1. Finshi twingalanda pali bamunyinefwe bacaice?

BAMUNYINEFWE bacaice, kwaliba imilimo iingi iyo mwingabombako mu cilonganino. Mwe bengi mwalikosa kabili mwalikwata amaka. (Amapi. 20:29) Mulabombesha ukwafwa bamunyinenwe na bankashi. Kabili nalimo mulafwaisha no kuba ababomfi batumikila. Nomba nalimo kuti mwalaumfwa ukuti bamo bamumona ukuti muli baice sana nelyo tamwaishiba ifingi, e co te kuti bamupeele umulimo uwacindama. Nangu ca kuti muli baice, kwaliba imilimo iyo mwingabomba iingalenga aba mu cilonganino cenu bamucetekela kabili bamucindika.

2. Finshi twalasambilila muli cino cipande?

² Muli cino cipande, twalalanda sana pa Mfumu Davidi. Kabili twalalandako panono pa fyo Asa na Yehoshafati imfumu shibili isha Yuda shacitile. Twalalanda pa mafya aba baume batatu bakwete, ifyo bacitile ilya bali na aya amafya, e lyo ne fyo bamunyinefwe bacaice bengasambililako.

3. Ni nshila nshi imo iyo abacaice bengafwilamo abakalamba ababa mu cilonganino?

³ Ilyo Davidi ali umwaice, alisambilile imilimo iyalengele bambi banonkelamo. Ukwabula no kutwishika Davidi ali sana cibusa wa kwa Yehova, kabili alibombeshe pa kuti eshibe bwino ukulisha ifilimba. Alelisha ifilimba pa kuti alesansamusha Shauli, imfumu iyo Lesa asontele. (1 Sam. 16:16, 23) Mwe balumendo, bushe na imwe kwaliba ifyo mwaishiba ifingalenga  aba mu cilonganino banonkelamo? Mwe bengi kwaliba ifyo mwaishiba ifingalenga aba mu cilonganino banonkelamo. Ku ca kumwenako, nalimo mwalimona ukuti abakalamba bamo, balatasha nga nshi nga mwabalangako ifya kubomfya amatabuleti yabo, amakompyuta, nelyo amafoni ilyo baleisambilisha nelyo pa kulongana. Kuti mwa-afwa aba abakalamba pantu mwalishiba bwino ifya kubomfya ifya kupangapanga.

4. Mibele nshi Davidi akwete iyo bamunyinefwe bacaice nabo balingile ukuba nayo? (Moneni icikope icili pa nkupo.)

⁴ Ifyo Davidi alecita cila bushiku fyalelanga ukuti alebika amano ku fintu kabili ali uwacetekelwa. Ku ca kumwenako, ilyo ali fye umulumendo alebombesha ukusakamana impaanga sha kwa wishi. Uyu wali mulimo uwa-afya nga nshi. Ilyo papitile inshita Davidi aebele Imfumu Shauli ukuti: “Umubomfi wenu ali mucemi wa mpaanga sha kwa wishi, kabili kwaishile inkalamo, na bere, kabili cimo na cimo casendele impaanga ukufuma mu mukuni. Kabili nalicikonkele no kucuma no kuipokolola ku kanwa ka ciko.” (1 Sam. 17:34, 35) Davidi alishibe ukuti alingile ukubika amano ku mpaanga, kabili alishipile no kushicingilila ku fiswango. Bamunyinefwe bacaice kuti bapashanya Davidi nga ca kuti balebomba no mweo onse umulimo onse uo babapeela.

5. Ukulingana na Amalumbo 25:14, cinshi icacindama ico bamunyinefwe bacaice bengacita?

⁵ Davidi ali sana cibusa wa kwa Yehova ninshi ali fye umwaice. Ukuba cibusa wa kwa Yehova kwalicindeme sana kuli Davidi ukucila na pali filya ali uwashipa nelyo filya aishibe bwino ukulisha icilimba beta ukuti nsango. Yehova tali fye Lesa wa kwa Davidi, lelo ali ni Cibusa wakwe. (Belengeni Amalumbo 25:14.) Icacindamisha ico bamunyinefwe bacaice mwingacita, kukosha bucibusa bwenu na Shinwe wa ku muulu. Kabili ici kuti calenga bamupeela imilimo na imbi mu cilonganino.

6. Bushe abantu bamo balemona shani Davidi?

⁶ Ubwafya bumo ubo Davidi akwete bwa kuti abantu bamo balemumona ukuti mwaice sana no kuti talebika amano ku fintu. Ku ca kumwenako, ilyo Davidi aipeeleshe ukuyalwa na Galyati, Imfumu Shauli yalimukeenye. Yamwebele ati: “Uli mwaice.” (1 Sam. 17:31-33) Inshita imo, ndume nankwe wa kwa Davidi na o amwebele ukuti talebika amano ku fintu. (1 Sam. 17:26-30) Na lyo line, Yehova talemona Davidi ukuti ali mwaice sana nelyo ukuti talebika amano ku fintu. Alishibe bwino Davidi. Kabili  Davidi alipeye Galyati pa mulandu wa kuti ashintilile pali Cibusa wakwe, Yehova.—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Finshi mwingasambilila ku fyacitike kuli Davidi?

⁷ Finshi mwingasambilila ku fyacitike kuli Davidi? Ico mulesambililako ca kuti mufwile ukuba abatekanya. Nalimo kuti papita inshita pa kuti abamwishibe ilyo mwali abaice batendeke ukumumona ukuti namukula. Na lyo line, mufwile ukwishiba ukuti Yehova tabika fye amano ku fyo mumoneka. Alimwishiba bwino kabili alishiba ne fyo mwingakumanisha ukucita. (1 Sam. 16:7) Mulekosha bucibusa bwenu na Lesa. Pa kuti Davidi akoshe bucibusa bwakwe na Lesa, alebika sana amano ku fyo Yehova abumba. Davidi aletontonkanya sana pa fyo ifyabumbwa fyalemusambilisha pali Kabumba. (Amalu. 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20) Na cimbi ico mwingacita, kulaeba Yehova ukuti amupeele amaka ayo mwingakabila. Ku ca kumwenako, bushe abo musambilila nabo ku sukulu bamo balamupumya pa mulandu wa kuti muli Nte ya kwa Yehova? Nga ca kuti balamupumya, mulepepa kuli Yehova ukuti alemwafwa ukushipikisha. Na kabili mulekonka ukufunda ukwaba mu Cebo cakwe na mu mpapulo ishilanda pali Baibolo e lyo na mu mavidio. Lyonse ilyo mwamona ifyo Yehova amwafwa ukucimfya ubwafya, mukalamucetekela sana ukuti akalamwafwa ukucimfya amafya na yambi. Kabili abantu nga bamona ukuti mwalishintilila pali Yehova, bakamucetekela.

8-9. Cinshi ca-afwile Davidi ukutwalilila ukulolela mpaka bamubika pa bufumu, kabili finshi bamunyinefwe bacaice bengasambililako?

⁸ Tontonkanyeni pa bwafya na bumbi ubo Davidi akwete. Ilyo bamusubile ukuba imfumu, Davidi ali no kulolela imyaka iingi pa kuti bamubike pa bufumu no kuba imfumu ya Yuda. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Cinshi camwafwile ukulolela pali iyi inshita yonse? Mu cifulo ca kuti Davidi afuupuke, abikile amano ku kucita ifyo ali no kukumanisha ukucita. Ku ca kumwenako, ilyo ali imbutushi mu calo ca bapelishiti, Davidi abomfeshe ilya nshita ku kulwisha abalwani ba bena Israele. Ifi acitile fyalengele acingilile imipaka ya mukowa wa Yuda.—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Finshi bamunyinefwe bacaice mwingasambilila kuli Davidi? Mulecita ifyo mwingakumanisha pa kuti muleafwa bamunyinenwe. Tontonkanyeni pa fyacitike kuli munyinefwe Ricardo. * Ukufuma fye ilyo ali umwaice, alefwaya sana ukubombako bupainiya bwa nshita yonse. Nomba baeluda bamwebele ukuti tafikilepo. Mu cifulo ca kuti munyinefwe Ricardo afuupuke nelyo afulwe, alitendeke ukubombesha mu mulimo wa kubila imbila nsuma. Atile: “Nga natontonkanya pa fyo nalebomba kale, ndamona ukuti nalingile ukulabombesha. Kabili ifi fine e fyo nacitile. Naleshininkisha ukuti nabwelela ku bantu abalelanga ukuti balefwaya ukukutika, kabili nalepekanya bwino lyonse ilyo nshilaya ku cipempu ca kubwelelamo. Nalitendeke no kutungulula isambililo lya Baibolo ilya kubalilapo. Lyonse ilyo nalebombesha mu mulimo wa kubila imbila nsuma, umwenso waleya ulepwa.” Ino nshita munyinefwe Ricardo ni painiya wa nshita yonse uubomba bwino kabili mubomfi utumikila.

10. Finshi Davidi acitile inshita imo ilyo ashilapingula pa cintu icacindama?

¹⁰ Tontonkanyeni na pali fimbi ifyacitikile Davidi. Ilyo ena na baume ali nabo bali imbutushi, inshita imo balishile indupwa shabo no kuya ku bulwi. Ilyo aba baume bashalipo, abalwani balishilesansa amayanda yabo kabili balisendele indupwa shabo muli bunkole. Apo Davidi alishibe sana ukulwa inkondo, nalimo nga atontonkenye ukuti alafwaya inshila iisuma iya kuyapusushishamo indupwa shabo. Lelo Davidi  aipwishe Yehova ukuti amwebe ifyo alingile ukucita. Davidi aebele shimapepo Abiatari ukutila amwipushisheko kuli Yehova ukuti: “Bushe nkonke ifi fipondo?” Yehova aebele Davidi ukuti akonke filya fipondo kabili alimwebele no kuti aleyaficimfya. (1 Sam. 30:7-10) Finshi mwingasambililako kuli ifi fyacitike?

11. Finshi mwingacita ilyo mushilapingula pa fintu?

¹¹ Mule-ebako abantu bambi ukumupandako amano. Muleipushako abafyashi benu ilyo mushilapingula pa fintu. Na kabili baeluda ababomba bueluda pa myaka iingi kuti bamupandako amano nga ca kutila mwalanda nabo. Yehova alicetekela aba baume basontwa, kabili na imwe muti mwabacetekela. Abamona ukuti “fya bupe” ku ba mu cilonganino. (Efes. 4:8) Nga mulepashanya icitetekelo cabo kabili mulekutika ku fyo bamupandako amano, mukalapingula bwino pa fintu. Lekeni nomba tulande pa fyo twingasambilila ku Mfumu Asa.

12. Mibele nshi Imfumu Asa yakwete ilyo yatendeke ukuteka?

¹² Asa ali imfumu ninshi ali fye umulumendo. Ali uwaicefya kabili uwashipa. Ku ca kumwenako, ilyo apyene wishi Abiya pa bufumu, atendeke ukufumya ifilubi ifyo balebomfya mu kupepa kwa bufi. “Kabili, aebele abena Yuda ukufwaya Yehova Lesa wa fikolwe fyabo no kukonka amafunde ne fipope.” (2 Imila. 14:1-7) Na kabili ilyo Sera umwina Etiopia aishile mu kusansa umusumba wa Yuda na bashilika 1 milioni, Asa apepele kuli Yehova ati: “Mwe Yehova, imwe takwaba ukuti bengi nelyo tabakwata amaka, mulaafwa. Twafweni, mwe Yehova Lesa wesu, pantu twashintilila pali imwe.” Aya amashiwi ayasuma yalangilila ukuti Asa alicetekele ukuti Yehova ali no ku mupususha e lyo no kupususha abantu bakwe. Asa alicetekele Wishi wa ku muulu, kabili “Yehova acimfishe abena Etiopia.”—2 Imila. 14:8-12.

13. Finshi fyacitikile Asa, kabili mulandu nshi?

¹³ Kuti mwasumina ukuti ukuya mu kulwa ne bumba lya bashilika abali 1 milioni takwa-angwike. Lelo Asa alile mu kulwa kabili alicimfishe. Ku ca bulanda, ilyo Asa akwete ubwafya ubushakulile sana, tashintilile pali Yehova. Ilyo bamutiinishe ku mfumu yabipa Baasha iya bena Israele, Asa alombele imfumu ya Siria ukuti imwafwe. Ifi acitile fyalimuletelele! Yehova abomfeshe kasesema wakwe Hanani ukweba Asa ati: “Apo washintilile pa mfumu ya bena Siria kabili tawashintilile pali Yehova Lesa obe, pali uyu mulandu amabumba ya bashilika aya mfumu ya ku Siria nayafulumuka mu minwe  yobe.” Na kuba ukufuma ilya nshita, Asa alelwa inkondo inshiku shakwe shonse. (2 Imila. 16:7, 9; 1 Isha. 15:32) Finshi mulesambililako?

14. Kuti mwashintilila shani pali Yehova, kabili ukulingana ne lembo lya kwa 1 Timote 4:12, fisuma nshi fikafumamo?

¹⁴ Muleba abaicefya kabili muletwalilila ukushintilila pali Yehova. Ilyo mwabatishiwe, mwalilangile ukuti mwaliba sana ne citetekelo kabili mwalishintilila pali Yehova. Yehova na o alitemenwe sana ica kuti alimupeele ne shuko lya kuba mu lupwa lwakwe. Kanshi ico mulingile ukucita nomba kutwalilila ukushintilila pali Yehova. Kwena kuti camoneka ukuti calyanguka ukushintilila pali Yehova ilyo mulepingula pa fintu ifyacindama sana ifingakuma ubumi bwenu. Nomba inga ilyo mulepingula pa fintu ifinono? Calicindama sana ukucetekela Yehova ilyo tulepingula pa fintu ifili fyonse, nampo nga ni lintu tulesala ifya kuleseshamo icitendwe, ilyo tulesala incito tulefwaya ukulabomba, nelyo ilyo tulepanga ifya kucita mu bumi. Mwilashintilila pa mano yenu. Lelo mulefwaya amashinte ya mu Baibolo ayengamwafwa ukulingana ne fyo mulefwaya ukupingulapo, kabili mulebomfya ayo yene mashinte ilyo mulepingula pa fintu. (Amapi. 3:5, 6) Nga mulecita ifi, mukalenga Yehova akalesekelela kabili na ba mu cilonganino cenu bakamucindika.—Belengeni 1 Timote 4:12.

15. Nga fintu Baibolo ilanda pali 2 Imilandu 18:1-3; 19:2, finshi Imfumu Yehoshafati yalufyenye?

¹⁵ Kwena nga ifi fine bonse tushapwililika, na imwe bene tamwapwililika kabili inshita shimo mwakulalufyanya. Lelo ici tacifwile ukulenga mwalafilwa ukubomba apo mwingapesha mu mulimo wa kwa Yehova. Tontonkanyeni pa ca kumwenako ca Mfumu Yehoshafati. Yehoshafati alikwete imibele iisuma iingi. Ilyo ali umulumendo, “alefwaya Lesa wa kwa wishi kabili aendele mu mafunde yakwe.” Na kabili alitumine bacilolo mu misumba ya Yuda pa kuti baye basambilishe abantu pali Yehova. (2 Imila. 17:4, 7) Nangu ca kuti Yehoshafati ali uwa cishinka, inshita shimo talepingula bwino pa fintu. Ici calengele inshita imo Yehoshafati bamufunde ku mubomfi wa kwa Yehova pa mulandu wa kuti tapingwile bwino pa fintu. (Belengeni 2 Imilandu 18:1-3; 19:2.) Finshi mwingasambilila kuli ili lyashi?

16. Finshi mwingasambilila ku fyacitike kuli munyinefwe Rajeev?

¹⁶ Mulesumina ukuti bamufunde kabili mulekonka ifyo bamufunda. Nga filya fine caba ku  balumendo abengi, nalimo na imwe cilamukosela ukwishiba bwino ifyo mufwile ukubalilapo ukucita mu bumi. Tamufwile ukufuupuka. Tontonkanyeni pa fyacitike kuli munyinefwe wacaice Rajeev. Alandile pa fyo cali ilyo ali umwaice ukuti: “Inshita shimo nshaleishiba ifyo nalingile ukucita mu bumi. Nga filya fine caba ku bacaice abengi, nalitemenwe sana ukwangala e lyo no kuteya ifyangalo ukucila ukuya mu kulongana nelyo mu kubila imbila nsuma.” Finshi fya-afwile munyinefwe Rajeev? Eluda umo uwali ne cikuuku alimufundile. Munyinefwe Rajeev atile: “Uyu eluda alingafwile ukutontonkanya pe shinte lyaba pali 1 Timote 4:8.” Munyinefwe Rajeev ali-icefeshe no kukonka ifyo bamufundile kabili alitontonkenye sana pa fyo acindike mu bumi bwakwe. Atile: “Nasalilepo ukubika sana amano ku kubombela Yehova mu nshila ishalekanalekana.” Finshi fyafuminemo? Munyinefwe Rajeev alandile ukuti: “Ilyo papitile fye imyaka iinono ukutula apo ulya eluda amfundile, nalifikilepo ukuba umubomfi utumikila.”

17. Bushe abakalamba bomfwa shani pa balumendo ababombela Yehova?

¹⁷ Abakalamba balatasha sana ifyo imwe mwe balumendo mubombela Yehova “no mutima umo” ilyo mulebombela pamo nabo! (Sefa. 3:9) Balatemwa sana ukumona ifyo muipeelesha ukubomba imilimo, e lyo ne fyo muba abacincila ilyo mulebomba umulimo onse uo bamupeela. Ifi mucita filalenga bamutemwa.—1 Yoh. 2:14.

18. Nga fintu Baibolo ilanda pa Amapinda 27:11, bushe Yehova omfwa shani pa balumendo abamubombela?

¹⁸ Bamunyinefwe bacaice, mwilalaba ukuti Yehova alimutemwa kabili alimucetekela. Asobele ukuti mu nshiku sha kulekelesha kukaba ibumba lya balumendo abakaipeela abene mu kuitemenwa. (Amalu. 110:1-3) Alishiba ukuti mwalimutemwa kabili mulafwaya ukulamubombela apo mwingapesha. Kanshi muleitekanishisha mwe bene, kabili muletekanishisha na bantu bambi. Nga mwalufyanya, mulesumina ukumusambilisha no kumusalapula, kabili mulemona ukuti Yehova e ulemusambilisha kabili e ulemusalapula. (Heb. 12:6) Mulebombesha kabili mulebomba no mweo onse umulimo onse uo bamupeela. Ne cacindama sana ca kuti, muli fyonse ifyo mulecita, mulelenga Shinwe wa ku muulu ukulasekelela.—Belengeni Amapinda 27:11.