Ukutulukusha Kwandi Ukwa Kusala Ifya Mano

NGA FINTU BASHIMIKA BA GUSTAVO SISSON

Ilyo nali ne myaka 12, nangu ca kuti nalyobelwe sana ne fya kowa, nasalilepo ukuba dokota. Lelo mupepi ne yi ine nshita, natampile ukusambilila Baibolo, kabili ico canengele mfwaye ukuba shimapepo. Cinshi cacitike kuli ifi fyonse nalefwaya ukuba ne fyo natemenwe? Bushe fyaleendela?

MU 1961, ba Olive Springate, bamishonari ba Nte sha kwa Yehova mu Brazil, batampile ukusambilisha ine na Bamayo Baibolo. Pa mulandu wa kuti Batata, abali badokota bacindikwa sana mu Pôrto Alegre baletukaanya, twalilekele ukusambilila. Lelo, ba Olive batwalilile ukulatumona mu nshita mu nshita, kabili umuye nshiku, naishilemona ukuti mwali icine mu fintu nasambilile. Lelo ukutemwisha ukowa kwalindafishe ku fya ku mupashi.

Ilyo nali ne myaka 19, namwene cikashana wayemba uwe shina lya Vera Lúcia ku kalabu uko naleowela, kabili twatampile ukwishishanya. Bamayo balilandile nankwe pa lwa fyo twasuminamo, kabili alitemenwe. E co nalandile na ba Olive, kabili batampile ukutusambilisha Baibolo, te mulandu no kukaanya kwa ba shi Vera Lúcia.

Vera Lúcia alitwalilile ukusambilila, kabili aishibe bwino Baibolo. Atampile no kusambilisha Baibolo ku babomfi ba ku kalabu uko naleowela. Pali yo nshita, ine napoosele sana amano ukupekanishisha ukucimfyanya kwa kowa ukwa mu calo cesu ukwaleisa.

Pa numa ya kusambilila no kusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu pa mwaka umo, ba shi Vera Lúcia batendeke ukutunganyapo fimo. Bushiku bumo ilyo twafumine ku kulongana, baletupembelela kabili bukali bukali baipwishe uko twaciba twile. Nayaswike nati twaciba ku kulongana kwa Bwina Kristu kabili natile nangu ca kuti bena tabacindamika ifya kupepa, kuli ifwe fyalicindama icine cine. Baishishe cefu no kusosa ati: “Cisuma, nga ca kuti fyalicindama icine cine kuli imwe, ninshi mfwile ukumuleka fye.” Ukutule lyo, umutima wabo walyalwike, kabili nangula ca kuti tabaishileba Inte ya kwa Yehova, bali bacibusa wandi aba pa mutima nangu ni mu nshita sha kukabila.

Ukusalapo

Napingwile ukuti ndi no kuleka ukowa pa numa ya kucimfyanya kwa mu calo, lelo nalicimfishe imiku ibili e lyo na mu kowa kwa ba mita 400 na 1,500 na mo nalicimfishe ica kuti ukufika na lelo takwaba umwina Brazil uwacimfyapo nge fyo nacitile. Ici calengele ukundalika ukuyacimfyanyako mu fyangalo fya ku fyalo fya Amerika fyonse ifyali no kubela  mu Cali, ku Colombia, mu 1970. Nangu ca kuti Vera Lúcia talefwaya ukuti ndeya, natendeke ukuisunsunkanya ukuti nkayeko.

Ilyo naowele bwino ku Cali, abakansha mu fyangalo banjipwishe nga ningafwaya ukuisunsunkanya ukuti nkayeowako na ku fyangalo fya ma Olympics. Natontonkenye pa lwa fya budokota nalesambilila e lyo ne cine cishaiwamina pa lwa mifwaile ya kwa Yehova, ne co calengele ndeke ukukonkelela ifya kowa. Ukutule lyo, natendeke ukulunduluka bwino sana mu fya ku mupashi. Mu 1972, mu mwaka umo wine kwali ifyangalo fya ma Olympics ku Munich, mu Germany, e mwaka ine na Vera Lúcia twalangishe ukuipeela kwesu kuli Yehova ukupitila mu kubatishiwa mu menshi. Ici cakoseleshe Bamayo kabili balibukulwile isambililo lya Baibolo, na mu kupita kwa nshita na bo balibatishiwe.

Ilyo Bamayo babatishiwe, Batata balicishishemo ukukaanya. Basukile balekana, kabili apo nali ncili ndesambilila pa yuniversiti, twaleikalila fye mu ndalama shinono isha penshoni bamayo balepoka, e lyo ne shafumine mu kushitisha ing’anda. Ico calengele ine na Vera tuseseshe ubwinga bwesu ku ntanshi. Na kuba, amasambililo yawamisha nasambilile kuli batata yangafwile ukupingula bwino. Ilingi line balesosa abati: “Wilatiina ukuibela,” no kuti “Te lyonse ciba ukuti abengi nga baumina pali cimo ninshi nabalungika.” Insoselo imo batemenwe sana ya kuti, “Ubucindami bwa muntu bupiminwa ku fyo apeela bambi.”

Pamo nge Nte ya kwa Yehova, nalibomfya bwino sana ukupanda amano kusuma ukwa batata. Epo nali ndebatensha ilyo bafwile mu 1986. Twalitemwanene na kabili no kucindikana. Ndemona baleumfwilapo icilumba pali ine pantu naishileba dokota kwati fintu na bo bali.

Pali yi nshita, nali nimpwisha amasambililo ya budokota mu 1974. Napingwilepo ukutendeka ukubomba iyi ine milimo, lelo pa numa, nalitontonkenyepo sana pali uyu mulandu no kumona ukuti kuti nayafwa sana bamunyinane ba Bwina Kristu nga nasambilila na budokota bwa kucita opareshoni. (Imilimo 15:28, 29) E co naliitemenwe ukusambilila uyu mulimo wakosa pa myaka itatu iyakonkelepo.

Ubulwi bwa mu Filye Ubwakosa

Umulandu umo uwa bulanda nalimo wali wa mukashana Inte uwa myaka 15 uwaleisulila umulopa. Ali uwabuutulukila kabili umulopa walicepele lelo alikwete amaka ya kutontonkanya kabili ali uwakosa pa fyo apingwile ukukanabikwamo umulopa. Pa numa ya kufusha umulopa wakwe, natendeke ukumundapa ukubomfya ifya kulolesesha mu nda e lyo nasambile apabelele ubulwele no muti pa kuti umulopa uleke ukusuuma. Pa kubala, alipepemwikeko eyefilya, lelo pa numa ya maawala 36, ilyo ali umo basungila abalwalishe, mu kupumikisha umulopa watendeke ukwisulila na kabili. Te mulandu no kwesha na maka kuli dokota walipo, alifililwe ukucilika ukusuuma kwa mulopa, kabili ulya mukashana alifwile ku kucepelwa kwa mulopa.

Ilyo cali fi, akabungwe kalolekesha pa mafunde ya mu cipatala kalinjimike imilimo no kutwala umulandu wandi kwi bumba lyangalila ifya badokota mu citungu. Napeelwe umulandu wa kusuula amafunde yatatu aya badokota, ne co cali no kulenga bandeshe ukubomba budokota, kabili nali no kucululuka mu mikalile.

Aka kabungwe kampeele inshiku 30 isha kuti nembe lipoti wa kundubulwila. Bandubulwila wandi bapekenye ifishinka ukulingana ne funde lya filye ne lya calo, ine napekenye ifishinka fya budokota kabili Komiti wa Kumfwaninamo ne Fipatala [Hospital Liaison Committee(HLC)], uwapangwa ne bumba lya Nte sha kwa Yehova ku kutungilila ukwikatana kwa fipatala na balwele alinjafwile. Pa kulubulula, aba mu kabungwe kalonganya ifishinka ku bali mu milandu bonse banjipwishe ifyo budokota bwandi bwayampana no kuba kwandi Inte ya kwa Yehova. Lelo, ifyo nalelubulula fyashimpilwe fye pa fishinka fya budokota ne fya sayansi na pa fyalemba badokota ba maopareshoni bambi.

Ubunte bwalipo bwali bwa kuti ulya mulwele alikeene ukubikwamo umulopa kabili ine nshamusembeleke ukuti akaane. Kabili aba mu cilye  baumfwile no kuti pali badokota bane abo umulwele aileko, nine fye natendeke ukumundapa ukulingana ne fyo alefwaya no kulingana no bulwele alwele.

Umulandu wandi nomba watwelwe ku kabungwe ka kufunda akali no kusala bonse ababamo bali no kusangwako. Nalilubulwile pa maminiti 10 umo nalandile fye sana pa fya miti miti nga fintu nacitile pa kubala. Pa numa ya kumfwa ukulubulula kwandi, aba muli aka kabungwe babili batile nangula ca kuti nshabikilemo umulopa mu mulwele, ukundapa nalemundapa kwalilandwapo no kulandwa mu fya sayansi. Dokota na umbi akomailepo ukuti ukundapa kwabula umulopa kulabomba bwino kabili te bengi abafwa abondapwa muli iyi nshila. Umbi uwaba muli aka kabungwe atile umulandu ulipo te wa kusanga nampo nga ukubikamo umulopa kusuma nelyo iyo. Tulefwaya ukwishiba nampo nga dokota alikwata insambu sha kupatikisha umulwele ukusumina ukundapa ashilefwaya, kabili uwaba muli aka kabungwe atile dokota takwata isho nsambu. E co babili ababa muli aka kabungwe e batile ndi no mulandu, lelo 12 batile nshikwete mulandu.

Ukucingilila Insambu sha Mulwele

Aba fya cipatala bamo baliya ku cilye ukuti cibapeele nsambu sha kupatikisha abalwele Inte ukubikwamo umulopa, kabili mu nshita mu nshita nalilubulula mu filye ku kwafwilisha ukuti fikafumyepo ishi nsambu. Umulandu umo wali wa kwa Nte umo uwalefimba imishipa sha pa mukolomino, kabili ubu bulwele bulenga ukusuuma kwa mulopa mu nda. Ilyo aletekwa mu cipatala, ninshi kale kale akwete umulopa unono—himoglobini wakwe ali amagramu 4.7 pali desilita umo. * Intanshi takwali uwalemupatikisha ukubikwamo umulopa, kabili balemupa fye umuti wa kutontololako ubukali.

Lyene, ilyo aikele umulungu umo mu cipatala, alipapile ilyo amwene uubomba ku cilye aisa nakwata ne fipepala fya pa nsambu icilye capeele ukuti abikwemo umulopa. Pali iyi nshita ninshi umulopa wakwe naufulilako, kabili ukulingana no kupima kwa badokota, ninshi ali fye bwino. Cilemoneka kwati kapingula apingwile ukulingana ne fyo aumfwile pa kubala ukuti umulwele takwete mulopa uwingi, taishibe ukuti aliko eyefilya.

Komiti wa Kumfwaninamo ne Fipatala (HLC) alyafwiliko. Umulwele anombele ukuti mupime. Pa numa ya ifyo, twalisangile icipatala uko engondapwa ukwabula umulopa. Pa nshita imo ine, baloya bakwe bailesuusha ifunde lya cilye ilyaleti umulwele abikwemo umulopa.

Nalitilwe ukuyaumfwako umulandu ilyo walelubululwa pa ntanshi ya kwa kapingula mwanakashi, uwanjipwishe ifyo umulwele ali. Ilyo twalelubulula, alinsuminishe ukutwalilila ukundapa umulwele ilyo ifikansa fyaletwalilila pa lwe funde lya cilye ilya kumubikamo umulopa. Ilyo twabweleleko na kabili ku kulubulula, ninshi umulwele alipepemuka kabili ali nafuma na mu cipatala. Ilyo naitilwe ku kuyalubulula na kabili, loya wa cipatala alinsonsombele ukuti mpeele ifishinka fya kulangilila ukuti ukundapa nalelandapo kwashimpwa pa fya sayansi. Aliketwe nsoni lintu nafumishe ifyebo mu lupapulo lulembwa ne cipatala cine aleimininako mu cilye, ne fi fyebo fyasosele ukuti kulya kundapa nalelandapo kusuma!

Ilyo kwali ubupingushi, twalicankilwe ukumfwa ukuti ukwiminina kwesu pa kundapa ukwabula ukubomfya umulopa kwalyebeelwe. Icilye cakambishe aba cipatala ukulipila indalama shonse ishapooselwe, ukusanshako ne shapooselwe mu kulubulula uyu mulandu. Nangu ca kuti aba cipatala balicitile apilu, icilye na cimbi icaumfwile umulandu cabebele ukucita ifyo fine baebelwe.

Ukusakamana Ulupwa Lwesu

Ukutula apo nabelele Inte, Vera Lúcia alintungilila pa kuba cibusa waipeelesha kabili umukashi wa bunyinu kabili nyina umusuma sana uwa bana besu. Bushe akumamo shani ukubombela pa milimo yonse, pamo ngo kusakamana ing’anda no kusunga abana, abali nomba misepela yacincila? Acite ci pa mulandu wa kutemwa  Yehova no mutima onse e lyo no kutemwa ubutumikishi bwa Bwina Kristu.

Apo tuli bafyashi, twalisambilisha abana besu ifisambilisho fya mu Baibolo ne fishinte ukutula fye ku bwaice. Te mulandu no kukwata imilimo iingi, tulatukuta ukubombako ubutumikishi bwa nshita yonse pa myeshi imo imo mu mwaka. Kabili tulesha na maka ukukonka ukutantika kwesu ukusanshamo ukubelenga Baibolo lyonse, ukulanda pe lembo cila bushiku, no kwebako bambi mu butumikishi bwa Bwina Kristu ifyo twasuminamo. Muli ba nomba line ulupwa lwesu libili libili lutungulula amasambililo ya Baibolo ayengi ukufika na kuli 12 cila mulungu ku bashili Nte.

Ine na Vera Lúcia tulesha no kusanshamo abana mu fyo tucita, pa nshita imo ine, ukukanabapusula ifyo batemwa. Twasumina ukuti kwaba ifintu fikalamba fitatu ifyo abafyashi bafwile ukukwata pa kukusha bwino abana. Ica ntanshi, isambilisho lyalungama, ilyashimpwa pa Cebo ca kwa Lesa, Baibolo. Ica cibili, imicitile isuma, iilenga abana ukumona bwino bwino ukuti abafyashi babo baba na katiina ka kuli Lesa. Ica citatu, ukubishanya kusuma na Bena Kristu aba mishinku yapusanapusana ne mikalile, abakwata ifya bupe fyalekanalekana no kulamuka ifyo bengasambilishako aba mu lupwa. Ubuyo bwesu ifwe babili, bwa kuteyanishisha ulupwa lwesu ifi fintu.

Nga twaibukisha ifyacitika pa myaka 30 iyo twabombela Yehova, ine no mukashi wandi kuti twasosa ukwabula no kutwishika ati, alitupa imikalile yawamisha no kutupeela ifitulenga ukusekelela ifingi na mapaalo. Nangula ca kuti nshaileko ku mangalo ya ma Olympic, ncili ndaipakisha ukowa intamfu iitali cila mulungu. Ca cine ukuti ukuba dokota kabili Inte ya kwa Yehova kwalinenga ukuba ne fingi ifya kucita, lelo nasanga ukuti cilalambula nga nshi ukwafwa bamunyinane ba Bwina Kristu na bankashi ukushipikisha ilyo balebombela Lesa mu mafya.

Ilingi line balanjipusha ukuti bushe nshisakamikwa pa kwishiba ukuti mu bwikashi bupya ubwa kwa Lesa incito yandi ikapwa pantu takwakabe ukulwala kabili iyo. Njasuka nati nine nkaba no mutanshi ukwima ibaka pa mulandu wa buseko ilyo “uwalemana amolu akacilauka nge nsebula, no lulimi lwa kwa cibulu lukaula,” na lintu “umwikashi wa mu calo takasose, ati, Nindwala.”—Esaya 33:24; 35:6.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 15]

Ukucita umulwele opareshoni

[Ifikope pe bula 15]

Ine na Vera Lúcia pe sambililo lyesu ilya lupwa