Abalefwaisha Ukundapwa no Kulepulwa Ukwabula Ukubikwamo Umulopa Balefulilako

Dokota. Joachim Boldt, profesa wa anesthesiology, ku Ludwigshafen, Germany atile, “Bonse ababika umulopa mu balwele no kusakamana abalwele balepulwa, bafwile ukutontonkanyapo pa lwa kubombela abalwele ukwabula ukubabikamo umulopa.”

UBWAFYA bwa AIDS bulengele basayantisiti na badokota ukucililako kulenga umuputule babombelamo abalwele ukuba icifulo cabulwamo amasanso. Ici cilepilibula ukuceeceetesha umulopa ukubomfya fimashini. Lelo abaishibisha batila nangu ni yo mibombele taishininkisha ukuti umulopa balebika mu mulwele uli fye bwino. Magazini wa Transfusion asosa ukuti: “Nangu ca kuti abantu bakapoosepo indalama ishingi pa kushininkisha ukuti umulopa uli fye bwino, twasumina ukuti abalwele bakatwalilila ukukaana ukubikwamo umulopa pa mulandu wa kuti intulo ya mulopa taingabulwamo amalwele.”

Te ca kupapa ukuti, badokota abengi baletwishika ukundapa kwa kubikamo umulopa. Dokota Alex Zapolanski, uwa ku San Francisco,  California, atila, “Te cisuma ukubika umulopa mu balwele, kabili tulelwisha sana ukuti uuli onse elabikwamo umulopa.”

Abantu abengi baleiluka amasanso yaba mu kubikwamo umulopa. Ukufwailisha kwa mu 1996 kwalangilile ukuti amapesenti 89 aya bena Canada kuti batemwapo ukukanabikwamo umulopa. Magazini wa Journal of Vascular Surgery asosa ukuti, “Kwena te balwele bonse bakakaana ukubikwamo umulopa nga filya Inte sha kwa Yehova shikaana. Nangu cibe fyo, ubusanso bwa kwambula amalwele no bwa konaula amaka ya mubili ayacingilila amalwele filangilila fye apabuuta ukuti tatufwile ukulabika umulopa mu balwele fye bonse.”

Inshila Yawamapo

Iciwemeko fye ca kuti kuti mwasalapo ukundapwa no kulepulwa ukwabula umulopa. Abalwele abengi tabalemona ukukanabikwamo umulopa nge ca kucita ilyo bashikwete mwa kulosha lelo nge nshila isuma iya kundapilwamo, kabili balashininkisha ici. Stephen Geoffrey Pollard, dokota waishibisha ukulepula uwa ku Britain, asosele ukuti ifya kufumamo fya bulwele e lyo ne mfwa sha bashibikwamo umulopa ilyo balelepulwa “fiba fye cimo cine ne fya balwele babikwamo umulopa, kabili ilingi line abalepulwa ukwabula umulopa tabambula na malwele yambulwa pa numa ya kulepulwa kabili tabaculako na mafya yesa pa mulandu wa kubikwamo umulopa.”

Ni shani fintu ukundapa kwabula umulopa kwatendeke? Kwena ico cipusho tacakwata icasuko caishibikwa, pantu ukundapa kwabula umulopa ni kale kwatendeke ilyo no kubikamo umulopa kushilabako. Ni ku kutendeka fye kwa ba 1900 e lyo ukubikwamo umulopa kwalundulwilwe ukufika na ku cipimo ca kulabomfiwa fye umo shacela. Nangu cibe fyo, mu myaka yapitapo bamo balyesha ukuti ukulepula kwabula umulopa kwishibikwe. Ku ca kumwenako, muli ba 1960 dokota walumbuka sana mu kubombela abantu, Denton Cooley, acitile amaopareshoni ya kubalilapo aya kulepula umutima ukwabula umulwele ukubikwamo umulopa.

 Ilyo abalelwala ubulwele bwa ku libu pa mulandu wa kubikwamo umulopa mu myaka ya ba 1970 bafuliileko, badokota abengi batendeke ukufwaya inshila sha kundapilamo shimbi. Muli ba 1980 badokota abengi balelepula no kundapa ukwabula ukubika umulopa mu balwele. Lyene, lintu ubulwele bwa AIDS bwaishile, aba badokota, baleipushiwa sana kuli badokota bambi abalefwaisha ukubomfyako inshila shimo shine. Muli ba 1990 ifipatala ifingi fyatendeke ukuteyanya inshila sha kukanabika umulopa mu balwele babo.

Nomba, badokota tabalesanga ubwafya bwa kulepula abalwele ukwabula umulopa nangu ni lintu kwaima ubukangalume bwa kubikamo umulopa. D.H.W. Wong, alandilepo muli magazini wa Canadian Journal of Anaesthesia, ukuti, “Ukulepula kukalamba pamo ngo kwa ku mutima, ukwa mishipa, ukubombela amalwele ya ku bwanakashi no kulepulwa pa kupaapa, ukolola amafupa, no bwafya pa kupoosa amenshi kuti fyacitwa fye bwino ukwabula no kubikamo umulopa nelyo imiti imbi iyabamo umulopa.”

Ubusuma bumo ubwa kubombelwa ukwabula umulopa bwa kuti kulabako ukusakamanwa bwino. Dokota Benjamin J. Reichstein, kalepula mukalamba uwa mu Cleveland, Ohio, atile, “Ukulamuka kwa kwa dokota ulepula e cacindamisha mu kucingilila ukusuuma kwa mulopa.” Magazini wa ku South Africa uulanda pa mafunde asosa ukuti mu nshita shimo ukulepula ukwabula ukubikamo umulopa kulacitwa “bwangu, takulenga umulopa uwingi ukusuuma kabili te lingi kuba ukwambula amalwele, kabili tapaya indalama ishingi sana.” Atwalilila ukusosa ukuti: “Ukundapwa pa numa ya kulepulwa ilingi line takupooswapo indalama ishingi sana kabili takusenda nshita.” Iyi e milandu fye imo ilengele ukuti mpanga yonse nomba kube ifipatala ukucila na pali 180 ifileundapa no kulepula ukwabula abalwele ukubikwamo umulopa.

Inte sha kwa Yehova no Mulopa

Inte sha kwa Yehova shilakaana ukubikwamo umulopa pa milandu yashimpwa pali Baibolo. *  Lelo shilasumina, no kufwaisha imiti imbi iishibimbamo ukubikwamo umulopa. Lintu Dokota Richard K. Spence ali dokota mukalamba mu fya kulepula pa cipatala ca ku New York, atile, “Inte sha kwa Yehova shilafwaisha imyundapile isuma. Badokota tabakasangepo ibumba ilili lyonse ilyasambilishiwa bwino pa lwa kukanabikwamo umulopa ukucila ibumba lya Nte sha kwa Yehova.”

Badokota balyesha inshila sha kulepula ukwabula umulopa pa Nte sha kwa Yehova. Tontonkanyeni pa ca kukumanya ca kwa dokota Denton Cooley uubombela imishipa ya ku mutima. Ukucila pa myaka 27, badokota bakwe babombele Inte sha kwa Yehova 663 abalwele ubulwele bwa ku mutima ukwabula no kubabikamo umulopa. Ifya kufumamo filangilila ukuti amaopareshoni ya ku mutima kuti yabombelwapo bwino ukwabula no kubikamo mulopa mu balwele.

Ca cine ukuti abengi balilengulula Inte sha kwa Yehova pa mulandu wa kuti shilakaana ukubikwamo umulopa. Lelo akatabo kasabankanishiwe na kabungwe ka Association of Anaesthetists of Great Britain and Ireland katila icisumino ca Nte pa lwa mulopa “cishibilo ca kuti shalicindika ubumi.” Ukwabula ukupita mu mbali, icikalamba icalenga ukuti kubeko ukundapa kwa kukanabikwamo umulopa kuli bonse, cisumino ca Nte sha kwa Yehova pa lwa mulopa. Profesa Stein A. Evensen, uwa pa cipatala ca ku Norway ica National Hospital alembele ukuti, “Filya Inte sha kwa Yehova abalwele bakaana umulopa calilenga ukufwayako inshila shimbi isha kundapilamo no kulenga imyundapile ya balwele ukuwaminako ku Norway.”

Ku kwafwilisha badokota ifya kundapa ukwabula umulopa, Inte sha kwa Yehova shalipekanya inshila sha kumfwaninamo na ba fipatala. Ilelo, mpanga fye yonse kuliko Bakomiti ba Kumfwaninamo ne Fipatala ukucila pali 1,400 abaipangasha ukupeela badokota na bakasapika impapulo sha fya cipatala ukufuma mu fyebo basapika mu fipande filanda pa kundapa no kulepulwa kwabula umulopa ifyacila na pali 3,000. Dokota Charles Baron, profesa wa pa Boston College Law School, atila, “Ilelo tacili icaseeka, ku Nte sha kwa Yehova, na ku balwele fye bambi ukubikwamo umulopa icibikebike, ne ci ni pa mulandu wa mibombele ya Bakomiti ba Kumfwaninamo ne Fipatala aba Nte sha kwa Yehova.” *

Ifyebo Inte sha kwa Yehova shalonganika pa lwa kundapa no kulepula kwabula umulopa fyalyafwilisha badokota abengi. Ku ca kumwenako, pa kupekanya akatabo katila Autotransfusion: Therapeutic Principles and Trends, bakalemba ba katabo baipwishe Inte sha kwa Yehova ukubebako ifyo bengapyanikapo nga ca kuti umulwele talefwaya ukubikwamo umulopa. Inte sha kwa Yehova bayumfwile aba buseko pa kubapayanishisha ifyebo balefwaya. Pa numa bakalemba batashishe Inte sha kwa Yehova pa kusosa ukuti: “Pali fyonse ifyo twabelenga pali uyo mulandu, tatwatala atubelengapo ubulondoloshi bwaumfwika bwino kabili ubwakumanina pa fya kusengauka ukubikwamo mulopa.”

Ukulunduluka mu fya cipatala nakulenga abengi ukufwaya ukundapwa no kubombelwa ukwabula umulopa. Kulunduluka nshi kumbi tuleenekela ku ntanshi? Profesa Luc Montagnier, uwasangile akashishi kaleta AIDS, atila: “Ukumfwikisha bwino bwino uyu mulandu kulelanga ukuti bushiku bumo ukubikwamo umulopa kukapwa.” Pali ino nshita, ukundapa kwabula umulopa kulepususha abantu.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 7]

Ifyo Badokota Bamo Basosa

Dokota Joachim Boldt, profesa wa anesthesiology, mu Ludwigshafen, ku Germany atile, ‘Ukubombela umulwele ukwabula ukumubikamo umulopa te kwa Nte sha kwa Yehova fye iyo lelo kwa balwele fye abali bonse. Ndetila dokota fye uuli onse afwile ukulakonka ici.’

Dokota Terrence J. Sacchi, kaafwa kuli profesa wa fya cipatala asosa ukuti, “Ilintu ukubikwamo umulopa takuli ukwa busanso nga fintu kale kwali, nalyo line kulaletako amasanso, ukusanshako na yakunasha amaka ya mubili ku kulwisha amalwele na ya kwambula ubulwele bwa ku libu nelyo amalwele yapishiwa mu bulalelale.”

Dokota Alex Zapolanski, dokota mukalamba mu kubombela imitima, uwa pa cipatala ca San Francisco Heart Institute atile, “Badokota abengi tabatekanya pa kubikamo umulopa mu balwele kabili babapeela fye icipeelepeele ukwabula no kuceeceeta bwino umulopa balebapeela. Ine te fyo ncita.”

Dokota Johannes Scheele, profesa wa fya kulepula, mu Jena, ku Germany atile, “Nga kulepula fye kwaseeka ukwa mu mala te lyonse kukabilwa ukubikwamo umulopa.”

[Ifikope]

Dokota Joachim Boldt

Dokota Terrence J. Sacchi

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 8, 9]

Inshila Shimo Shimo Isha

Kundapilamo no Kubombelamo Ukwabula Umulopa

Ifyasongoloka: Ringer’s lactate solution, dextran, hydroxyethyl starch, ne miti imbi ilabomba ku kusungilila umulopa mu mubili, ukucingilila ukucepelwa umulopa mu mubili. Ifyasongoloka fimo ifileeshiwa pali nomba kuti fyapisha umwela wa oxygen.

Imiti: Amaproteni yatungululwa ne mfyalo kuti yalenga ukupangwa kwa nsandesande shakashika isha mulopa (erythropoietin), ama platelet ya mulopa (interleukin-11), ne nsandesande shabuuta shimbi isha mulopa (GM-CSF, G-CSF). Imiti imbi ilacilikila ukusuuma kwa mulopa ilintu umulwele alebombelwa (pamo nga aprotinin, antifibrinolytics) nelyo ukwesha ukucefyanyako umulopa ukufuma sana (desmopressin).

Babandeci ba Glu: Utusalu twa collagen na cellulose tulabomfiwa ku kucilikila umulopa ukusuuma ilyo twabikwa pa cilonda. Glu ya fibrin ne fikakatikilo fimbi kuti fyaikatanya icilonda nelyo ukucilikila ukusuuma kwa mulopa pa cilonda icikalamba.

Ukusunga Umulopa: Bamashini basunga umulopa balabwesha umulopa usuuma ilyo umulwele alebombelwa. Umulopa ulawamishiwa kabili kuti wabwekeshiwa mu mulwele ukwabula ukupumfyanya imyendele ya uko. Mu mibele yakakala umulopa uwingi kuti wabweshiwa ukubomfya inshila imo ine.

Ifisolobelo fya Kulepwilako: Ifibombelo fimo pa nshita imo ine filalepula no kucilikila ukusuuma kwa mulopa. Ifibombelo fimbi kuti fyacilikila ukusuuma kwa mulopa pa filonda ifikalamba. Ifisolobelo fya Laparoscopic na fimbi ifyacepesha filenga ukulepulwa kukalamba ukucitwa ukwabula umulopa ukusuuma sana.

Inshila sha Kulepwilamo: Ukuteyanya kwakumanina ukwa kulepula, ukusanshako no kwipusha ababelesha mu fya cipatala, kulafwa badokota balepula ukusengauka amafya. Ukulesha ukusuuma kwa mulopa mu kwangufyanya kulafwaikwa. Ukushingashinga mu kulesha umulopa ukufuma ica kuti cacila na pa maawala 24 kuti kwalenga abalwele ukufwa. Icafwa ku kulesha umulopa uwingi ukusuuma kukanalepula icikulu pa muku fye umo lelo ukulalepula panono.

 [Akabokoshi ne Fikope pe bula 10]

Ukundapwa Kwabula Umulopa—Bushe e Nshila Ipya iya “Kukonka”?

ABALEMBA Loleni! balanshenye na bakalapashi bane muli budokota pa lwa busuma bwa kundapa no kubombela abalwele ukwabula umulopa.

Ukufumyako abalwele bakaana ukubikwamo umulopa pa mulandu wa fya mipepele, ni bani bambi batemwa ukundapwa ukwabula umulopa?

Dokota Spahn: Mu ncende twikala abalomba ukundapwa kwabula umulopa ni abo ilingi line basambilishiwa bwino.

Dokota Shander: Mu 1998 impendwa ya balwele bakeene ukubikwamo umulopa pa milandu fye ya pa lwabo yacilile iya bakeene pa milandu ya fya mipepele.

Dokota Boyd: Ku ca kumwenako, natulande pa balwele ba kansa. Calimonwa pa miku iingi ukuti nga tababikilwemo umulopa, balomfwako bwino kabili ubulwele tabubwelabwela.

Dokota Spahn: Ilingi line tulondapa baprofesa ba pa yuniversti ne ndupwa shabo ukwabula ukubabikamo umulopa. Nangu ni badokota balepula na bo nga balwala batweba ukukanababikamo umulopa! Ku ca kumwenako, dokota umo uulepula, aishilelanshanya na ifwe pa lwa mukashi wakwe, uwalekabila ukumubombela. Atile: “Mushininkishe fye ukuti tabikilwemo umulopa!”

Dokota Shander: Abo twaba na bo mu dipartimenti ya anesthesia batile: ‘Abalwele bakaana ukubikwamo umulopa na bo bene balapola inshita shimo ukucila fye na babikwamo umulopa. Mulandu nshi tulingile ukukwatila imyundapile ibili? Nga ca kuti inshila ya kukanabomfya umulopa e isuma, tufwile ukuibomfya kuli bonse.’ Kanshi nomba tulelolela inshita lintu ukundapa kwabula umulopa kukaba e kundapa kwa kukonka ku balwele bonse.

BaEarnshaw: Ca cine ukuti ukubombelwa kwabula umulopa kucitwa fye ku Nte sha kwa Yehova. Nangu cibe fyo, ifi e fyo tulefwaya ukulaundapa uuli onse.

Bushe ukundapa kwabulo mulopa kwa mutengo sana nangu e kwanaka umutengo?

BaEarnshaw: E kushakwata umutengo

Dokota Shander: Ukundapa kwabulo mulopa kulacefyako ifipooswa ukufika na ku mapesenti 25.

Dokota Boyd: Nangu ca kuti uyo wine e mulandu fye weka waliko, tufwile ukubomfya iyi nshila.

Bushe tulelunduluka mu kundapa kwa kukanabomfya umulopa nelyo bushe tulebwelela ku numa?

Dokota Boyd: Kwena natufika apatali. Ukwabula ukutwishika tatulepelela apa pene. Cila nshita, tuleya tulesangilako fye imilandu iisuma iya kukanabomfesha umulopa.

[Ifikope]

Dokota Donat R. Spahn profesa wa anesthesiology, mu Zurich, ku Switzerland

Dokota Aryeh Shander kaafwa wa kwa profesa wa anesthesiology, ku United States

Ba Peter Earnshaw, FRCS, bakalapashi mu kolola amafupa, ku London, England

Dokota Mark E. Boyd profesa muli buna cimbusa ne fya malwele no busaka bwakuma banamayo, ku Canada

[Akabokoshi pe bula 11]

Ico Umulwele Engacita

▪ Landeni kuli dokota wenu pa lwa miti imbi iya kusengulwilamo iishisanshiwamo umulopa ilyo mushilalwala. Na kucilisha ici calicindama ku bali pa bukulu, ku bakwata abana abanono, na ku bakote.

▪ Lembeni ico mufwaya, ukucilisha nga namukwata icipepala ca mwi funde pa lwa ico.

▪ Nga ca kuti dokota wenu talefwaya ukumundapa ukwabula umulopa, fwayeniko dokota umbi uukakonka ico mulefwaya.

▪ Apantu imiti imbi iya kusengulwilamo ifwaya inshita pa kubomba bwino, te kwesha ukulasunkila pa ntanshi ukundapwa nga namwishiba bwino ukuti mulekabila ukubombelwa.