Abacaice Bepusha . . .

Bushe Kuti Nayaikala ku Calo Cimbi?

Sam asosa ukuti: “Nalefwaya ukuyaikala ku calo cimbi.”

Maren asosa ukuti: “Nalefwaya fye ukwishiba ifyo cumfwika ukwikala kumbi. Nalefwaya ukumona ifyo nshamonapo.”

Andreas asosa ukuti: “Cibusa wapalamisha anjebele ukuti ukufumapo pa ng’anda pa kashita kanono kuti kwanonsha.”

Hagen asosa ukuti: “Nalefwaisha ukupanse icalo cimbi.”

BUSHE ulelenganya pa lwa kwikala mu calo cimbi—napamo pa kashita fye kanono? Cila mwaka, iminshipendwa ya bacaice e fyo bacita. Pa lwa ku calo Andreas aileikalamo asosa ukuti: “Kuti natemwa ukubwelelamo.”

Abacaice bamo baya mu kwikala ku calo cimbi pa kashita kanono pa mulandu wa kuti balefwaya ukupangako indalama nelyo kusambilila ululimi lwa kuli ico calo. Ku ca kumwenako, mu fyalo ifingi amaprogramu ya au pair yaliseeka. Aya maprogramu yalenga abacaice ukubombela ulupwa lumo mu calo cimbi pa kuti bengakwata umwa kwikala ne filyo, kabili babomfya inshita yashalako ku kusambilila ululimi lwa ico calo. Lyene kwaba abacaice abaya ku calo cimbi ku kusambilila. Bambi balakuuka pa kuti bakayeingila incito kukuleka bakaleafwilishako balupwa mu fya ndalama. Nalyo line bambi na bo balakuuka pa mulandu wa kuti tabeshibe ifyo balefwaya ukucita pa numa ya kupwisha isukulu kabili balefwaya ukuyatuushisha ku calo cimbi.

Ica buseko ca kuti, Abena Kristu bacaice bamo balikuukila ku fyalo uko bakabila ba Bufumu bacepa, kukuleka bakushe ubutumikishi bwabo. Te mulandu ne calenga ukuti umo akuuke, ukwikala mu calo cimbi kuti kwaba lisambililo lyacindama lintu umo atendeka ukuikalila. Kuti kwalenga waishiba intambi shimbi. Kuti waishiba no lulimi lwa ku calo cimbi—ico cingakwafwa mu kusanga incito.

Lelo, te lyonse ukwikala ku calo cimbi kuwama. Ku ca kumwenako, Susanne aikele umwaka umo ku calo cimbi nga exchange student (e kuti umwana we sukulu uwaya mu kusambilila ku calo cimbi pa cifulo ca munankwe uwa kuli ico calo uwaisa mu kusambilila pa cifulo cakwe mu calo aba). Asosa ukuti: “Nalishininkishe ukuti kukawama ukutula pa kutendeka ukufika na ku mpela. Te fyo cali.” Abacaice bamo balibaliila pa mitwe nelyo baliisanga mu mafya yakalamba. E co, ilyo ushilalonga ifipe fyobe, kuti cawama ukwikala pa nshi no kumona ubusuma no bubi bulimo.

Bebeta Imilandu Ulefwaila Ukukuukila

Ukwabula no kutwishika ukumona ubusuma no bubi kuti kwabikapo no kupima imilandu ulefwaila ukuiila ku calo cimbi. Ukuya ku calo cimbi pa mulandu wa fya ku mupashi nelyo ukusakamana ulupwa cintu cimbi. Lelo nga bacaice bambwilwe pa kutendeka, abengi bafwaya ukukuuka pa mulandu fye wa kuti balefwaya ukwishiba  icalo, ukuicitila ifintu, nelyo ukukwata fye inshita isuma. Kwena, ico tacalubana. Na kuba, Lukala Milandu 11:9 ikoselesha abacaice ‘ukusamwa mu bulumendo bwabo.’ Lelo, icikomo 10 cisoka ukutila: “Fumyo kufiitwa ku mutima obe, no kutalusho kukalipwa ku mubili obe.”

Nga ca kuti umulandu ulefwaila ukuya ku calo cimbi kutaluka ifibindo fya bafyashi bobe, napamo uleikolomwena “ukukalipwa.” Bushe uleibukisha umulumbe wa kwa Yesu uwa mwana walubile? Wali pa lwa mulumendo uyo pa mulandu wa bukaitemwe aile ku calo cimbi, afwile alefwaya ukukwata amayendele. Lelo, ilyo pashilapita ne nshita, ukukalipwa kwalimuponene, kabili aisangile ali ne nsala, nacula, kabili nalwala lwa ku mupashi.—Luka 15:11-16.

Lyene kwaliba balya abafwaya ukukuuka pa mulandu wa kuti balefwaya ukubutuka amafya pa ng’anda. Lelo, nga fintu Heike Berg alembele mu citabo cakwe ica kuti What’s Up, “Nga ca kuti ulefwaya ukuya pa mulandu fye wa kuti uli no bulanda . . . no kusumina ukuti ifintu fikayawama kumbi—labako fye!” Cine cine caliwamapo ukulolenkana na mafya. Tapali ifyo twingasanga mu kubutuka amafya.

Imilandu imbi iyabipa yaba bunkalwe no kutemwa ifikwatwa. Pa kusongwa no lunkumbwa lwa fyuma, abacaice abengi bakwata imimwene ishili ya cine cine iya fintu fikalamba pa lwa fyo imikalile yaba mu fyalo fyalamuka mu fya kupangapanga. Bamo batontonkanya ukuti bonse abekala mu fyalo fya ku Masamba baba ne cuma. Lelo ici te cine. Pa numa ya kukuuka, abacaice abengi baisanga mu calo cimbi, balelwisha ukufuma mu bucushi. * Baibolo isoka ukuti: “Ukutemwe ndalama e shinte lya bubi bonse; bamo pa kushitinamina balufiwa ukufuma ku citetekelo, no kuilasamo abene amalangulusha ayengi.”—1 Timote 6:10.

Bushe Nauipekanya?

Kuli umulandu na umbi uwa kwishiba: Bushe naukosoka ica kuti kuti waishiba ifya kucita lintu ifintu fyakosa, lintu uli na mafya, na lintu kwaba ukukansana kuli ico calo cimbi? Ufwile ukakwata uwa kwikala nankwe nelyo ukuyaikala no lupwa lumbi no kuteuluka ukulingana ne mitantikile yabo. E co bushe umfwana shani nomba na ba pa ng’anda? Bushe abafyashi bobe balailishanya ukuti taulangulukilako bambi nelyo ukuti waliitemwa? Bushe walitemwa ukusala ifya kulya? Bushe ulaitemenwa ukubomba umulimo obe uwa pa ng’anda? Nga ca kuti ifi filakukosela nomba, tontonkanya ifyo fingacila apa ku calo cimbi!

Nga ca kuti uli Mwina Kristu, bushe ukasunga bumupashi bobe? Nelyo bushe lyonse abafyashi bobe e bakucinkulako ulwa kukanalekelesha isambililo lya Baibolo, ukulongana kwa Bwina Kristu, no mulimo wa kushimikila? Bushe kuti waba uwakosa lwa ku mupashi ica kuti wacincintila ukutitikisha na mesho mu calo cimbi ifyo ushingalolenkana na fyo mu calo cobe? Pa bushiku bwa kubalilapo ku sukulu mu calo cimbi, Umwina Kristu wacaice umo, exchange student, aebelwe ukuti kuti apokako imiti ikola iyabindwa. Inshita imbi, umwanakashi uwa pa sukulu amwebele ukuti baye baletandashanya. Mu calo uyu mulumendo afyalilwa, umwanakashi te kuti alangilile mu kulungatika ukuti natemwa umwaume. Umwina Afrika wacaice uwakuukile ku Bulaya na o asosa ukuti: “Ku calo nafuma, tatumona ifikope fya bucisenene pa cintubwingi.  Lelo kuno tufimona fye uku no ku konse.” Ukukuukila ku calo cimbi kuti kwalenga umo ukubunda lwa ku mupashi nga ‘takosa ndi mu citetekelo.’—1 Petro 5:9.

Fwailisha Ifishinka!

Ilyo ushilakuuka, ulingile ukufwailisha ifishinka fyonse. Wishintilila pa fyebo fya kumfwa fye. Ku ca kumwenako, nga ca kuti ulefwaya ukuba exchange student, bushe ni lunga ukapoosa? Kuti wapapa ukwishiba ukuti ico ilingi cikabila indalama ishingi mu madola. Na kabili ulingile ukufwailisha nga ca kuti mu calo waba kuti wasanga incito pa fyo ukasambilila ku calo waya. Na kabili ishiba ifyebo ifingi ukulingana na po wingapesha pa lwa ico calo—amafunde ya ciko, intambi, ne myata. Finshi fibimbwamo mu kuyaikala kulya? Misonko nshi ukakabila ukulipila? Bushe kuli amalwele napamo wingayaambula ayo ulingile ukutontonkanyapo? Kuti cakwafwa ukulanshanya na bantu abaikalako.

Lyene kuli umulandu wa fya mikalile. Abafyashi basunga ama exchange student ilingi tabenekela ukulipilwa. Nangu ni fyo, ukwikala na bantu abashacindika ifishinte ifya mu Baibolo kuti kwalenga umo ukukanshika apakalamba no kufunshika. Napamo umwa kusengulwila kuti mwaba kwikala ne fibusa nelyo balupwa. Lelo cenjela ukuti tauli icisendo kuli bene—nangu ni lintu bakukonkomesha ukuti wikale. Ici kuti caleta amafya pa kumfwana kobe na bene nelyo fye ukonaula uko kwampana.—Amapinda 25:17.

Nga ca kuti uletontonkanya pa kupangako indalama ilyo uli ku calo cimbi, wikalaba umulimo wa Bwina Kristu uwa kumfwila bakateka. (Abena Roma 13:1-7) Bushe ifunde lilasuminisha ukubomba muli cilya calo? Nga ni fyo, ni mu mibele ya musango nshi? Nga walabomba ukwabula ukusuminishiwa mwi funde ninshi wanashako ukwiminina kobe ngo Mwina Kristu wa bufumacumi kabili te kuti ube uwacingililwa, pamo ngo kukwata inshuwalansi iingakwafwa lintu wacenwa pa ncito. Nangu fye nga ca mwi funde ukubomba, ukakabila ukucenjela. (Amapinda 14:15) Abantu bashikonka amafunde abengisha incito ilingi bafwaya ukuliila abeni pa mutwe.

Ukupingulapo

E co, nacumfwika ukuti ukupingulapo kwa kukuukila ku calo cimbi kukalamba—kabili takulingile ukwangushiwa. Ikala pa nshi na bafyashi bobe, kabili mona bwino ubusuma wingenekela ne fibi fingacitika. Wileka ukucincimuka kobe kucilikile umucetekanya obe. Bo mufumacumi ilyo ulebebeta imilandu ulefwaila ukukuukila. Kutikisha ku bafyashi bobe. Na kuba, e bakaba no mulimo wa kukusakamana, nangu uli ukutali sana. Ufwile ukakabila ukuti balekupako indalama nga uli no kwikala bwino kuli ico calo.

Pa numa ya kubebeta fyonse, kuti napamo caba ukuti pali nomba tacingawama ukukuuka. Ici kuti ca kukalifya, lelo kwaliba ifintu ifingi ifya kucita ifisansamusha. Ku ca kumwenako, bushe walitontonkanyapo pa kutandalila ififulo fisansamusha ifya mu calo waba? Nelyo mulandu nshi ushingatendekela nomba ukusambilila ululimi lwa ku calo cimbi? Mu kuya kwa nshita, napamo ishuko lya kuya ku calo cimbi likamoneka.

Lelo ni shani nga ca kuti naupingulapo ukukuuka? Icipande ca ku ntanshi cikalanda pa fyo wingekala bwino ku calo cimbi.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 27]

Abacaice bamo balakuuka pa kuti balundulule umulimo wa kushimikila uwa Bufumu

[Icikope pe bula 28]

Lanshanya na bafyashi bobe pa busuma no bubi bwaba mu kukuuka