Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Ba George Rollston na ba Arthur Willis abali bapainiya balebika amenshi mu injini ya motoka ilyo balebila imbila nsuma mu ncende yabela ku kapinda ka kuso, mu 1933

ILYASHI LYA KALE

“Takwaba Umusebo Uwabipisha Nelyo Uwalepesha”

“Takwaba Umusebo Uwabipisha Nelyo Uwalepesha”

PA 26 March mu 1937, abaume babili baleya ku musumba wa Sydney mu calo ca Australia, balinakile sana ica kuti baleensha motoka panono panono kabili motoka yabo yali no lukungu. Palipitile umwaka umo ukutula apo bafumine muli uyu musumba, kabili balyendele amakilomita ukucila pali 19,300, bapitile mu ncende shimo ishabela ukutali sana ne misumba, umwaba amabwe, ne miti iinono. Aba abaume tabaile mu kumona ifyo ishi ncende shaba nelyo mu kufwailisha ifyaba muli ishi ncende. Ba Arthur Willis na ba Bill Newlands bali pali bapainiya abacincila abalefwaisha ukuti na bantu abaleikala mu ncende iyaba kwati ciswebebe mu calo ca Australia, bomfwe imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa.

Abasambi ba Baibolo * abali fye abanono mu calo ca Australia, balebila fye imbila nsuma mu misumba na mu matauni ayaba mupepi na ku lulamba lwa bemba mpaka na ku kupwa kwa myaka ya ba 1920. Kwaliba ne ncende iyaba kwati ciswebebe iyabela ukutali sana na bemba umwikala fye abantu abanono, iyi ncende ikalamba sana ica kuti nga calo ca Zambia kuti caingilamo imiku 6. Na lyo line, bamunyinefwe balishibe ukuti abasambi ba kwa Yesu balingile ukube inte shakwe “na ku mpela ya pano isonde,” ukubikako fye ne iyi ine ncende iyaba mu kati ka calo ca Australia. (Imil. 1:8) Nomba bali no kucita shani pa kuti babombe uyu umulimo uukalamba? Apo balicetekele ukuti Yehova ali no kubapaala nga baibikilishako, balibombele na maka yabo yonse.

BAPAINIYA E BABALILEPO UKUBILA IMBILA NSUMA

Mu 1929, abali mu cilonganino icali mu citungu ca Queensland na bali mu cali ku masamba ya calo ca Australia, balebomfya imyotoka pa kuya mu kubila imbila nsuma mu kati na nkati ka calo. Mu myotoka balebomfya balibikilemo fyonse ifyo balekabila. Abaleensha ishi imyotoka ni bapainiya abaishibe ifya kwensha mu mucanga na mu mabwe kabili abaishibe ifya kulungisha imyotoka. Aba bapainiya baliile mu kubila imbila nsuma mu ncende ishingi umo abantu bashabalile abomfwapo imbila nsuma.

Bapainiya abashakwete imyotoka balebomfya incinga pa kuya kuli ishi incende. Ku ca kumwenako, mu 1932, ninshi ba Bennett Brickell bali ne myaka 23, bafumine mu musumba wa Rockhampton uwaba mu citungu ca Queensland, ukuya ku kapinda ka kuso aka ici citungu mu kubila imbila nsuma pa myeshi 5. Pa ncinga yabo balongelepo amalangeti, ifya kufwala, ifya kulya na mabuuku ayengi. Ilyo amataela ya ncinga yaonaike, balitwalilile ubulendo pantu balicetekele ukuti Yehova ali no kubatungulula. Balikunkulwishe incinga pa makilomita 320 ukupita mu ncende umo abantu abengi bafwilile ku cilaka. Pa myaka ukucila pali 30 iyakonkelepo, munyinefwe Brickell alyendele amakilomita ayengi nga nshi pa kuya mu kubila imbila nsuma mu Australia monse, limo alebomfya incinga, honda na motoka. E wabalilepo ukushimikila aba Aborigine imbila nsuma, kabili alipangile ifilonganino mu ncende iyaba kwati ciswebebe, abantu abengi balimwishibe kabili balimucindike.

IFYO BALESHIPIKISHA AMAFYA

Icalo ca Australia cikalamba sana lelo mwaba fye abantu abanono, maka maka mu ncende iyaba kwati ciswebebe. E ico abantu ba kwa Yehova balabombesha pa kusanga abantu mu ncende ishabela ukutali muli ici calo.

Ba Stuart Keltie na ba William Torrington abali bapainiya balebombesha. Mu 1933, bapitile mu Ciswebebe ca Simpson umwaba sana umucanga pa kuya mu kubila imbila nsuma mwi tauni lya Alice Springs ilyabela pa kati ka calo ca Australia. Ilyo motoka yabo yafwile, baliishile. Nangu ca kuti munyinefwe Keltie ali umulema, alitwalilile ukuya mu kubila imbila nsuma ukubomfya ingamila! Ifi aba bapainiya balebombesha fyalengele abantu basambilila icine. Pa citesheni ce shitima ica William Creek, bakumene na ba Charles Bernhardt abakwete hotela. Mu kuya kwa nshita ba Charles Bernhardt balisambilile icine, balishitishe hotela yabo batendeka na bupainiya, kabili balibilile imbila nsuma pa myaka 15 ku ncende ishabela sana ukutali mu calo ca Australia kabili ukushiloka sana imfula.

Ba Arthur Willis baleipekanishisha ubulendo bwa kuya mu kubila imbila nsuma mu ncende iikalamba iyaba kwati ciswebebe mu Australia. Bali mwi tauni lya Perth ilyabela ku masamba ya calo ca Australia, mu 1936

Ukwabula no kutwishika ababalilepo ukuba bapainiya balishipikishe amafya ayo balekwata. Ilyo baile mu kubila imbila nsuma mu ncende iyaba kwati ciswebebe mu calo ca Australia, ba Arthur Willis na ba Bill Newlands, abo tulandilepo kale, baliculile pa milungu ibili pa kwenda amakilomita 32 pantu imfula iikalamba yalilokele ica kuti mu ciswebebe mwali fye amatipa yeka yeka. Limo balesunka motoka ukuninika impili sha mucanga, balepita mu mabwe kabili baleyabuka imimana iyakwete sana umucanga. Ilingi line motoka nga yafwa, baleenda nelyo balecofa incinga pa nshiku ishingi ukuya kwi tauni ilyaleba mupepi, kabili balelolela imilungu iingi pa kuti ifyela fya kubomfya pa kulungisha motoka fifike. Nangu ca kuti balekwata aya mafya, baleba ne nsansa. Ba Arthur Willis balandile mu mashiwi yabo ifyalembelwe muli magazini iyo baleita abati The Golden Age, (iyo twita nomba ati Loleni!) batile: “Takwaba Umusebo Uwabipisha Nelyo Uwalepesha ku nte Shakwe.”

Ba Charles Harris ababombele bupainiya pa myaka iingi balandile ati amafya balekwata ilyo balebombela mu ncende iyaba kwati ciswebebe yalengele bapalama sana kuli Yehova. Balandile no kuti: ‘Imikalile ilaba bwino nga ca kuti umuntu akwete fye ifinono. Yesu nga aleitemenwa ukulaala pa nse ilyo cakabilwa, ninshi na ifwe tulingile ukucita cimo cine nga ca kuti umulimo e fyo ulekabila.’ Ifi fine e fyo na bapainiya abengi balecita. Pa mulandu wa kubombesha kwa bapainiya, imbila nsuma yalibilwa mu ncende shonse isha calo ca Australia, kabili balyafwa abantu abengi ukusalapo ukuba abatekwa ba Bufumu bwa kwa Lesa.

^ para. 4 Abasambi Baibolo batendeke ukuita ati Inte sha kwa Yehova mu 1931.—Esa. 43:10.