo uukalamba mu bantu ba kwa Lesa, te kulamushindika fye mu kubila imbila nsuma. Mulimo nshi bali no kulabomba, kabili bushe Yehova abomfeshe shani Yesu ukubasambilisha ifya kuubomba? Bushe uyu mulimo ubombwa shani muno nshiku? Kuti twacita shani pa kuti ‘tuleibukisha abaletutungulula’ maka maka ababa mwi bumba lya “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka”?—Heb. 13:7; Mat. 24:45.

4. Mulimo nshi abatumwa na bakalamba abali mu Yerusalemu balebomba mu nshita ya batumwa?

⁴ Pa Pentekoste mu mwaka wa 33 ninshi Yesu alibwelelela ku muulu, abatumwa balitendeke ukutungulula icilonganino ca Bena Kristu. Pali ubu bushiku, “Petro aimine pamo na batumwa banankwe 11,” kabili atendeke ukushimikila ibumba ilikalamba ilya baYuda na bashali abaYuda icine icali no kulenga bapusuka. (Imil. 2:14, 15) Abantu abengi pali aba, baishileba Abena Kristu. Pa numa aba abaishileba Abena Kristu, “balebika amano ku fyalesambilisha abatumwa.” (Imil. 2:42) Abatumwa e balesunga indalama sha cilonganino. (Imil. 4:34, 35) Balesambilisha na bantu ba kwa Lesa, batile: “Twakulabika amano ku kupepa na ku kusambilisha icebo ca kwa Lesa.” (Imil. 6:4) Na kabili batumine Abena Kristu abakosele mu fya kwa Lesa ku kubila imbila nsuma mu ncende ishipya. (Imil. 8:14, 15) Mu kupita kwa nshita, baeluda abasubwa batendeke ukubombela pamo na batumwa mu kutungulula ifilonganino. Aba e bapangile ibumba litungulula, kabili e baletungulula ifilonganino fyonse.—Imil. 15:2.

5, 6. (a) Bushe umupashi wa mushilo wayafwile shani ibumba litungulula? (Moneni icikope pa ntedekelo ya cino cipande.) (b) Bushe bamalaika bayafwile shani ibumba litungulula? (c) Bushe Icebo ca kwa Lesa caletungulula shani ibumba litungulula?

⁵ Abena Kristu aba mu nshita ya batumwa balishibe ukuti Yehova Lesa e waletungulula ibumba litungulula ukubomfya Yesu Intungulushi yabo. Cinshi calengele bashinikishe? Ica kubalilapo, umupashi wa mushilo waleyafwa ibumba litungulula. (Yoh. 16:13) Ca cine ukuti Lesa alipeele Abena Kristu abasubwa bonse umupashi wa mushilo, lelo waleyafwa abatumwa na bakalamba abali mu Yerusalemu ukubomba bwino umulimo wa bukangalila. Ku ca kumwenako, mu mwaka wa 49 ninshi Yesu aliya kale ku muulu, umupashi wa mushilo walitungulwile abali mwi bumba litungulula ukupingula bwino ilyo kwali umulandu wa kusembululwa. Ifilonganino fyalikonkele ifyo bapingwile kabili “ifilonganino fyalekoshiwa mu citetekelo na ba mu filonganino balefulilako cila bushiku.” (Imil. 16:4, 5) Kalata iyo balembele umo balandile ifyo bapingwile yalangile no kuti abali mwi bumba litungulula balikwete ifisabo fya mupashi wa kwa Lesa pamo nga ukutemwa ne citetekelo.—Imil. 15:11, 25-29; Gal. 5:22, 23.

⁶ Ica bubuli, bamalaika baleyafwa ibumba litungulula. Ilyo Korneli ashilabatishiwa no kuba Umwina Kristu, malaika aebele Korneli ukutuma abakuyaita umutumwa Petro. Ilyo Petro ashimikile Korneli na balupwa wakwe, balipokelele umupashi wa mushilo, nangu ca kuti aba  baume tabasembulwilwe. Ici calenge ukuti abatumwa na ba bwananyina bambi balecita ukufwaya kwa kwa Lesa, kabili balipokelele abena Fyalo mu cilonganino ca Bwina Kristu. (Imil. 11:13-18) Na kuba, bamalaika balelenga abantu baumfwa imbila nsuma iyo ibumba litungulula lyaleyangalila, kabili balelenga umulimo wa kubila imbila nsuma ulebombwa bwangu bwangu. (Imil. 5:19, 20) Ica butatu, Icebo ca kwa Lesa caletungulula ibumba litungulula. Abali mwi bumba litungulula balekonka ifyo Amalembo yalanda pa kupwisha ifikansa ifyakumine ifyo basuminemo e lyo na pa kutungulula icilonganino.—Imil. 1:20-22; 15:15-20.

7. Cinshi twingalandila ukuti Yesu e waletungulula Abena Kristu ba mu nshita ya batumwa?

⁷ Nangu ca kuti ibumba litungulula lyalikwete amaka mu cilonganino, lyalishibe ukuti Intungulushi yabo ni Yesu. Umutumwa Paulo alembele ati: “[Kristu] apeele ku cilonganino bamo ukuba abatumwa.” Kabili atile: “Mu kutemwa tukule muli fyonse ukupashanya Kristu uuli e mutwe wesu.” (Efes. 4:11, 15) Abatumwa tabaleyita ishina lya mutumwa uwalumbwike sana, lelo Baibolo itila, “abasambi pa kutungululwa na Lesa babalilepo ukwitwa Abena Kristu.” (Imil. 11:26) Paulo alandile ukuti calicindama ‘ukulakonka intambi,’ nelyo ifyo abatumwa na bakalamba bambi abaletungulula balesambilisha ifishalepilika Amalembo. Na lyo line Paulo alandile no kuti: “Lelo ndefwaya mwishibe ukuti umutwe wa mwaume onse [ukubikako na bali mwi bumba litungulula] ni Kristu; . . . no mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.” (1 Kor. 11:2, 3) Ukwabula no kutwishika Kristu Yesu alekonka ubutungulushi bwa kwa Yehova Lesa pa kutungulula icilonganino.

8, 9. Ku kupwa kwa ba 1800, mulimo nshi uwacindama uo munyinefwe Russell alebomba?

⁸ Ku kupwa kwa myaka ya ba 1800, munyinefwe Charles Taze Russell na banankwe balibombeshe ukubwesha ukupepa kwa cine ukwa Bena Kristu. Pa kuti balebila icine ca mu Baibolo mu ndimi ishalekanalekana, mu 1884, balilembeshe akabungwe ka Zion’s Watch Tower Tract Society ku buteko, kabili munyinefwe Russell e wali presidenti wa aka kabungwe. * Alebikako sana amano pa kuisambilisha Baibolo, kabili taletiina ukulanda ukuti ifisambilisho ifyo aba mu macalici balesambilisha fyali fya bufi, pamo nga icisambilisho ca kuti muli Lesa umo mwaba abene batatu ne ca kuti umweo taufwa. Alilwike ukuti Kristu ali no kubwela lelo tali na kumoneka ku bantu, no kuti “inshita ya bena fyalo” yali no kupwa mu 1914. (Luka 21:24) Munyinefwe Russell alebomfya inshita yakwe, amaka ne ndalama ku kwebako abantu ici icine asambilile. Ukwabula no kutwishika, pali ilya nshita, Yehova na Yesu umutwe wa cilonganino balebomfya munyinefwe Russell.

⁹ Munyinefwe Russell talefwaya abantu balemulumbanya. Mu 1896 alembele ati: “Tatulefwaya abantu ukulatupeela sana umucinshi nelyo ukututasha sana pa fyo tulelemba; na kabili tatulefwaya abantu ukulatwita ukuti baReverendi nelyo baRabi. Tatulefwaya no kuti abantu baleyitilwa ku mashina yesu.” Pa numa atile: “Uyu te mulimo wa muntu.”

10. (a) Ni lilali Yesu asontele “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka”? (b) Londololeni icalengele ukuti bapusanye Ibumba Litungulula ku kabungwe ako balembeshe ku buteko aka Watch Tower Society?

¹⁰ Mu 1919, ilyo papitile imyaka itatu ukutula apo munyinefwe Russell afwilile, Yesu alisontele “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka.” Mulandu nshi asontele uyu musha? Alefwaya alepeela aba mu ng’anda yakwe “ifya kulya fyabo pa nshita yalinga.” (Mat. 24:45) Muli ilya myaka, ibumba ilinono ilya bamunyinefwe  abasubwa ilyalebombela pa maofeshi yakalamba mu Brooklyn, mu musumba wa New York, lyalepekanya no kusabankanya ifya kulya fya ku mupashi ku basambi ba kwa Yesu. Muli ba 1940 e lyo batendeke ukulemba amashiwi ya kuti “ibumba litungulula” mu mpapulo shesu pantu e lyo baishibe ukuti ibumba litungulula lyalyampene sana na kabungwe ka Watch Tower Bible and Tract Society. Nomba mu 1971 baishileishiba ukuti Ibumba Litungulula lilingile ukupusanako na kabungwe ako balembeshe ku buteko aka Watch Tower Society pantu aka kabungwe takalelolekesha pa kusambilisha ifya mu Baibolo, lelo kalelolekesha pa fya mafunde epela. Ukutula lilya, bamunyinefwe abasubwa ababa mwi Bumba Litungulula tababa badairekita ba aka kabungwe. Mu myaka ya nomba line, bamunyinefwe aba mu “mpaanga shimbi” e baba badairekita ba aka kabungwe no tubungwe tumbi uto abantu ba kwa Lesa babomfya. Ici calenga ukuti Ibumba Litungulula lilebika sana amano ku kupekanya ifya kulya fya ku mupashi na ku kutungulula icilonganino. (Yoh. 10:16; Imil. 6:4) Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa July 15, 2013, lwalondololwe ati “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” libumba ilinono ilya bamunyinefwe abasubwa abapanga Ibumba Litungulula.

11. Bushe Ibumba Litungulula libomba shani?

¹¹ Aba mwi Bumba Litungulula bapingula pa fintu nge bumba. Bacita shani? Cila mulungu ababa mwi Bumba Litungulula balakumana pamo, ici cilenga balelanshanya bwino no kuba abaikatana. (Amapi. 20:18) Cila mwaka, balalekanina uwa kuba ceyamani pa kukumana bakwata, pantu takwaba uwaba mwi Bumba Litungulula uwacindama ukucila bambi ababa muli ili bumba. (1 Pet. 5:1) Na baba mu makomiti yonse 6 aye Bumba Litungulula nabo balalekanina buceyamani. Kabili umo na umo uwaba mwi Bumba Litungulula taimona ukuti e utungulula aba bwananyina, lelo aimona ukuti wa mu “ng’anda” uulya ifya kulya fya ku mupashi ifyo umusha wa cishinka apekanya kabili alanakila no butungulushi bwa uyu musha.

12. Apo Lesa tasokolwela mu kulungatika ibumba litungulula ifya kulemba kabili talyapwililika, mepusho nshi twalalandapo?

¹² Lesa tasokolwela mu kulungatika Ibumba Litungulula ifya kulemba kabili talyapwililika. Kanshi kuti lyalufyanya mu fyo lilondolola ifyo twasuminamo nelyo mu fyo litungulula icilonganino. Na kuba mu Icitabo ca Kwafwa Inte sha kwa Yehova Ukusanga Ifyebo mwaliba umutwe uutila “Ukwalula Ubulondoloshi bwa Masambililo,” uwalanda pa kwaluka mu fyo twaishibe Amalembo. Kwena Yesu tatwebele ukuti umusha wakwe uwa cishinka ali no kulapekanya ifya kulya fya ku mupashi ifyapwililika. Nomba kuti twayasuka shani icipusho Yesu aipwisha ati: “Nga kanshi nani umusha wa cishinka kabili uwashilimuka?” (Mat. 24:45) Finshi filanga ukuti Ibumba Litungulula e musha wa cishinka? Natulande pa fishinka fitatu ifyayafwile ibumba litungulula mu nshita ya batumwa.

13. Bushe umupashi wa mushilo wayafwa shani Ibumba Litungulula?

¹³ Umupashi wa mushilo uulabafwa. Umupashi wa mushilo walyafwa Ibumba Litungulula ukumfwikisha icine ca mu Malembo ico tushaishibe kale. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa fyo twasuminemo ifyaba pali uyu mutwe uutila “Ukwalula Ubulondoloshi bwa Masambililo” uo tulandilepo muli paragrafu yafumako. Ukulanda fye icishinka takuli umuntu nangu umo uo twingatasha pa kusokolola no kulondolola ifi “fyashika ifya kwa Lesa.” (Belengeni 1 Abena Korinti 2:10.) Ibumba Litungulula lilasuminisha amashiwi umutumwa Paulo alembele aya kuti: “Ifi fintu na ifwe tufilandila mu  mashiwi ayasambilishiwa ku mupashi.” (1 Kor. 2:13) Mulandu nshi twaishibila ifingi pa cine ca mu Baibolo ukutula mu 1919 ilyo imyaka ya busangu ne mfifi ya ku mupashi yapwile?

14. Ukulingana na Ukusokolola 14:6, 7, bushe bamalaika bafwa shani abantu ba kwa Lesa muno nshiku?

¹⁴ Bamalaika balabafwa. Muno nshiku Ibumba Litungulula lyalikwata umulimo uukalamba nga nshi uwakwangalila umulimo wa kubila imbila nsuma isonde lyonse uubombwa na bakasabankanya ukucila pali 8 milioni. Mulandu nshi umulimo babomba ulundulukila? Cimo icalenga ni co bamalaika balabafwa. (Belengeni Ukusokolola 14:6, 7.) Ilingi line, bakasabankanya balaya ku bantu aba kuti bacilapepa ukuti balefwaya uwa kubafwa! * Na kabili ifyo umulimo wa kubila imbila nsuma no wa kupanga abasambi ulekula nangu ca kuti mu fyalo fimo balatukaanya, filanga fye ukuti bamalaika balatwafwa.

15. Bupusano nshi bwaba pe Bumba Litungulula ne ntungulushi sha mipepele? Landeni pa ca kumwenako.

¹⁵ Batungululwa ne Cebo ca kwa Lesa. (Belengeni Yohane 17:17.) Natulande pa fyacitike mu 1973. Mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa December 1 mwali icipusho caleti: ‘Bushe abantu abafilwa ukuleka ukupepa fwaka kuti bafikapo ukubatishiwa?’ Icasuko catile: ‘Amalembo yalanga ukuti te kuti bafikepo ukubatishiwa.’ Mu Ulupungu lwa kwa Kalinda mwali na malembo ayengi ayalondolwele umulandu cacindamina ukutamfya umuntu uupepa fwaka uushifwaya ukulapila. (1 Kor. 5:7; 2 Kor. 7:1) Na kabili  Ulupungu lumo lwine lwatile: ‘Umuntu tatamfiwa mu cilonganino apabula umulandu. Tukonka ifyo Lesa alanda mu Cebo cakwe.’ Bushe kwaliba icilonganino cimbi ica mapepo icikonka ifyo Icebo ca kwa Lesa cilanda, nangu ca kuti ukucita ifi kuti kwalenga cayafya ku bapepamo ukukonka ifyo balebasambilisha? Icitabo cimo icilanda pa mipepele ku United States citila: “Intungulushi sha batila Bena Kristu lyonse shilalula ifyo shisambilisha pa kuti filapilikana ne fyo abantu basuminamo e lyo ne fyo batontonkanya pa kuti abantu baletungilila imipepele yabo.” Bushe kuti twatila nani atungulula abantu ba kwa Lesa muno nshiku ifi ababa mwi Bumba Litungulula bakonka ifyo Icebo ca kwa Lesa cilanda ilyo balepingula pa fintu ukucila ukukonka ifyo abantu batontonkanya?

16. Ni nshila nshi imo iyo twingalaibukishishamo Ibumba Litungulula?

¹⁶ Belengeni AbaHebere 13:7. Ishiwi ilyo bapilibula ukuti “muleibukisha” kuti balipilibula no kuti “mulelumbula.” Kanshi inshila imo iyo ‘mwingalaibukishishamo abalemutungulula,’ kulalumbula Ibumba Litungulula mu mapepo yenu. (Efes. 6:18) Muletontonkanya pa mulimo bakwata uwakupekanya ifya kulya fya ku mupashi, uwakwangalila umulimo wa kubila imbila nsuma mwi sonde lyonse, e lyo ne fyo babomfya bwino indalama isho tusangula. Ukulanda fye icishinka tulingile ukulabapepelako!

17, 18. (a) Bushe kuti twacita shani pa kuti tulebombela pamo ne Bumba Litungulula? (b) Bushe nga tulebila imbila nsuma ninshi tuletungilila shani umusha wa cishinka na Yesu?

¹⁷ Kwena tatulingile ukupelela fye pa kwibukisha Ibumba Litungulula mu mashiwi fye, lelo tulingile no kulakonka ubutungulushi bwabo. Ibumba Litungulula lilatweba ifya kucita ukubomfya impapulo, ukulongana kwa pa cilonganino, ukulongana kwa muputule e lyo no kwa citungu. Na kabili, lilasonta bakangalila ba muputule, kabili bakangalila ba muputule nabo balasonta baeluda. Bakangalila ba muputule na baeluda balebukisha Ibumba Litungulula nga balekonka ifyo babeba ukucita. Na kabili bonse tulanga ukuti twalicindika Yesu Intungulushi yesu, nga tuleumfwila no kunakila abaume abo asonta ukututungulula.—Heb. 13:17.

¹⁸ Na kabili tulebukisha Ibumba Litungulula nga tulebombesha mu mulimo wa kubila imbila nsuma. Na kuba, Paulo aebele Abena Kristu ukulapashanya icitetekelo ca balebatungulula. Umusha wa cishinka alilanga ukuti alikwata sana icitetekelo pantu aliba uwacincila mu kubila imbila nsuma. Bushe muli ba mu mpaanga shimbi abaletungilila umulimo uwacindama uo abasubwa babomba? Ala mukatemwa ilyo Yesu Intungulushi yenu akamweba ati: “Apo mwacitile ifi kuli umo pali aba bamunyinane abacepesha, ninshi mwacitiile ine.”—Mat. 25:34-40.

19. Mulandu nshi uo mulefwaila sana ukulakonka Yesu, Intungulushi yesu?

¹⁹ Ilyo Yesu abwelelemo ku muulu, tashile fye abasambi bakwe ukwabula nangu cimo. (Mat. 28:20) Alishibe ifyo umupashi wa mushilo, bamalaika, ne Cebo ca kwa Lesa fyamwafwile ukulatungulula abantu ba kwa Lesa ilyo ali pano isonde. Kanshi ifi fine e fyo Yesu abomfya pa kwafwa umusha wa cishinka muno nshiku. Abena Kristu abasubwa, ababa mwi bumba lya musha “balakonka Umwana wa mpaanga konse uko aya.” (Ukus. 14:4) Nga tulekonka ubutungulushi bwabo ninshi tulekonka Yesu Intungulushi yesu. Nomba line ali no kututungulula ku mweo wa muyayaya. (Ukus. 7:14-17) Takwaba umuntu nangu umo uwingatulaya ukututungulula ku mweo wa muyayaya!