Ifya Kucita na Mafya ya Kuli Prostate

“Lintu nali ne myaka 54, natendeke ukupoosa amenshi libili libili, inshita shimo ukulaya ku cimbusu lyonse fye pa numa ya maminiti 30. Ici canengele ukuyamona dokota, kabili nasangile ukuti prostate yandi (icilundwa ca bufyashi icipanga ifyasongoloka ifyaba mu malumina) yalekabilo kufumishiwako.” Amalyashi yapalako yaliseeka ukushinguluka icalo conse mu fipatala fya malwele kuli prostate. Cinshi umwaume engacita ku kuicingilila ku malwele ya kuli prostate? Ni lilali engafwaya ukupandwa amano kuli badokota?

PROSTATE yaba cilundwa caba ngo lubalala iyabela pe samba lya cisu kabili iyashinguluka urethra [umupita imisu no tulume]. (Moneni icikope ca lutungu lwa mwaume.) Mu mwaume umukalamba, lintu prostate yakulisha, ilepa amasentimita 4 mu butali, amasentimita 3 mu kusansama, na masentimita 2 mu bufumo. Umulimo ibomba wa kupanga ifyasongoloka ifyaba mupepi na 30 pesenti uwa malumina. Ifi fyasongoloka, umwaba citric acid, calcium, na ma enzymes, napamo filawamyako imyendele ya tulume no bufyashi. Ukulundapo, muli ifi ifyasongoloka ifipangwa muli prostate mwaba na zinc, iyo basayantisti batila ilacingilila ku malwele ya ku filundwa fya bufyashi.

Ifya Kwishiba Amalwele ya Kuli Prostate

Ifishibilo fya bulwele ifingi mu lutungu lwa mwaume filangilila ukuti prostate naifimba nelyo ukuti naikwata kansa. Prostatitis, e kuti ukufimba kwa prostate, kuti fyalenga umubili ukukaba, ukukalipwa pa kupoosa amenshi, kabili no bukali mu cisu. Ilyo prostate yafimba sana, kuti yalenga umulwele ukufilwa ukulapoosa amenshi. Nga ca kuti tushishi twa malwele tulengele ukufimba,  ubu bulwele bwitwa bacterial prostatitis, kabili kuti bwaba bwa pa kashita kanono nelyo ubwa mutatakuya. Ilingi icilenga uku kufimba malwele ya mu cisu. Lelo, ilingi, icilenga uku kufimba tacishibwa, kabili pali uyu mulandu, ubu ubulwele bwitwa nonbacterial prostatitis (ukufimba kwa prostate ukushilengwa no tushishi).

Amafya yaseeka aya kuli prostate yaba kulapoosa amenshi libili libili, ukulapoosa amenshi ubushiku, imisu ukukanafuma na maka, kabili lyonse ukulaumfwa kwati mulefwaya ukupoosa amenshi. Ifi fishibilo filango kuti umo nakwata benign prostatic hyperplasia (BPH), e kuti ukukula kwa prostate ukushili kwa kansa, uko abaume abacilile imyaka 40 bengalwalako. Abalwala sana iyi BPH bakalamba. Abaume amapesenti 25 aba myaka 55 na mapesenti 50 aba myaka 75 e balwala ubu ubulwele.

Prostate na kabili kuti yakwata na kansa. Ilingi line, kansa ya kuli prostate ilasangwa mu kupima kwa kubwekeshabwekeshapo, na lintu fye kushili ifishibilo fya ubu bulwele. Ilyo ubulwele bwabipisha, imisu kuti yaisulila ne cisu kuti catendeko kufimba. Ilyo kansa yasalanganina ku filundwa fimbi ifya mubili, ifingafumamo nakalimo kukalipwa umusana, ifishibilo fya bulwele bwa mu mishipa iiya kuli bongobongo, kabili no kufimba amolu pa mulandu wa kucilika kwa mpito umupita amenshi ayetwa lymph ayasangulula no kucingilila umubili ku malwele. Mu mwaka wa nomba line, mu calo ca United States mweka, cashimikwe ukuti abaume nalimo 300,000 balikwete kansa ya kuli prostate kabili 41,000 balifwile kuli ubu bulwele. Basayantisti basumina ukuti abaume amapesenti 30 aba myaka 60 ukufika kuli 69 kabili na 67 pesenti aba myaka 80 ukufika kuli 89 bakalwala kansa ya kuli prostate.

Ni Bani Maka Maka Bengalwala ubu Bulwele?

Ukufwailisha kusokolola ukuti abantu balwala sana kansa ya kuli prostate lintu bacila pa myaka 50. Mu United States, abaume abafiita balalwala nga nshi uyu kansa ukucila ababuuta. Impendwa ya balwala ubu ubulwele yalipusana ukushinguluka icalo, mu North America e mo  yacila sana, mu South America yaba eyefilya, na mu Asia yalicepako. Ici cilelangilila ukuti ukupusana kwa ncende nelyo ifya kulya mulya kuti kwayambukila ukulunduluka kwa kansa ya kuli prostate. Nga ca kuti umwaume akuukila ku calo uko ubu bulwele bwasanduluka, kuti cayanguka kuli ena ukwambula bwene.

Kuti cayanguka sana ukulwala ubu bulwele ku baume abakwata ba lupwa abalwala kansa ya kuli prostate. Ba American Cancer Society balondolola ukuti “maka maka abaume abakwata shibo nelyo munyinabo uwalwala kansa ya kuli prostate e bengalwala ubu ubulwele.” Ifintu fimo ifingalenga ukulwala ubu bulwele mushinku, umushobo, icalo mwikalako, amalwele balupwa benu balwala, ifya kulya mulya, no kukanaatukusho mubili.  Abaume abalya ifya kulya ifyafulamo amafuta kabili abashitukusho mubili balaibika mu bwafya bwa kulwala iyi kansa.

Ukucilikila Amalwele ya kuli Prostate

Nangu ca kuti basayantisti bacili tabalaishiba bwino icilenga kansa ya kuli prostate, basumina ukuti imfyalo na mahormone na fyo kuti fyasanshiwamo. Ku ca buseko, kuti twacincintila ifintu fibili ifilenga ubu bulwele, e kuti ifya kulya mulya no kukaanatukusho mubili. Ba American Cancer Society bakoselesha “ukucefyako ifya kulya fyakwatisha amafuta ifyafuma ku nama no kulalya sana ifilimwa.” Na kabili bakoselesha ukulya “ifisabo no musalu uwingi sana cila bushiku” ukusanshako no mukate, ifya kulya fya nseke, pasta (ifya kulya ukufuma ku mufuba), ifilyo fimbi ifipangwa ukufuma ku nseke, umupunga, na cilemba. Tomato, ifisabo fya myangashi, ne fibimbi fyalikwata amalycopenes, e kuti ayacilikila oxygen ukufumya hydrogen muli DNA kabili kuti yacefyako ukulwala kansa ya kuli prostate. Incenshi shimo shitunga ukuti imiti ya mpanga na ma minerals kuti fyayafwilisha.

Ba American Cancer Society na ba American Urological Association basumina ukuti ukupimwa kuti kwacingilila abantu ku kulwala ubu bulwele. Ubulwele kuti bwaundapwa bwino nga ca kuti kansa yasangwa ilyo ishilasalangana. Ba American Cancer Society bakoselesha ukuti abaume abacilile imyaka 50, nelyo abacilile imyaka 45 ababa mu mishinku iyo abantu balwalilapo sana ubu bulwele, bafwile ukupimwa cila mwaka. *

Uku kupimwa kulingile ukusanshamo ukupima antigen iyaba mu mulopa wa muli prostate, ukwitwa ukuti prostate-specific antigen (PSA). Iyi antigen ni proteni iipangwa ne nsandesande sha muli prostate. Ilafula mu malwele ya kuli prostate. Ba American Cancer Society batila “nga ca kuti mwapimwa ukuti PSA yenu taili bwino, ipusheni dokota wenu ukumulondolwela nga kuti mwalwala kansa kabili nga kuti mwakabila ukupimwa kwalundwako.” Digital rectal exam (DRE) [ukupima kwa kutonya pa bula ukubomfya iminwe] nako kulasanshiwamo. Dokota kuti aumfwa imbali sha prostate ishishili bwino ukupitila mu kutonya pa bula apo ici cilundwa cabela pa ntanshi ya bula. (Moneni icikope ca lutungu lwa mwaume pe bula 16.) “Nga ca kuti pa numa ya kupima antigen iyaba mu mulopa nelyo ukupima kwa kutonya pa bula ukubomfya iminwe ubulwele bwasangwa” kabili dokota alekabila ukupingulapo nampo nga kuti caba bwino ukuputula akaputusha ka kuli prostate no kukapima, kuti cawama ukubomfya ukupima kwa transrectal ultrasound (TRUS) [ukupima kwa kubomfya imyengelele]. Uku kupima kuti kwapoosa amaminiti nalimo 20.

Ukulunda pa kupima kwa kufwailisha kansa ya kuli prostate, ukulapimwa cila mwaka mu cisu kuti kwaafwa ukusanga ubulwele bulandilwepo pa mulu ubwa BPH ilyo bushilalunduluka, icingacefyako ukukalipwa pa kundapa. (Moneni umukululo uleti “Ifya Kundapa Ubulwele bwa BPH.”) Imyendele isuma ilacingilila umuntu ku malwele yambulwa muli bucisenene, ayengalenga prostate ukufimba

Cine cine prostate yenu ilakabilo kucingililwa no kusakamanwa. Umwaume uulandilwepo pa kutendeka kwa cino cipande ashimike ukuti nomba alipolelela fye pa numa ya kulepulwa. Ukulingana no kutontonkanya kwakwe “abaume bonse bafwile ukupimwa ku cipatala cila mwaka,” na lintu fye bashikwete ifishibilo nangu fimo ifya ubu bulwele.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 17]

Icisontelelo ca fyo Mwingeshiba Ifishibilo fya Bulwele bwa Benign Prostatic Hyperplasia (BPH)

Ifya kucita: Asukeni ifipusho fyakonkapo pa kushila pa nambala mwasala.

Ifipusho 1 ukufika ku 6 filingile ukwasukwa ifi:

0—Tapali

1—Ukukanafika ku muku umo mu miku 5

2—Ukucepako pali hafu

3—Mupepi na hafu

4—Ukucila pali hafu

5—Mupepi na lyonse

1. Mu mweshi wafumako, miku inga mwaleumfwa ukuti imisu taipwile pa numa ya kupwisho kupoosa amenshi? 0 1 2 3 4 5

2. Mu mweshi wafumako, miku inga mwalepoosa amenshi ilyo amaawala yabili yashilakumana nga mwafuma mu kupoosa amenshi? 0 1 2 3 4 5

3. Mu mweshi wafumako, miku inga mwamwene ukuti imisu yaleputaukila lintu mulepoosa amenshi? 0 1 2 3 4 5

4. Mu mweshi wafumako, miku inga calemwafya ukushipikisha ukukanapoosa amenshi? 0 1 2 3 4 5

5. Mu mweshi wafumako, miku inga imisu ishalefuma na maka? 0 1 2 3 4 5

6. Mu mweshi wafumako, miku inga mwalepatikisha pa kutampa ukupoosa amenshi? 0 1 2 3 4 5

7. Mu mweshi wafumako, ukufuma pa nshita mwaya mu kulaala ukufikile lyo mwabuuka, miku inga mwaleima ubushiku ukuya mu kupoosa amenshi, nga kwakanya pa nshiku shonse? (Shileni pa nambala ku kulangilila imiku.) 0 1 2 3 4 5

Icipendo mwalasanga ica manambala mushilile e cilelangilila ifishibilo fyenu ifya BPH. Amanambala 0 ukufika ku 7 yalelangilila ukuti eyefilya, 8 ukufika ku 19 yalelangilila icipimo calinga, 20 ukufika ku 35 yalelangilila icipimo cabipisha.

[Abatusuminishe]

Ukufuma kuli ba American Urological Association

[First Akabokoshi pe bula 18]

Ifya Kundapa Ubulwele bwa BPH

◼ IMITI: Imiti iingi iyalekanalekana ilabomfiwa, ukulingana ne fishibilo fya bulwele mu mulwele umo umo. Ni dokota wenu fye e wingamweba imiti mulingile ukunwa.

◼ UKUBA UWALOLA NO KUPEMBELELA:Umulwele apimwa fye limo limo kabili tabomfyo muti.

◼ UKULEPULWA:

(a) Mu kulepulwa ukwitwa Transurethral resection of the prostate (TURP), Dokota wa kulepula apisha mu kapunda ka misu akacibombelo beta resectoscope akakwata akapunda ka malaiti akaputula umunofu no kwisala imishipa umupita umulopa. Tacikabilwa ukulepwila ku nse. Ukulepulwa kusenda amaminiti nalimo 90. Ukulepulwa kwa mu kati takukalipisha ngo kwa ku nse.

(b) Transurethral incision of the prostate (TUIP). Iyi yalipalanako na TURP. Nangu cibe fyo, iyi nshila ilakusha akapunda ka misu pantu ilashe filonda apo aka kapunda kakumanina ne cisu na muli prostate iine.

(c) Ukulepulwa kwa ku nse kulabomfiwa lintu prostate yakula sana ica kuti ukulepulwa kwa mu kati nelyo TURP te kuti kucitwe. Uyu musango wa kulepula ukabila ukucitilwa ku nse.

(d) Ukulepula kwa kubomfye myengelele yaba ni nshila ya kubomfye myengelele ku kusungulula iminofu iishilekabilwa muli prostate.

Umulwele e ufwile ukupingula umusango wa kundapa alefwaya nga ca kuti apingula ukundapwa. Lipoti wa nomba line uwa muli The New York Times alandile ukuti incenshi shimo tashaishiba bwino nga kansa ya kuli prostate kuti yapimwa no kupimwa, maka maka mu bakalamba, pantu “bulwele ubwingatendeka panono panono ubushingonaula bumi mu kubelelela, lelo ubwingaleta fye amafya yambi ayabipisha nga ca kuti kwali ukufwaya ukundapwa.”

[Akabokoshi pe bula 18]

Ifipusho Nakalimo Mwingepusha Dokota Wenu Ilyo Bashilamulepula

1. Kulepulwa nshi mulemona ukuti e kwingangwamina?

2. Mulandu nshi ndekabila ukulepulwa?

3. Bushe takuli umusango umbi uwa kundapilamo uushili wa kulepula?

4.Busuma nshi buli mu kulepulwa?

5. Mafya nshi yengafuma mu kulepulwa? (Ku ca kumwenako, ukusuuma umulopa uwingi nga nshi no kupwisha ubufyashi.)

6. Bushe cinshi cingacitika nga tabandepwile?

7. Bushe ni kwi ningomfwilapo na fimbi?

8. Bushe ni banga mwalepulapo ukwabula ukubabikamo umulopa?

9. Bushe ukulepulwa kukacitilwa kwi? Bushe ba dokota na ba nasi balakatamika insambu sha mulwele pa lwa fyo amona ukubikwamo umulopa?

10. Bushe musango nshi uwa fya kucefyako bukali untu nkakabila? Bushe ba dokota abalasa inshindano sha kucefyako bukali balibelesha ukulepula ukwabula ukubika umulopa mu muntu?

11. Bushe pakaleepa shani pa kuti nkapuupuutuke?

12. Bushe ni ndalama shinga shikakabilwa pali uku kulepulwa?

[Icikope pe bula 16]

(Nga mulefwaya ukumona icikope, moneni muli magazini)

Icikope ca lutungu lwa mwaume

Icisu

Prostate

Ubula

Akapunda ka misu

[Icikope pe bula 19]

Ifya kulya fisuma no kutukusho mubili ukwalinga kuti fyacefyanyako ukulwala kansa ya kuli prostate