Ukufwaisha kwa Kuba Umumi Kwabukululwa

BA MARY balwele ukupopomenwa kwa kuba mu cipatala e lyo na malwele fye yambi. Nangu cibe fyo, tabatalwikeko ku lupwa lwabo, nelyo ukutendeka ukunwa sana ubwalwa ne miti ikola. Icacitikile ba Mary cilangilila bwino ukuti ifishibilo fyonse tafikabila ukubapo pa kuti umuntu apingulepo ukuipaya.

Inshita imo camoneke ukuti ba Mary bali no kupendelwa pa bakalamba abasuka baipaya. Pa nshiku ishingi batwalilile ukuba mu muputule basungila abaleshikila ukwabula ukulanda nelyo ukucita icili conse, ica kuti calitwishikwe nga bali no kupusuka. Abalume babo ba John abapelenganishiwe, tabalefuma ku busanshi bwa bakashi babo. Badokota baebele ba John no lupwa ukuti nalimo te kuti ba Mary bapusuke kabili nga bali no kupusuka bafwile ukwenekela ukuti bongobongo wabo takatale abomba nga fintu alebomba kale.

Umwina mupalamano umo uwe shina lya Sally, uuli ni Nte ya kwa Yehova, aletandalila ba Mary cila bushiku. Sally atila, “Nalekonkomesha ulupwa ukutwalilila ukuba ne subilo.” Atwalilila ukusosa ukuti, “Nangu ni bamayo abalwala ubulwele bwa shuga, imyaka imo iyapitapo bali mu mibele imo ine pa milungu iingi. Badokota batwebele ukuti tabakapusuke, lelo balipuswike. Pa kulanda kuli ba Mary naleikata ukuboko kwabo nga fintu nalecita kuli bamayo, kabili nangu ca kuti tabakwete amaka naleumfwa ukwankulako kwabo ukupitila mu fintu balenjikata iminwe.” Pa bushiku bwalenga shitatu, ba Mary baliko eyefilya, kabili batendeke ukwishiba abantu, nangu ca kuti tabali na maka ya kulanda.

‘Bushe Nga Nalicilikile Cene?’

Sally asosa ukuti, “Ba John baipeele umulandu pa cali no kucitika. Balishininkishe ukuti wali mulandu wabo.” Caliseeka ukuyumfwa muli yo nshila lintu umutemwikwa aipaya nelyo lintu apana aipaye. “Nabacinkwileko ukuti ba Mary baleundapwa ubulwele bwa kupopomenwa. Balilwele kabili tabali no kulesha ukupopomenwa nga fintu fye na bo bene bashali no kucilikila ukulwala.”

Icipusho cicululusha abo abatemwikwa babo baipaya ca kuti, Cinshi nali no kucitapo pa kuti eipaya? Ukwishiba ifishibilo fya kusoka na masanso yabimbwamo kuti fyacilikila ukufwaya ukuipaya. Nakana nga te ifyo, ibukisheni ukuti te imwe mwalenga ukuti uyo muntu aipaye iyo. (Abena Galatia 6:5) Cili icacindama ukwibukisha ici ukucilisha lintu uwa mu lupwa aipaila fye ku mumbo pa kuti abashala bakaleyumfwa aba mulandu. Dokota Hendin, uwambwilwe mu kutendeka, atila: “Cifwile ukulaibukishiwa ukuti abesha ukuipaya ni balya bafwaya ukusonga nelyo ukwalula ukuyumfwa kwa bantu te mulandu tabamweneko ico balefwaya uko ciletunguluka nelyo ukukanatunguluka.”

Dokota Hendin atwalilila ukusosa ukuti: “Kumfwa ku bakalamba abaipaya, ilingi line bafwaya ukusonga ukulama nelyo  ukupatikisha abana abakalamba capamo na bana banabo nelyo abena myabo ukuba aba kucingilila. Tacingacitika ukwikusha ukufwaya kwa ulefwaya ukuipaya, nalyo line te lyonse asumina ukuti ico alefwaya te kuti cicitwe, kabili mukupelako alasuka aipaya.”

Aba mu lupwa abali muli iyi mibele kuti bayumfwa ukuti cine cine nabatitikishiwa, ukucila apapela amaka yabo. Lelo, te kwesha ukulaba ukuti Yehova Lesa akabuusha abafwa no kuti kuti abuusha na batemwikwa besu abaipeye pa mulandu wa kupopomenwa, ukufulungana, nelyo ukupelelwa.—Moneni icipande ca muli Loleni! wa September 8, 1990, amabula 26-7 icaleti “Imimwene ya Baibolo: Ukuipaya—Ukubuushiwa?”

 Ilintu kwena ukuipaya takwalungama, tulasansamushiwa ukwibukisha ukuti icilolelo ca nshita ya ku ntanshi ica batemwikwa besu cishalila kuli Lesa umwine uumfwikisha bwino amabunake ayalenga umuntu ukuipaya. Baibolo ilanda ulwa kwa Yehova ukuti: “Pantu ifyo yasansama imyulu ukufuma pano isonde, e fyo lwakulo luse lwakwe ku bamutiina; ifyo akabanga katalukana na masamba, e fyo atalusha kuli ifwe ifya bupulumushi fyesu. Ifyo shibo acite nkumbu ku bana bakwe, e fyo Yehova acite nkumbu ku bamutiina; pantu wene aliishibe mibumbilwe yesu, aibukisho kuti tuli lukungu.”—Amalumbo 103:11-14.

Ica Kufumamo ca Nsansa

Pa nshiku shibili ba Mary bapene bafwe, lelo balipuswike. Mu kupita kwa nshita itontonkanyo lyabo lyalibwelele, na ba John babatwele ku ng’anda, uko nomba umuti ulesungwa bwino no kukomenwa. Pali nomba ba Mary balabwelela ku kumonana na badokota wa balwele abafulungana kabili batila te kuti balondolole nelyo fye ukwibukisha icalengele ukuti bafwaye ukuipaya.

Pali nomba Sally, umwina mupalamano wa ba John na ba Mary, alasambilila na bo Baibolo cila mulungu. Nabasambilila muli Baibolo ukuti amafya ayamoneka nga ayashingapwa, na kucilisha ku bakote, yalaswa yapikululwe na Lesa. Sally alondolola ukuti, “Kwena, ukusambilila fye Baibolo, takwingaposha ubulwele ubuli bonse. Mufwile mwaishininkishisha mwe bene ukufuma mu malembo ukuti aya malayo ya cine, kabili lyene mufwile ukubomfya ifyo mulesambilila. Lelo ndemona ukuti ba John na ba Mary balelundulula isubilo lya cine cine ilya ku nshita ya ku ntanshi.”

Nga ca kuti tamulesubilapo icili conse icisuma ku nshita ya ku ntanshi kabili mulefwaya ukukwata isubilo lya cine cine, lanshanyeni ne Nte sha kwa Yehova. Lekeni bamulangilile ukuti takwaba amafya ayali yonse ayo Lesa engafilwa ukupwisha pali nomba na ku ntanshi nga fintu fye baafwilishe ba John na ba Mary ukumfwikisha ici. Te mulandu ne fyo ifintu filemoneka ukubipa pali ino nshita, isubilo e ko lyaba. Shi langulukileni capamo na ifwe isubilo lyashininkishiwa ilya ku nshita ya ku ntanshi ilyalenga abengi ukubukulula ukufwaisha kwa kutwalilila uwa mweo.

[Akabokoshi pe bula 16]

Ifilenga Ukuipaya ne Fishibilo fya Kuko

Magazini wa The Journal of the American Medical Association asosa ukuti, “Ifilenga ukuti abakalamba baleiipaya fyalipusana ne filenga abacaice ukuipaya.” Ifilenga fisanshamo “ukunwensha ubwalwa ukuli ukwaseeka no kupopomenwa, ukufula kwa nshila sha kuipailamo, no kusuulwa mu bwikashi. Ukulundapo, abakote . . . balalwalilila sana kabili balakuntukilwa bwangu.” Icitabo ca Suicide, ica kwa Stephen Flanders, catantika imilandu yakonkapo ukuti e ilenga ukuipaya, iyo tufwile ukupoosako amano.

Ukupopomenwa kwamutatakuya:

“Bakasapika balanda ukuti amapesenti 50 nelyo ukucilapo aya baipaya balipopomenwepo icabipisha ilyo bashilaipaya.”

Ukubulwa isubilo:

Mu kufwailisha kumo casangilwe ukuti, na bantu fye abashilemoneka ukupopomenwa kuti baipaya nga ca kuti fye tabakwete isubilo lya ku nshita ya ku ntanshi.

Bucakolwa no kubomfya bubi bubi imiti:

“Catunganishiwa ukuti abantu abanono sana abashikolwakolwa e baipaya, ukulinganya ku mapesenti 7 na mapesenti 21 [aya bacakolwa] abaipaya.”

Ukusonga kwa lupwa:

“Ukufwailisha kusokolola ukuti nga ca kuti umo mu lupwa aiipaya cilamonekesha fye ukuti abashalapo na bo balafwaisha ukuipaya.”

Ubulwele:

“Umwenso wa kunakuka kwa mubili pa mulandu wa kulwalilila no wa kutekwa mu cipatala kuti walenga itontonkanyo lya kufwaya ukuipaya ku bakalamba bamo.”

Ukulufya:

“Kuti kwaba kulufya kwa fintu ifimoneka, pamo ngo kufwa kwa mwina mwenu nelyo umunenu, incito ukupwa, nelyo ukulwala. Na kabili kuti kwaba kulufya kwa fintu fishimoneka. Ifya kumwenako fisanshamo ukuyumfwa uwacindama, bushimucindikwa, nelyo ukuyumfwa uwacingililwa.”

Ukulunda ku filenga ukuipaya, icitabo ca kwa Flanders catantika ifishibilo fyakonkapo ifilingile ukupooseshako amano.

Ukweshapo ukuipaya:

“Ici e cishibilo cikalamba icilangilila ukuti uwafwaile ukuipaya kuti abwekeshapo na kabili.”

Ukulalanda pa lwa kuipaya:

“Amashiwi ya kuti ‘Tabakatwalilile ukulasakamikwa ulwa ine’ nelyo ‘Kuti baikala bwino ukwabula ine’ fya kumwenako fya cintiinya ca cine cine.”

Amapekanyo ya kulekelesha:

“Ico cisanshamo ukulemba will, ukupeela ifipe fyakwatisha umutengo, no kwakanya ifitekwa fya kwangasha fye.”

Ukwaluka kwa buntu nelyo ukwa mibele:

Lintu uku “kwaendela pamo ne numbwilo sha kuisuula nelyo isha kubulwa isubilo,” kuti caba “cishiblo ca kupopomenwa uko kwingalenga ukuipaya.”

[Icikope pe bula 17]

Abo umwina mwabo aipaya balakabila lyonse ukwafwa pa fya kubomba no bu bwafya