Ni Kwi Uko Cino Calo Cilelola?

IMYAKA iingi sana ku numa Baibolo, yalilandile libela iyi misango yabipa iyo tulemona ino nshita kabili yalondolwele ukuti: “Mu nshiku sha kulekelesha mukesaba inshita shaibela ishayafya. Pantu abantu bakaba abaitemwa, abatemwe ndalama, . . . abashumfwila abafyashi babo, abashitasha, abashaba na bucishinka, abashaba na citemwishi, . . . abakali, abashatemwa busuma, bashikamfutu, bamunshebwa, abatuumikwa ku cilumba, abatemwo kwangala ukucisho kutemwa Lesa, abamoneka kwati bali-ipeelesha kuli bukapepa lelo abakaana amaka ya buko.”—2 Timote 3:1-5.

Napamo na imwe mulesumina ukuti ifyo Baibolo yasobele e filecitika mu calo ilelo. Lelo ifi fyonse fyalembelwe nalimo imyaka 2,000 iyapita! Ubusesemo butendeka na mashiwi ya kutila: “Mu nshiku sha kulekelesha.” Bushe amashiwi ya kutila, “inshiku sha kulekelesha,” yapilibula cinshi?

“Inshiku sha Kulekelesha” Isha Cinshi?

Aya mashiwi ya kuti “inshiku sha kulekelesha” tulayalandapo sana. Amabuku ayengi ayo balemba mu ciNgeleshi fye mweka, imitwe basala ukulemba pa mabuuku yamo balabomfyako na mashiwi ya kuti “inshiku sha kulekelesha.” Ica kumwenako cimo, libuuku ilyo balembele nomba line ilyaleti The Last Days of Innocence—America at War, 1917-1918. Amashiwi ya kutendekelapo fye muli ili buuku yalanga bwino bwino ukuti nga batila “inshiku sha kulekelesha” ninshi balelanda pa nshita imo iyaishibikwa, iyo abantu balekele ukukonka imibele isuma.

Amashiwi ya kutendekelako muli ili buuku yatile: “Mu 1914 mu calo [ca United States] ifintu fyaleyaluka lubilo lubilo ukucila ifyo cali kale.” Kanshi mu 1914 e mwaka umo inkondo ya calo conse yabukile, takwabalile akubako umwaka uwaba ngo yu. Ibuuku  limo line lyatila: “Iyi nkondo yalicililepo pa nkondo shonse pantu na bantu fye bambi abashali bashilika balilwileko muli iyi nkondo, yali ni nkondo ya fyalo fyonse tayali ya bashilika fye epela.” Nga fintu twalamona, iyi nkondo yatendeke pa nshita iyo Baibolo ita, “inshiku sha kulekelesha.”

Baibolo isambilisha ukuti ilyo cino calo tacilafika ku mpela, kwali no kuba inshita yaibela iyaishibikwa nge “nshiku sha kulekelesha.” Na kuba, Baibolo ilanda ati inshita imo kwali icalo icapwile. Itila: “Icalo icalipo lilya, calyonawilwe ilyo cabunshiwe ku menshi.” Ni lilali cacitike, kabili calo nshi icapwile? Ici cali ‘calo ca bantu abashipepa’ abaliko kale mu nshiku sha kwa Noa. Na lelo line, cino calo cikesa ku mpela. Lelo, ababombela Lesa bakapusuka impela ya cino calo, nga filya fine Noa no lupwa lwakwe bapuswike.—2 Petro 2:5; 3:6; Ukutendeka 7:21-24; 1 Yohane 2:17.

Ifyo Yesu Alandilepo pa Mpela ya Calo

Na Yesu Kristu alilandilepo pa “nshiku sha kwa Noa,” lintu “ilyeshi lyaishile no kubasenda bonse.” Alingenye imibele yaliko ninshi ilyeshi talilaisa kabili lintu impela ya cilya calo tailaisa, ku mibele ilipo nomba ileishibisha shino nshiku ukutila ni “mpela ya bwikashi.” (Mateo 24:3, 37-39) Ama Baibolo yambi yatila “ukupwa kwa caalo.”—Bible wa Mushilo, 1983.

Yesu alilandile libela ifyo imibele ikaba ilyo impela ya calo tailaisa. Ilyo alelanda pa nkondo atile: “Uluko lukemino luko no bufumu bukemino bufumu.” Bakalemba ba malyashi ya kale batila ifi fyatendeke ukucitika mu mwaka wa 1914. Kanshi, ifyebo fya kutendekelapo fye ifyaba mwi buku ilyo tulandilepo kale fya cine pantu ibuku lyatila umwaka wa 1914 e lyo kwali “nkondo iyacilile pa nkondo shonse, . . . yali ni nkondo ya fyalo fyonse tayali ya bashilika fye epela.”

Yesu asobele no kutila: “Kukabe fipowe ne finkukuma mu ncende shimo shimo. Fyonse ifi e kutendeka kwa kucululuka kwa kupaapa.” Atwalilile ukulanda ukuti pa fintu ifingi ifikabako pakaba no “kufulisha kwa bumpulamafunde.” (Mateo 24:7-14) Twali-imwena na menso yesu uko ifi fintu ficitika mu nshiku shesu. Imibele mu calo naibipa nga nga nshi ica kutila ili fye nga filya fine Baibolo yasobele!

Bushe imibele yesu ifwile ukuba shani ilyo tuleikala mu calo ca musango uyu? Moneni ifyo umutumwa Paulo alembeele Abena Kristu bali ku Roma pa fyo ifintu fyabipile. Alandile pa fya “lunkumbwa lwa nsoni” ifyo abantu balecita. Atile: “Abanakashi babo bayalwile ica cifyalilwa cabo ukuba icishili ca cifyalilwa; na baume na bo bene ifyo fiine balekele umusango wa cifyalilwa uwa kulaala na banakashi no kuba abapenampena ku kukumbwana, abaume ukucite ca nsoni ku baume banabo.”—Abena Roma 1:26, 27.

Bakalemba ba lyashi lya kale batila nangu ca kuti iyo nshita abantu bakwete sana imibele yabipa, “Abena Kristu bena abali fye impendwa inono tabalecitako ifi fintu kabili ici calengele abasenshi ukusakamana.” Na ifwe tufwile ukutontonkanya no kuipusha atuti: “Bushe na ine e fyo naba kabili ni bani ababa ifibusa fyandi? Bushe twaliba abalungama mu mibele, ukupusanako na bantu bambi abakonkelela imibele yabipa?”—1 Petro 4:3, 4.

Pa Kuti Tube ne Mibele Isuma Tufwile Ukubombesha

Baibolo itusambilisha ukutila te mulandu twikala mu calo umwaba imibele yabipa, tufwile ukuba “ababula akalema mu kati ka nkulo yapondama kabili iyapotama.” Pa kuti tucite ifi kano ‘twaikatisha icebo ca bumi.’ (Abena Filipi 2:15, 16) Aya mashiwi ya mu  Baibolo filelanga ifyo Abena Kristu bengaba ababula akabi. Balekabila ukwikatisha ku fyo Icebo ca kwa Lesa cisambilisha kabili bafwile ukwishiba ukutila amafunde ya mu Baibolo e mafunde yawamisha pa mafunde yonse.

“Lesa wa bwikashi buno” Satana Kaseebanya alefwaya abantu bonse ukuba ku lubali lwakwe. (2 Abena Korinti 4:4) Baibolo itweba ukuti “alayalula umwine ku kuba malaika wa lubuuto.” Bakapyunga bakwe, abo abamubombela, nabo bacita cimo cine. (2 Abena Korinti 11:14, 15) Balalaya abantu ubuntungwa no bumi bwa nsansa, lelo nga filya fine Baibolo ilanda, “bena bacili abasha ba kubola.”—2 Petro 2:19.

Mwileka aba bantu bamulufye. Abantu abashikonka ifyo amafunde ya kwa Lesa yalanda pa fya kuba ne mibele isuma, bakacula ku ntanshi. Kalemba wa Baibolo uwa malumbo alembele ukuti: “Ipusukilo lyataluka ku babifi; pantu ifipope fyenu [mwe Lesa] tabafwayafwayamo.” (Amalumbo 119:155; Amapinda 5:22, 23) Bushe na ifwe e fyo twasumina? Nga e fyo twasumina, lekeni tucingilile umuntontonkanya wesu no mutima wesu ku malyashi ya bufi ayalenga abantu abengi ukuba ne mibele yabipa.

Abengi, nangu cibe fyo balaibepa pa kutontonkanya ukutila, ‘Ifyo ndecita nga tafyabindwa, ninshi cili fye bwino.’ Nomba te fyo caba. Shifwe wa mu muulu uwaba no kutemwa alitupeela amafunde aya kukonka ayalanda pa mibele isuma, aya mafunde te kuti yatutitikishe lelo yabelako ku kutucingilila. Lesa ‘alatusambilisho kuti tucenjele.’ Tafwaya ifyabipa ukumucitikila lelo afwaya ukuti mube aba nsansa. Cine fye, ico Baibolo isambilisha ca cishinka. Itila ukubombela Lesa kwaba “ne cilayo ca bumi pali nomba no bukesa.” E kutila “ubumi bwine bwine,” ubumi bwa muyayaya mwi sonde lipya ilyo alaya!—Esaya 48:17, 18; 1 Timote 4:8; 6:19.

Nomba linganyeni ubusuma bwaba mu kukonka ifyo Baibolo isambilisha ku fyo abantu bacula nga tabalekonka ifyo Baibolo ilanda. Ukukutika ku fyo Lesa aletweba e cacilishapo ukucindama kabili kuti kwalenga Lesa ukututemwa! Lesa alaya ukuti, “lelo uumfwa kuli ine akekalo mutelelwe, akekale cibote ukubulwo mwenso wa bubi.”—Amapinda 1:33.

Icalo Calungama

Baibolo ilanda ati lintu cino calo cikafumapo, “umubifi takabepo.” Na kabili itila: “Pantu abatambalala bakekala mu calo, na ’ba mpomfu bakashalamo.” (Amalumbo 37:10, 11; Amapinda 2:20-22) Kanshi pe sonde fye ponse tapakabe abantu abakwata imisango yabipa, takwakabe na bantu abakana ukukonka ifyo Kabumba atusambilisha. Abantu abatemwa Lesa panono panono bakatendeka ukuwamya lino isonde pa kutila likabe paradaise, nga ilya ine Lesa abikilemo abantu bakubalilapo babili.—Ukutendeka 2:7-9.

Ala mwandini cikawama ukwikala mwi sonde ilikaba paradaise umushakabe ububi ubuli bonse! Abakabuushiwa ukufuma ku bafwa abengi nga nshi nabo bakaipakisha ukwikala muli ili sonde ilikaba paradaise. Beni aba nsansa pantu Lesa alaya ukuti: “Abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.” “[Lesa] akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo, nangu kuloosha nangu kukuuta nangu kukalipwa tafyakabeko kabili iyo. Ifya ntanshi nafiya.”—Amalumbo 37:29; Ukusokolola 21:3, 4.

[Amashiwi pe bula 27]

Lintu icalo capwile, kwali abaletiina Lesa abapuswike

[Icikope pe bula 28]

Cino calo nga capwa, isonde likaba paradaise