Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Abena Russia Bakatamika Amaipepele

Abena Russia Bakatamika Amaipepele

Abena Russia Bakatamika Amaipepele

UKUTULA MU 1991, LINTU ICALO CALEITWA SOVIET UNION CAYABANIKENE, ABENA RUSSIA BALIIPAKISHA UKUPEPA LESA. NANGU FYE ABAFUMA MULYA NO KUKUUKILA KU FYALO FIMBI BALIKATAMIKA AMAIPEPELE YA MUSANGO YO.

ABEKASHI abengi aba mu calo caleitwa kale Soviet Union, balikatamika sana amaipepele yantu bapuswilwe pa myaka iingi.

Pa numa ya kwaluka kwa Bolshevik Revolution ukwaliko mu 1917, ukubelenga Baibolo wali mulandu uukalamba mu Russia, kabili abantu abanono fye e bakeene ukupokwa insambu sha kubelenga Baibolo. Inte sha kwa Yehova na sho shalebelenga. Na kuba, magazini wa Newsweek uwa pa April 16, 1956—e kuti mupepi ne myaka 44 iyapitapo—ayambwile amashiwi yalandile umwina East Germany wacaice aya kuti: “Inte sha kwa Yehova sheka fye e shibelenga Baibolo.” Lelo Inte sha kwa Yehova shapooselwe mu fifungo na mu nkambi sha ncito ya cibe pa mulandu wa kulongana pamo ku kusambilila Baibolo no kushimikila ubukombe bwa mu Baibolo. Nangu cibe fyo, konse uko baile, batwalilile ne subilo lyabo ilyaba mu Baibolo nga fintu umukululo uli muli cino cipande ulelangilila.

Ilyo Soviet Union yatendeke ukwabanikana mu 1991, e lintu Inte sha kwa Yehova muli cilya calo shakwete amabungano 7 ayalelanda pa fyo Baibolo ifundisha. Abasangilweko baali 74,252. Mu 1993, pa numa ya myaka ibili, abantu 112,326 balilongene mu amabungano 8 mu fyalo fine ifyali kale pa fyalo 15 ifyapangile Soviet Union. * Pali aba bantu bashaifulila pali imintapendwa ya bantu abo kale baikele imyaka iingi mu fifungo na mu nkambi sha ncito ya cibe mu Soviet. Aba Abena Kristu ba citetekelo balitemenwe sana lintu bapeelwe nsambu sha kupepa Lesa ukwabula nelyo cimo ica kucilinganya.

Ukutula mu 1993, abantu ukufuma mu fyalo fyaleitwa kale Soviet balikatamika ishuko lya kusangwa ku mabungano ya Bwina Kristu cila mwaka ayabela mu ncende shapalamina na kuntu bekala. Ku ca kumwenako, uyu umwaka wapwile, Inte sha kwa Yehova na bacibusa wabo 282,333 ukufuma mu fyalo fyaleitwa kale Soviet, balisekelele lintu balongene no kupepa capamo ku Mabungano ya Citungu ukucila 80 kabili ayakwete umutwe waleti: “Icebo ca Kusesema Ica kwa Lesa.” Ababatishiwe bonse pamo baali 13,452.

Icapapwishe cali ca kuti, mu mwaka wapwile mu fyalo fimbi mwali amabungano na yambi mu lulimi lwa cina Russia. Abantu 6,336 e basangilwe ku mabungano yane ayali ku nse ya fyalo fyaleitwa kale Soviet Union! Ni mu fyalo nshi aya mabungano yali? Mulandu nshi abengi abalanda icina Russia batemenwa Baibolo? Natubale twasuke mu kusupawila icipusho cilekelesheko.

Balishiba Ukukabila Kwabo Ukwa ku Mupashi

Ukutula fye na ku kale Russia yalishibikwa mu fya mapepo. Amacalici ya mu Russia, yaba pali yalya yayemba, ayakuulilwe kale sana, kabili ayalumbuka nga nshi mu Kristendomu. Lelo, ku ca bulanda, icalici lya Russian Orthodox, ukupala icalici lya ciKatolika, talyasambilisha abantu fintu Baibolo ilanda.

Ibuuku lya nomba line ilya mutwe wa kuti The Russian TragedyThe Burden of History, lilondolola ukuti, “Abena Russia ba ku kabanga tabatala abakatamika Baibolo.” Sergei Ivanenko, umwina Russia wasoma ifya mipepele, atila pa mulandu wa “cishinka ca kuti abengi abapepa mu calici lya Orthodox tabanonka ukwishiba kwa mu Baibolo, baibika pa bwelu mu kupupa imipashi, ifya kupandapanda, na malele ukucila abashasumina.”

Tolstoy kalemba walumbuka kabili umwikashi wa mu Russia, na o alembele ifyapalako. Atile: “Nalishininwa ukuti muli ici calici ca [Russian Orthodox] mwaba icifundisho ca bucenjeshi kabili ica kufutika nga nshi, mwaba ukupupa imipashi no buloshi, e calenga ne fisambilisho fya Bwina Kristu ukukanaumfwika ku bantu.”

Imibele ya musango yu yalengele ubuteko bwa Soviet Communism ukulumbuka, ica kuti ubuteko bwine ubu bwabepele abantu ukuti Lesa takwaba no kubeba ukutaluka ku mipepele yonse, abati: “Ukupepa kushinga abantu utulo pa menso.” Lelo ubuteko bwa Communism bwine e bwabele imipepele, kabili ilingi line bwaleitwa ukuti Imipepele Yakashika. Nelyo Mipepele Yakashika ine tayakokwele. Lintu icalo ca Soviet cayabanikene mu 1991, abengi balipelenganishiwe ica kuti no kwa kulola tabakwete. Lelo Inte sha kwa Yehova shakoseleshe abena Russia abengi ukusanga ifyasuko mu Baibolo.

Abengi mu Russia balisambilila sana pa mulandu wa kuti mu masukulu yabo balasambilisha bwino. E ico, abengi mu Russia balabelenga Baibolo kabili balitemwa ifisambilisho fyabamo. Pa myaka 10 muli ba 1990, abantu abengi bafumine mu calo caleitwa Soviet Union no kukuukila ku fyalo fimbi pamo nga Germany, Greece, na United States. Finshi fyacitike?

Ubuntungwa bwa Kupepa mu Germany

Mu myanda ya myaka iyalenga 18 na 19, abena Germany abengi bakuukile ku Russia. Pali aba bonse uwalumbwike sana aali mwanakashi wa myaka 15 uwe shina lya Sofe, uyu mwanakashi apyene pa cifulo ca mulume wakwe ica bukateka mu Russia mu mwaka wa 1762. Lintu Sofe atekele imyaka iingi, bamupeele ishina lya Catherine Mukalamba, kabili aebele abalimi abena Germany ukuya mu Russia. Lelo, lintu abena Germany balelwa na bena Soviet Union mu Nkondo ya Calo iyalenga Bubili, bonse abena Germany abaikele mu Soviet Union babatamfishe ku Siberia na ku fyalo fyapangile Soviet pamo nga Kazakhstan, Kyrgyzstan, na Uzbekistan. Mu myaka ya nomba line, abena Germany balanda icina Russia ukufuma mu calo caleitwa kale Soviet Union, bacili balaya ku Germany pa mulandu wa bunonshi bwaba kulya.

Mu December 1992 icilonganino ca kubalilapo ukubomfya icina Russia mu Berlin, Germany calipangilwe. Ukufika mu mwaka wapwile, ifilonganino 52 na mabumba yanono 43 fyabikilwe pamo no kupanga miputule ya cina Russia itatu mu Germany. Abantu 4,920 e basangilwe kwi Bungano lya Citungu mu cina Russia ilyakwete umutwe waleti “Icebo ca Kusesema Ica kwa Lesa.” Ili bungano ilyabelele mu musumba wa Cologne lyatendeke pa 30 July no kupwa pa 1 August, kabili abaipeele kuli Yehova ukupitila mu lubatisho baali 164. Pa April 1, kwali Icibukisho ca kusefya imfwa ya kwa Yesu, kabili abantu 6,175 ukufuma mu filonganino fya cina Russia mu Germany, balisangilweko.

Abena Russia mu United States

Nangu fye ni mu United States mwine abalanda icina Russia abalefuma mu calo caleitwa kale Soviet Union balefulilako. The New York Times yashimike ukuti: “Ukutula mu 1991 ukufika mu 1996, abena Russia e bakuukiile sana ku Brooklyn. Mu ciputulwa ca nshita cimo cine, akabungwe kapokelela abantu bakuukila mu fyalo fimbi aka Immigration and Naturalization Service mu United States, kapokelele abantu ukucila pali 339,000 abafumine mu calo caleitwa Soviet Union.”

Inyunshipepala ya mu January 1999 iya Times yalundilepo ukuti imyaka 10 ukubwelela ku numa, abaYuda mupepi na 400,000 bafumine mu calo caleitwa kale Soviet Union no kuya ku musumba wa New York City ukalamba ne ncende shimbi ishabela lwa mupepi. Kabili mu myaka ya nomba line abena Russia abengi basalanganina mu ncende shapusanapusana isha mu United States. Ku ca kumwenako, ku kapinda ka ku kuso aka California kwali abena Russia mupepi na 35,000, kabili pa fitungu fintu bakuukiileko sana ici e citungu ca butatu ku bukalamba ukukonka pali New York na Los Angeles. Aba bantu balanda icina Russia balipokelela ishuko lya kusambilila Baibolo, kabili abengi balitampa ukupepa Lesa wa cine, Yehova.

Pa April 1, 1994, icilonganino ca kubalilapo mu nshita sha ndakai mu lulimi lwa cina Russia ica Nte sha kwa Yehova mu United States, Brooklyn, New York calipangilwe. Mu kupita kwa nshita, ifilonganino fyalipangilwe mu Pennsylvania, California, na Washington. Kabili ukusambilila Baibolo mu mabumba yanono kwalitendeke mu ncende shimbi isha calo.

Ibungano lya Kubalilapo mu United States

Ibungano lya kubalilapo ilya Citungu mu cina Russia lyatendeke pa 20 ukufika pa 22 August mu musumba wa New York City. Kwali abantu 670 abafumine mu United States na Canada kabili baali abasekelela pa kusangwa kuli ili bungano. Amalyashi yonse yalandilwe mu cina Russia, kwali ne cilangililo ca mikansu icalelanda pali Yakobo na Esau abalumbulwa mu Baibolo, abali muli ci cilangililo bafumine mu cilonganino ca cina Russia ica ku Los Angeles, mu California. Icawamishe sana pe bungano, cali cilangililo.

Cimbi icaweme cali kubatishiwa kwa bantu 14, abo mulemona pa cikope cilangililwe. Abengi ababatishiwe baendele intamfu amakilomita mupepi na 4,000 ukufuma ku Portland, Oregon, na ku Los Angeles na San Francisco, na California, ukuya ku New York City. Aba bonse 14 balikeleko mu fyalo fyaleitwa kale Soviet ifyo pali ndakai fitwa Armenia, Azerbaijan, Belarus, Moldova, Russia, na Ukraine. Fintu bashimike fyalelangilila ukuti balikatamika ukwishiba Lesa no buntungwa bwa ku mupepa.

Svetlana (umulongo uli pa ntanshi, uwa butatu ukufuma ku kuso) akuliile ku Moscow. Ilyo ali ne myaka 17 aupilwe kuli kemba wa nyimbo uwalumbuka sana, uyu shikulu bantu ali ne myaka ya kufyalwa iingi ukucila pali Svetlana, kabili mu 1989 pa numa ya kufyala umwana mwaume bakuukiile ku United States. Umulume wakwe aleendauka sana, e ico ilyo papitile imyaka isano icupo calipwile.

Svetlana atendeke ukulanshanya na Nte uo alebomba nankwe, lelo ababiye balemukaanya ukuti tafwile ukuibika mu “mipepele ya kumupoka amaka ya kuipingwila ico alefwaya ukucita kumo ne ndalama shakwe shonse.” Nangu line, ena alefwaisha ukusambilila cintu Baibolo ifundisha. Pa lwa kumulanga ishina lya kwa Lesa mu Baibolo, atila: “Nalipeshiwe amano pa kusango kuti Inte sha kwa Yehova e shebako fye abantu bambi pa lwe shina lya kwa Lesa.”

Ilyo Andrei ali umulumendo, (umulongo uli ku numa, uwalenga batatu ukufuma ku kuso) afumine ku mwabo ku Siberia no kuya ukwitwa ilelo St. Petersburg mu kulundapo ukulamuka kwakwe mu mangalo. Lelo kulya aikeleko fye panono na Soviet Union yayabanikana kabili lintu akwete imyaka 22 mu 1993 Andrei akuukile ku United States. Alondolola ukuti: “Natendeke ukutontonkanya pali Lesa kabili nayambile ukupepa mwi calici lya Russian Orthodox. Bushiku bumo, lintu kwali ukusefya Inshiku nkulu naceseshe mu calici pantu nalefwaisha ukupalama sana kuli Lesa.”

Pali iyi nshita e po Svetlana akumenye Andrei no kumushimikilako ifyo alesambilila mu Baibolo. Andrei asumine ukukonka Svetlana ku kulongana kwa Nte sha kwa Yehova, kabili kuli pele pele Andrei asumiine ukusambilila Baibolo. Mu January 1999, balyupeene. Baali ne nsansa nga nshi pa numa ya kubatishiwa pe bungano.

Pavel (uuli ku numa, kabili uwalenga bune ukufuma ku kuso) afyalilwe mupepi no musumba wa Qaraghandy mu calo ca Kazakhstan, lelo mu kuya kwa nshita akuukiile ku Nal’chik, mu Russia. Uyu musumba uukalamba kabili waba mupepi na Chechnya e lyo na Dagestan, ukulwikwa sana imbuli. Mu August 1996, e lintu Pavel akumenye Inte sha kwa Yehova pa muku wa kubalilapo mu Nal’chik, lelo umweshi wakonkelepo akuukiile ku San Francisco. Kale kale aali natendeka ukubomfya imiti iikali kabili alifyele umwana mwanakashi no kumusha na nyina mu Russia.

Lintu afikile mu United States, Pavel akumenye Nte sha kwa Yehova kabili asumiine ukusambilila Baibolo. Aliwemye imibele yakwe kabili alembele kalata ku mwanakashi afyelemo umwana no kumushimikilako ifyo alesambilila. Uyu mwanakashi pali nomba alesambilila ne Nte sha kwa Yehova, kabili balepanga ukuti akaye ku United States pa kuti bakopane no kubombela Yehova pamo no mwana wabo mu California.

George (uuli ku numa, uwalenga babili ukufuma ku kuso) afyalilwe no kukulila mu Moscow. Mu 1996 aile ku United States, mu 1997 aupile Flora, umwina Azerbaijan. George alepepa mu calici lya Russian Orthodox, lelo pa numa ya kubelenga Ulupungu lwa kwa Kalinda, alikwete ifipusho ifingi pa lwa cisambilisho ca Bulesa Butatu. E ico, alembele kalata ku Watch Tower Society, kabili apokelele broshuwa atila Bushe Ulingile Ukusumina Muli Bulesa Butatu? Mu 1998 George na Flora bayambile ukusambilila Baibolo. Flora na o alepanga ukubatishiwa.

Na cimbi icaweme sana pali ili bungano mutende wapokelelwe ukufuma ku Moscow, uko abantu 15,108 balongene pa mpela ya mulungu umo wine. Mwandi abasangilwe kwi bungano mu New York City baali no buseko nga nshi lintu baumfwile ukubilisha kwa kuti abantu 600 balibatishiwe mu Moscow! Ukusekelela kwabo kwali fye bwino pantu muli uyu wine mulungu we bungano kwali abalelemba amashiwi ya kutiinya no kusabankanya pa matelevishoni ya mu United States na mu ncende shimbi.

Mu Moscow Mwena Finshi Fyalecitikamo?

Pa July 21, 1999, Inte sha kwa Yehova shasuminishenye na bene ba cibansa ca Olympic Stadium icabela mupepi na pa kati na nkati ka musumba wa Moscow lwa mupepi sana ne calici lya Russian Orthodox. Lelo lintu kwashele umulungu umo pa kuti ibungano lingatendeka, camoneke fye apabuuta tutu ukuti icimfulunganya cali no kubako. Ukufika pali Citatu, pa August 18, abene ba cibansa baali tabalasuminisha ukubomfya icibansa, nelyo cingati indalama shali nashilipililwa kabela. Nga fintu umukululo pe bula 28 ulelangilila, abalashi balibebele no kukomailapo ukuti, ubuteko bwa Russia bwalishibe ukuti Inte sha kwa Yehova kuteyanya kwa mipepele ukwa mwi funde.

Abeminishi ba Nte sha kwa Yehova balisakamikwe nga nshi pantu pali Cisano ulucelo abantu mupepi na 15,000 e baleipekanya ukuyasangwa kwi bungano. Bambi abaile kwi bungano ku Moscow bafumine mu misumba iikalamba ne inono iya kutali nga nshi. Kuli pele pele, pa numa ya kulanshanya pa nshita ntali, ninshi ciletwala kuli ba 20:00 hrs, pali Cine, August 19, abene ba cibansa baebele abeminishi ba Nte sha kwa Yehova ukuti bengalonganina muli cilya cine cibansa. Bacilolo ba mu musumba tabaleseshe ibungano ukubako.

Ulucelo pali Cisano abantu abengi bakonkomokele ku cibansa. Bakabomba ba kuitemenwa aba Nte sha kwa Yehova, babombele ubushiku bonse ukupekanya ifyalekabilwa pe bungano. Bambi abaile ku cibansa pali Cisano, ubwali e bushiku bwa kubalilapo, baali ni bakalemba ba lyashi, abaishibishiwe kabela pa lwa cimfulunganya ca kufwaya ukukaanya ibungano. Umo pali bakalemba atile: “Mwabombeni! Natutemwa pa kumfwa ukuti mulelongana.”

Ukulangisha Imibele Isuma

Abene ba cibansa batontonkenye ukuti kwingaba inshila sha kucingilila abalesangwako. E ico, abalemona ukuti kuli umutelelwe babikile ifisolobelo pa minshi yonse, ifi fisolobelo fyali kwati ni filya babomfya pa fitesheni fya ndeke ilyo baleceeceeta abalendo. Kwali na bakapokola abengi mu cibansa. Nelyo cingati kwali ukutiinya nga nshi, ibungano lyena lyalitwalilile mu cibote.

Pa Cibelushi akasuba umuntu umo atumine foni no kusosa ukuti mu cibansa baliteyelemo ibomba. Uku kutiinya kwapokelelwe lintu kwashele fye panono ukuti ilyashi lyakonkene ne lya kusondwelela lipwe. E ico, abene ba cibansa baebele bamunyina ukubilisha kwi bumba ukuti abantu bengafuma mu cibansa bwangu bwangu. Abene ba cibansa na bakapokola balipapile sana lintu bamwene abantu balefuma mu cibansa mu muyano kabili ukwabula ukupupumina. Tabatalile abamonapo icintu ca musango yu! Baipwishe nga ca kuti kwali ukupitulukilamo libela.

Ibomba talyasangilwe, e ico ifyebo fyonse ifyasheleko pa Cibelushi fyalandilwe pa Mulungu. Abene ba cibansa balitemenwe ukumona ibungano lyapwa bwino.

Mu Greece ne Ncende Shimbi

Pa mpela ya mulungu wa kulekeleshako uwa August no mulungu wa kubalilapo uwa September, kwali amabungano ya citungu aya cina Russia mu Greece. Aya mabungano yatampile mu Athens no kulekelesha mu Thessalonica. Abasangilweko baali 746, kabili 34 balibatishiwe. Mu Greece mwaba ifilonganino fya lulimi lwa cina Russia 8, na mabumba 17 ayanono aya bantu bafuma mu fyalo fya ku kapinda ka ku kulyo aka ncende yaleitwa kale Soviet Union. Ifi filonganino fibomfya icina Russia ne ndimi shimbi ishilanda abakuukila kulya ukufuma mu ncende shapusanapusana.

Pa babatishiwe mu Athens pali Victor. Victor kale tasumiine ukuti Lesa e ko aba, lelo lintu asangilwe kwi bungano ilya pa kati ka nko ilya Nte sha kwa Yehova ilyabelele mu Athens mu August 1998, apabatishiwe no mukashi wakwe, atile alisekelele sana ukumona abantu batemwana abasangilwe kwi bungano kabili atendeke no kusambilila Baibolo.

Umwaume we shina lya Ighor apokelele icitabo ca Kuti Waikala Kuli Pe na pe muli Paradise Pe Sonde kabili lintu acibelengele apoosele ifipasho fyonse. Atampile fye no kuishibisha pamo nga Inte ya kwa Yehova. Lintu atumine kalata ku maofeshi ya Watch Tower Society mu Athens, Inte sha kwa Yehova shalimutandalile mu November 1998, mu kwangufyanya atampile ukulongana kabili ukutula apo tatala ashalapo ku kulongana. Pa numa ya kubatishiwa, Ighor afwaisha ukubombako umulimo wa nshita yonse uwa Inte sha kwa Yehova.

Abalanda icina Russia balikuukila ku fyalo fimbi ifyo tushilumbwile. Aba na bo balasekelela pa lwa maipepele no buntungwa bwa kulongana pamo ku kusambilila Baibolo no kupepa Lesa ukwabula ukutiina nelyo cimo. Abena Russia balikatamika nga nshi ili shuko!

[Futunoti]

^ para. 5 Ifyalo 15 ifyapoka ubuntungwa bwa kuiteka ni: Armenia, Azerbaijan, Belarus, Estonia, Georgia, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Latvia, Lithuania, Moldova, Russia, Tajikistan, Turkmenistan, Ukraine, na Uzbekistan.

[Akabokoshi pe bula 22]

Abena Russia Abatemwa Baibolo

Profesa Sergei Ivanenko shimucindikwa kabili uwasoma ifya mipepele umwina Russia, alondolwele Inte sha kwa Yehova ukuti bantu baipeelesha ukusambilila Baibolo. Ibuuku lyakwe alembele nomba line mu cina Russia, (Abantu Bashikala Ukwabula Amabaibolo), alandile pa fyo Inte sha kwa Yehova shaikele kale mu Soviet Union ukuti: “Nelyo cingati Inte sha kwa Yehova babapoosa mu fifungo pa mulandu wa citetekelo, balefwayako inshila shimo isha kusungilamo Baibolo.” Pa kuti engalenga ici cishinka ukumfwika ashimika ati:

“Calileshiwe umufungwa uuli onse ukukwata Baibolo. Lintu balesokota nga ca kuti basanga Baibolo balepoka. Mu kamba kamo akabelele lwa ku kapinda ka ku kulyo, mwali Nte umo uwaishibe ukulungisha amalaiti, uyu muntu asungile amabuuku ya mu Baibolo muli transformer, umo umulilo wa malaiti uwingi ufikila. Abuulile ibuuku limo limo no kulikakila ku nsale, kabili uyu wine eka e waishibe ibuuku lyali ku lusale lumo lumo—Ku ca kumwenako, Ilandwe lya kwa Mateo—alelifumya bwino bwino ukwabula ukwikatwa ku malaiti. Cine cine, te mulandu no kusokota uko basokwete, tabatalile abasanga uyu Baibolo waibela.”

[Akabokoshi pe bula 28]

Inte sha kwa Yehova Shalembeshiwa na Kabili mu Russia

Inte sha kwa Yehova mu kupimpa balibilisha imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa mu Russia ukucila pa myaka 100. Nangu cibe fyo, mu myaka ya kubangililako ubuteko tabwasuminishe Inte, mpaka pa March 27, 1991. Ubu bwine bushiku, e bo basuminishiwe no kulembesha mwi shina lya Administrative Center of the Religious Organizations of Jehovah’s Witnesses in the U.S.S.R.

Pa September 26, 1997, ifunde lyaleti “On Freedom of Conscience and Religious Association” (Ukukuma ku Maipepele no Kulembesha Amacalici) lyalipangilwe. Ili funde lipya lyalisabankanishiwe mu calo conse. Mulandu nshi? Pantu abengi batontonkenye ukuti umulandu babikileko ili funde mu Russia wali wa kulesha imipepele yonse iyakwete abantu abanono.

E ico, nelyo cingati mu 1991 kwali ukubombesha na maka pa kuti Inte sha kwa Yehova shingalembesha, ifunde lipya lintu babikilepo mu Russia lyalekabila ukuti balembeshe, kabili te Nte sha kwa Yehova sheka, lelo ne mipepele imbi na yo yalekabila ukulembesha cipya cipya. Na muli fyo, abengi balipwishe ifipusho. Bushe ili funde lyalepilibula ukuti ubuteko bwa mu Russia bwalefwaya ukubwesha umutitikisha bwakwete kale ku Nte sha kwa Yehova? Nelyo bushe baali no kusumbula amaipepele babikileko no kulemba mu lupapulo lwabo ulwa mafunde?

Mu kupita kwa nshita, ifi fipusho fyalyaswikwe. Pa April 29, 1999 Inte sha kwa Yehova shalisekelele pa kupokelela kalata wa kulembeseshapo ukufuma ku cipani ca buteko ica Ministry of Justice umo baebelwe ukuti nabalembeshiwa mwi shina lya “Administrative Center for Jehovah’s Witnesses in Russia!”

[Icikope pe bula 23]

Ibungano lya citungu ilya kubalilapo mu cina Russia mu United States

[Icikope pe bula 24]

Icilangililo ca mu Baibolo icacitilwe mu New York ne cilonganino ca cina Russia ica ku Los Angeles

[Icikope pe bula 25]

Aba 14 ababatishiwe mu New York bafumine mu fyalo 6 ifyaleitwa kale Soviet Union

[Icikope pe bula 26, 27]

Abantu ukucila pali 15,000 e balongene mu cibansa ca Moscow Olympic Stadium