Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Bushe Nkakwateko Kardi wa Kukongwelapo?

Kristin atila, “Napokelele kardi wa kukongwelapo pa muku wa kubalilapo ilyo nali ne myaka 16. . . . Lintu nakumenye imyaka 18, nakongwele ukufika kuli badola 60,000.”

PA KUBALA, Kristin apangile ukuti aali no kulabomfya fye kardi wakwe uwa kukongwelapo nga paima ifya mu kampampa, na limo limo nga kuli ico alefwaya ukushita ilyo ashikwete indalama. Lyene ifintu fyatendeke ukulubana. Kristin asumina ukuti, “Natendeke ukushita icishiteshite kabili nali ngo wapenene fye ku kushita ifyatantikwa pa mitande ya fya kushitisha. Naleshita na fintu nshatemenwe.” Nomba Kristin tasaminwako ku makardi ya kukongwelapo. Atila, “Nshaishibe ukuti kalya kakardi ka pulastiki kuti kabifya ubumi bwandi nga filya.”—Ukufuma muli magazini wa Teen.

Te Kristin eka fye uwakumanyapo ici. Impendwa ya bacaice abaleponena mu masanso ya fya ndalama ukupitila mu kubomfya kakardi wa pulasitiki uwa kukongwelapo ilekulilako. Limo limo, utwampani tubeleleka sana abacaice mu kukosa. Cimoneka ifyo balishiba ukuti abengi abashiilama mu mibomfeshe ya ndalama, kardi wa kukongwelapo aba nga cintu impanda mano mu fya ndalama Jane Bryant Quinn yaitile, “indalama iikunkumya.” Yatila, “Lintu mwabomfya sana aya makardi ya kukongwelapo e lintu cikoselako ukuleka.”

Nalyo line, ukukwata kardi wa kukongwelapo cilaafwa. Ku ca kumwenako, lintu kwaima ifya mu kampampa nelyo lintu tacingaba bwino ukusenda indalama. E mulandu umo untu amakardi ya kukongwelapo yafulile sana mu United States, e lyo na mu fyalo fimbi. Nangu cibe fyo, kardi wa kukongwelapo nga talebomfiwa bwino, kuti abika umuntu mu nkongole ishingi isho engafilwa ukubwesha. Na muli fyo, lipoti asabankanishiwe mu nyunshipepala ya ku Toronto iya Globe and Mail yalandile pa lwa kwingilishiwako ukufika ku miku itatu “ukwa mpendwa ya ba myaka 20 ukufika kuli 23 abakwate nkongole. Aba balifilwa ukubwesha inkongole kabili balaya ku kabungwe ka Credit Counselling Service of Toronto pa kuti babafwilishe.” Lipoti yalangilile ukuti abengi balikwata inkongole ukufika kuli badola 25,000, kabili cimo icilenga inkongole shafule fi makardi ya kukongwelapo.

Bushe ufwile ukukwata kardi wa kukongwelapo? Abafyashi bobe e bafwile ukupingulapo. Nga batila ufwile ukulolela, tekanya. Nga bashininwa ukuti ulabomfya bwino indalama, abafyashi bobe kuti bakupeela insambu shafulilako isha kubomfya indalama umo ulefwaila. (Linganyako Luka 16:10.) Pali nomba, ufwile ukwishiba ukuti, ukubomfya kardi wa kukongwelapo caba fye kwati kwensha motoka, pantu fyonse fibili fyalikwata ubusuma no bubi.

Ukulinga Ishingapooswapo

Ukubomfya kardi wa kukongwelapo pa kushita, cimo cine fye no kukongola indalama. Nga fintu ciba ilyo wayashima, ufwile ukubwesha ico  bakwashimisha. (Amapinda 22:7) Lelo bushe ukalipila shani ilyo washita ifipe ukubomfya kardi wa kukongwelapo?

Sitetimenti alapulintwa no kutumwa mupepi na ku mpela ya mweshi uuli onse, ukulangilila ifintu washitile ukubomfya kardi wa kukongwelapo pamo pene ne nkongole shonse isho ukwete. Uyu sitetimenti na kabili alalangisha indalama ufwile ukulipila ilyo line fye. Ilingi line, ici cipendo ca ndalama cilaba icinono. Na pali uyu mulandu kuti watontonkanya ukuti, ‘Tacibipile sana. Nga nalalipilako fye iikabilwa cila mweshi, inkongole shikasuka shikapwe.’ Lelo, ubwafya bwisako lintu iciputulwa ca nshita ico ufwile ukulipililamo fintu washita capwa, pantu balafwaya ulebikapo nsonsela pa nkongole ukwete. Ifipimo fya nsonsela filaba ifikalamba sana. *

Natulande pali Joseph, untu sitetimenti wakwe umweshi umo alangilile ukuti ashele ne nkongole ukufika kuli badola 1,000. Ca cine ukuti, Joseph alekabila ukulipilako iinono iyalekabilwa, iyali fye badola 20. Lelo lintu alolekeshe pali sitetimenti wakwe, Joseph asangile ukuti pa nkongole ali no kubwesha muli uyo mweshi batile abikepo nsonsela wa badola 17! Ici capilibwile ukuti nga ca kuti Joseph alilipiile balya badola 20 abalekabilwa, ninshi afumisheko fye badola batatu ku misha yonse pamo iya badola 1,000!

Butali bwaba shani cisendako pa kupwisha ukubwesha inkongole sha pali kardi wa kukongwelapo nga ulelipilako fye ishinono ishilefwaikwa? Ukulanda pa ca kumwenako cimo, akatabo kasabankanishiwa na ba Federal Trade Commission e lyo na American Express katila: “Nga ca kuti ushele ne nkongole ukufika kuli badola 2,000, e lyo na nsonsela wa mapesenti 18.5, kabili tutile cila mweshi ulelipilako inono iilekabilwa, kuti cakusendela imyaka 11 pa kuti upwishe inkongole shonse. Pa kuti imyaka yonse iyo ikapwe ukaba nupoosa badola na bambi 1,934 pali nsonsela fye. Icilelangilila ukuti indalama wali no kulipila pa fyo washitile shafushiwa mupepi ne miku ibili.”

Nga fintu wingamona, nga taucenjele, kardi wa kukongwelapo kuti akuletela amafya ya fya ndalama ayashaikulila. Kristin atila, “Na kuba nalelipila mupepi ne miku ibili pali fyonse ifyo naleshita. Lintu natendeke ukufilwa ukulipila, batendeke ukulandipilisha indalama na shimbi pa mulandu wa kucelwa ukubwesha inkongole. Nshaishibe ica kucita.”

Ukubomfya Bwino Kardi ya Kukongwelapo

Lintu Kristin apitile mu mafya e lintu asambilile ukuti filya balanda ati “shita nomba no kulipila inshita imbi” mulafuma ubusanso. Inkongole shilaya shilefulilako fye, ilyo uleisa mu kwiluka ninshi indalama ulipilako pa mweshi iya fye kuli nsonsela. Ni shani fintu ababomfya bwino amakardi ya kukongwelapo basengauka ukuponena mu citeyo ca musango yo ica fya ndalama?

 ● Baleshiba fintu bashita no kubebeta sitetimenti wa cila mweshi mu kusakamanishisha pa kuti bashininkishe ukuti balebalipilisha fye pa fintu bashitile.

● Balalipila bwangu inkongole, pantu balishiba ukuti nga balecita ifyo kuti cabafwa ku ntanshi, limbi ilyo balefwaya incito nelyo ukwipusha pa lwa inshuwalansi nelyo lintu baleshita motoka nangu ing’anda.

● Nga cingacitika, balalipila shonse inkongole bakwete pa kuti basengauke ukubeba ukubikapo nsonsela pa ndalama shashalako.

● Tabebako bambi pa lamya inambala ya kardi wabo uwa kukongwelapo nelyo ubushiku ulya kardi akaleka ukubomba nga ca kuti tababeshibe nelyo tabeshibe akampani balebomba na ko.

● Tabaashimisha kardi wabo uwa kukongwelapo ku uli onse, nangu fye cibusa. Na kuba, umwine wa kardi e o bakamona ukuti talipila nkongole nga ca kuti ulya kardi tabomfiwe bwino.

● Balasengauka ukubomfya kardi wabo uwa kukongwelapo nge nshila ya kukwatilamo indalama shintu bengabomfya pa nshita iili yonse, pantu tali kardi wa ku banki iyo. Uleibukisha ukuti, nga wasalapo ukukongola indalama ukucila ifipe uli no kulipila nsonsela umukalamba.

● Tabesushisha no kutuma formu onse uwa kwipushishapo ukukwata kardi wa kukongwelapo untu bapokelela. Ku bacaice abengi, ukukwata kardi umo cilaba fye bwino.

● Balabomfya bwino amakardi yabo, pantu balishiba bwino sana ukuti lintu bashita fimo ukubomfya kardi, ni ndalama sha cine cine balepoosa, nangu cingati tabalebomfya indalama sha mapepala nelyo isha museke.

Ukuipakisha Ubusuma Bwabamo

Nampo nga walikwata kardi wa kukongwelapo nelyo ulelanguluka ukukwata umo ku ntanshi, ufwile ukwishiba bwino sana ubusuma no bubi ubwaba mu kukwata kardi. Ipushe we mwine ifipusho fyakonkapo: Mulandu nshi ndefwaila ukukwata kardi? Bushe ndefwaya fye ukuba ne fikwatwa fya ku mubili, ukukwata ifipya ifyo bonse balekwatako, pa kuti ndekumbwisha abanandi? Bushe mfwile ukusambilila ukuteko mutima na fintu nkwete, ifyo umutumwa wa Bwina Kristu Paulo aitile ukuti “ifya kulya ne fya kufwala”? (1 Timote 6:8) Bushe kardi wa kukongwelapo kuti andetela icisendo ica fya ndalama icingalenga ukuti nasuula na ku fyacilamo mu bumi?—Mateo 6:33; Abena Filipi 1:8-11.

Tontonkanyapo sana pali ifi fipusho, no kulanshanya fyene na bafyashi bobe. Nga wacite fyo, lyene nga walikwata kardi wa kukongwelapo nelyo tawakwata, ukeshiba ifya kusengauka amafya ya fya ndalama ayo abengi bayobwela fye.—Amapinda 22:3.

[Futunoti]

[Akabokoshi pe bula 30]

Ubucindami bwa Kusuminisha kwa Bafyashi

Abacaice abengi bakwata kardi wabo uwa ku kongwelapo pa muku wa kubalilapo fye lintu bapokelela kalata wa kwipushishapo kardi. Na kuba, mu kupita kwa nshita bambi balapokelela ifipepala fya kwipushishapo ifingi. Jane Bryant Quinn alondolola ukuti, “Utwampani utupeela amakardi ya kukongwelapo tulacimfyanya mu kutambika abacaice aya makardi, pantu ukufwailisha kulanga ukuti ilingi tulafwaya ukusunga kardi wa kubalilapo twakwata.”

Ilingi line umufyashi nelyo umukalamba umbi uwaishibikwa ukuti alabwesha inkongole e ufwile ukusaina kardi pa kuti abapeela amakardi bashininwe ukuti wakulalipila isho bakupingula pa fyo washita. Ku ca bulanda, abacaice abengi balabepa pa kuti ici ciicitwa. Umukashana umo abikilepo ishina lya banakulu ukuti e baleipusha ukukwata kardi e lyo abikapo ne shina lyakwe pa kuti cimoneke kwati aleipushisha pamo na banakulu. Lelo banakulu tabaishibe. Elenganya fintu banakulu bayumfwile ilyo baishibe ukuti baali ne nkongole ukufika kuli badola amakana ayengi!

Ukukopolwela ukusaina kwa bafyashi nelyo abakalamba bambi pali kardi wa kukongwelapo caba kubulwa ubufumacumi, kabili Lesa alikaanya ico. (Amapinda 11:1; AbaHebere 13:18) E co nga ulefwaya kardi wa kukongwelapo, landa na bafyashi bobe pa lwa cene. Nga ca kuti abafyashi bobe basuminishako, e lyo ukamwenamo sana. Ibukisha ukuti, abafyashi bobe balikongolapo no kubwesha inkongole, na muli fyo kuti bakupandako amano. E co landa na bo, kabili te kwesha ukubomfya inshila sha bufumfuntungu pa kuti fye ukwate kardi wa kukongwelapo.

[Icikope pe bula 31]

Ukubomfya kardi wa kukongwelapo ukwabula ukusakamana kulaleta amafya ya fya ndalama