Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Mulandu Nshi Naondele Fi?

JUSTIN alyonda kabili mutuntulu lelo tatemwa ifyo umubili wakwe waba. Atila: “Ndefwaya ukwinako.” Pali ndakai alya imiku isano cila bushiku, kabili ifya kulya alya fifika kuli ba calori (e kuti amaka yafuma mu fya kulya tulya) 4,000. Lelo, alefwaya ukwina nga kapeta. E co alundapo ukuti: “Limo limo ilyo tushilaya ku ncito, ine na cibusa wandi tubuuka ku maca no kuya ku ciyanda batukushishamo umubili mu kwimya ifyafina.”

Vanessa na o alyonda. E na alitemwa ifyo umubili wakwe waba. Vanessa ebukisha ukuti, “ilyo nali umwaice, abanandi balempumya no kunjita ati mafupa yokoyoko. Lelo nalileka ukusakamikwa. Na ine ifi fine e fyo naba.”

‘Ba fye ifyo waba.’ Ico cileumfwika ngo kupanda mano kusuma. Lelo kuti kwaba kupanda amano uko wingamona ukwakosa ukubomfya. Ilyo uli umupungwe, uli pa “kutemfuma kwa bwaice.” (1 Abena Korinti 7:36, NW) Ilyo cafya sana ni nshita ilya umuntu aaluka lwa ku mubili lubilo lubilo, imyaka iyo abacaice bakulilamo. Ilyo uli mu myaka ya kwaluka, ifilundwa fyobe ifya mubili filalekana mu mikulile; ifilundwa pamo nga amaboko, amolu, na pa menso kuti fyamoneka ukukula sana ukucila fimbi. * Ici kuti cakulenga ukulaumfwa ububi no kutontonkanya ukuti tawawama. Ukulundapo kwaliba icishinka ca kuti te bacaice bonse abakulila pa cipimo cimo cine. E co ilyo abanobe bamo bafikapa bulumendo nelyo pa bukashana, iwe kuti ucili ulamoneka fye uwaonda ukulinganya kuli bene.

Nangu cingati ifingi fyalilandwa pa bacaice abatontonkanya ukuti baliina, ilingi abashilandwapo sana bacaice abatontonkanya ukuti balyonda. Ici pambi cicitika sana pa mishobo imo na mu fyalo fimo umo ukonda kushimonwa nge cishibilo ca kuyemba. Mu fifulo fya musango yu umukashana uwaonda kuti acula ku kupumiwa kwabipisha pa mulandu wa kuba fye “mafupa yokoyoko.”

Ni shani pa lwa bakalume? Kasapika Susan Bordo atile, “ukufwailisha pa lwa fyo abanakashi bamona imimonekele yabo ukwacitilwe imyaka iingi ilyo imyaka ya muli ba 1980 ishilafika kwalangilile ukuti ilyo abanakashi balolesha mu cilola, balemona fye ifyabipa pali bene.”  Nga abaume? Bordo akonkanyapo ukuti: “Abaume balelolesha mu cilola no kumona ukuti bali fye bwino nelyo balemoneka bwino ukucila ne fyo baletontonkanya.” Lelo mu myaka ya nomba, ifyo fyalitendeka ukwaluka. Pali bane abaya ku cipatala ku kuyawamyako imimonekele yabo ukucila pali umo baba baume, Bordo atila icilengele abalumendo abalefwaya ukutukusha umubili ukufula sana mibili iyo batila ukuti isuma iya baume balelangisha mu kusabankanya kwa fya kufwala fya mu kati mu United States na mu fyalo fimbi Ifikankaala. Nge fyo twingenekela, e fyo na balumendo abapungwe balefwaya ukulamoneka. Pambi batontonkanya ukuti tabafikapo nga tabalemoneka kwati baume bakapeta abo balangisha mu kusabankanya kwa fya kushitisha.

E co nga walyonda, napamo ulanguluka ukuti, ‘Cinshi calubana kuli ine?’ Ilyashi lisuma lya kuti pafwile tapali icalubana.

Umulandu Waondela

Ku bacaice abengi, ukonda kwaliba fye bwino. Ilingi icilenga cibe fi mulandu fye wa kukula ulubilo no kusunguluka bwangu ukwa fya kulya uko kwendela pamo ne myaka ya kwaluka mu wacaice. Nge fyo fye caba, ilyo uleya ulekula ne fya kulya fyakulanashako ukusunguluka bwangu. Lelo, nga ca kuti walyonda sana te mulandu no kulya ifya mulyo, kuti cawama ukuyamona dokota pa kuti amone nga naukwata amalwele, pamo nga ubulwele bwa shuga, ubo bwingalenga umuntu ukonda.

Steven Levenkron, incenshi yaishibikwa sana mu fya malwele ya fya kulya, aebele Loleni! ukuti: “Ndebukisha umukashana uwali uwaonda sana uo baletele kuli ine ukuti nakwata ubulwele bwa anorexia, kabili alemoneka ngo muntu uukwete ubwafya mu miliile. Lelo mu kwangufyanya naishilemona ukuti ubwafya bwakwe bwali bwa ku mubili, te bwa mu muntontonkanya. Dokota wa lupwa lwakwe afililwe ukusanga ubulwele bwa Crohn, ubo bwaba bulwele bwabipisha ubwa ku mala. Ukufilwa ukusanga ubo bulwele nga kwalengele ulya mukashana ukufwa.” Nga ca kuti walikwata ubulwele bwa shuga nelyo ubulwele bumbi ubonsha, kuti cawama ukukonka bwino ukupanda amano ukwa kwa dokota.

Kwena, limo ukonda kuti kwaba cishibilo ca masakamika. Mu citabo cakwe ica Anatomy of Anorexia, Dokota Levenkron alanda pa kutunga kwa bakasapika bamo ukuti impendwa ikalamba iya “balwele ba shuga abashintilila pa muti wa insulin balikwata ubwafya mu miliile, bamo balaliisha bambi balwala bulimia e lyo bambi balwala anorexia.” Dokota wafikapo kuti amona nga ca kuti umuntu nakwata ubwafya bwa musango yu mu miliile yakwe. *

Imitubululo Ingabomba

Tutile naumona dokota no kuti walyonda lelo uli mutuntulu. Cinshi ulingile ukucita nomba? Pali Yobo 8:11, Baibolo itila: “Bushe icinda lifufumuka apabulo lutikiti? bushe icisonge cimena apabula amenshi?” Kwati fye filya ifimenwa fikula bwino ukwaba imiceele isuma no mushili, na iwe ufwile ukulya ifya kulya fya mulyo nga uli no kukula bwino. Ici calicindama nampo nga ulefwaya ukwina nelyo ukonda.

Lelo, witunkwa ukutendeka ukulya ifya mafuta sana pa kuti wine bwangu. Lintu alebebeta ifya kulya filya abatukusha umubili pa kuti babe bakapeta, Susan Kleiner incenshi mu masambililo ya fya kulya fya mulyo atile balya ba calorie nalimo 6,000 cila bushiku! Lelo ukulingana na Kleiner, “ifyalesakamika pa fyasangilwe muli uku kubebeta fya kuti balelya, pali avareji, ukucila pa magramu 200 aya mafuta cila bushiku. Ico cimo na mafuta wingasanga muli bata ibili! Ico kuti calwalika umuntu mu nshita fye inono. Ukulya lyonse pa nshita ntali, amafuta yafulishe fi kuti yaleta ubulwele bwa ku mutima.”

Ukulingana na kabungwe ka United States Department of Agriculture (USDA), ifya kulya fyalinga fyaba fya kulya fipeela amaka pamo ngo mukate, ifisense fya ngano, umupunga, ne fya kulya fipangwa ku buunga bwa ngano. Ifyakonkapo ukucindama fyaba misaalu ne fisabo. Aka kabungwe ka USDA kakoselesha ukuti umuntu alingile ukulya inama ne fya mukaka mu kulinga.

Pa kuti ulemona ifyo ulelya no bwingi bwa fyo  ulelya, kuti pambi walasunga ibuuku lya kulembamo ifyo ulelya. Ukasende pa mulungu umo ibuuku lingengila mu tumba, no kulembamo fyonse ifyo ulelya ne nshita waliilapo. Kuti wapapa ukusanga ukuti taulya ifingi nge fyo waletontonkanya, maka maka nga lyonse ucita ifintu lubilo lubilo. Pa kuba umupungwe uwacincila, kuti wabomfya ba calori 3,000 nelyo ukucilapo cila bushiku! Na kabili kuti wasanga ukuti ifyo ulya tafyakwata sana umulyo nga fintu cifwile ukuba—pantu ulalya ifishakwata umulyo pamo nga ama burger na pizza no kukanalya ifisabo ifyakumanina ne misalu.

Ni shani pa lwa fya kulya fya mutengo ifyo beta ukuti ama supplement? Te kuti fikabilwe. Incenshi ishingi shasumina ukuti nga ulelya ifilyo fya mulyo kuti umubili obe wakwata ifyo ulekabila. Taluka maka maka inshila sha kupwishishamo bwangu ubwafya pamo nga ukubomfya umuti wa anabolic steroid. Ku ca bulanda, ukubomfya bubi bubi umuti wa steroid takwaba fye bwafya pa balumendo abapungwe beka. Inyunshipepala ya The New York Times isosa ukuti: “Ukwingilishiwako mu kubomfya [umuti wa steriod] pa bakashana, uko bakasapika bamo batila ku cipimo cimo kuti batila bupusano bwa anorexia, kufikile pa mpendwa iyo abalumendo balefikapo muli ba 1980.” Impendwa ya kupapusha 175,000 iya banakashi abapungwe mu United States basumina ukuti balabomfya anabolic steroids. Iyi miti batila ileta ifintu fyabipa pamo nga umwefu umuntu ashilefwaya, ukukanaya ku mweshi lyonse, cancer wa ku mabele mu banakashi, prostate cancer mu baume, ukwisalwa kwa mishipa na cancer wa ku mabu mu banakashi na baume. Umuntu tafwile ukubomfya umuti wa steroid ukwabula insambu sha kwa dokota no bwangalishi.

Ukuba Uwafuuka Kabili Uupelulula

Baibolo itweba ‘ukwenda bufuke bufuke na Lesa wesu.’ (Mika 6:8) Ubufuke busanshamo ukwishiba ukupelebela kobe. Ubufuke bukakwafwa ukusumina ifyo umoneka. Takwaba icalubana no kufwaya ukumoneka bwino. Ukucilamo ukusakamikwa pa mimonekele yobe takunonsha uuli onse—kano fye utwampani twa mafashoni no twa miliile. Incenshi mu fya kuba no mubili uusuma shilasumina ukuti te baume abengi abakwata imfyalo shisuma ishingabalenga ukuba bakapeta bene bene, te kuti umo alalya bwino nelyo alatukusha sana umubili. Kabili nga uli mwanakashi, kuti caba ukuti limbi tawakene, te mulandu ne fyo walya.

Icisuma ca kuti nga wapoosako amano ku mifwalile yobe kuti wafumyapo ifimoneka nge fyabipa ku mubili. Wilafwala ifilangisha sana ukuti walyonda. Bamo batubulula ukufwala ifya buutulukila, pantu ifya fiitulukila filenga abaonda ukumoneka abaonda sana.

Uleibukisha no kuti, icacilapo ukucindama pa mimonekele yobe caba buntu bobe. Mu kuya kwa nshita, ukumwentula kusuma, no kuba ne cikuuku kuli bambi fikacilapo ukukulenga ulemoneka bwino kuli bambi ukucila imimonekele ya bukapeta nelyo ifyo waina. Nga ca kuti lyonse ifibusa fyobe filakusaalula pa fyo umoneka, ulefwayafwaya abantu abakukatamika pa fyo waba mu kati—pa co Baibolo ita “umuntu uwabelama uwa mu mutima.” (1 Petro 3:4) Ica kulekelesha, wilalaba ukuti “umuntunse amona pa menso, lelo Yehova amona mu mutima.”—1 Samwele 16:7.

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 14]

Abacaice bamo balayebaula pa mulandu wa kuba abaonda