UBULWELE bwa ku fiponshi bwaba pa malwele yaseeka sana. Lelo ilyo ubu ubulwele buletampa, takuba ifilanga ukuti nabutampa. Ici cilalenga ubu bulwele ukwishibikwa ninshi nabukosa. Ulupapulo ululanda pa bulwele bwa meno lutila, ubulwele bwa ku fiponshi bwaba “pa malwele ayacusha sana abantu.” Lulanda no kuti “amalwele ya mu kanwa yalalenga abantu ukukalipwa no kucula sana kabili yalalenga no muntu alafilwa ukulya no kuipakisha ubumi.” Ukulanda pali aya malwele yaseeka kuti kwamwafwa ukwishiba ifya kucita pa kukanalwala ubulwele bwa ku fiponshi.

Ubulwele bwa ku fiponshi butendeka panono panono. Intanshi, ifiponshi filafimba, kabili nga fyafimba, umulopa ulatendeka ukusuuma nalimo ilyo mulesukusa nelyo ukupisha ututambo mu meno. E lyo limo uitendekela fye ukusuuma uwine e lyo limbi utendeka ukusuuma badokota nga baleikataula ifiponshi pa kumona ifyo fili.

Ubu bulwele nga bwakula ukucila apa, bulatendeka ukonaula ifiponshi na mafupa ifyaikata ameno. Na lintu ubu bulwele bwafika apa, limo takuba ifilanga ukuti umuntu alilwala ubu bulwele mpaka fye bwakosa sana. Nga bwakosa sana e lyo mwingamona fimo ifya kwishibilako pamo nga, ilino ukufuma ku ciponshi nelyo kwi fupa; ameno ukutenkana; ameno ukutalukana; ukununka mu kanwa; e lyo limo ameno yalafuma mu fiponshi no kutendeka ukumoneka ayatali; kabili umulopa ulasuuma mu fiponshi.

Fingi filenga ubulwele bwa ku fiponshi. Utushiishi utulenga ameno ukubola utuba ilingi line ku meno, e tuleta sana  ubu bulwele. Nga tatufumine, utu tushiishi tulalenga ifiponshi ukufimba. Mu kupita kwa nshita ifiponshi filatendeka ukufuma ku meno no kulenga utu utushiishi ukwingila pa nshi ya fiponshi. Utushiishi nga twaingila sana mu fiponshi, ukufimba kulacilamo kabili kulalenga ifiponshi na mafupa ayaikata ameno fyaonaika. Utushiishi utulenga ameno ukubola, utuba pa muulu wa fiponshi nelyo pa nshi, tulapanga fimo ifyakosa ifikata ku meno. Muli ifi mulaba utushiishi kabili apo filakosa no kwikata sana ku meno, filafya ukufumya. Kanshi, utushiishi kuti twakonkanyapo ukonaula ifiponshi.

Kwaliba na fimbi ifilenga umuntu ukulwala ubulwele bwa ku fiponshi. Fimo kukanasukusa mu kanwa, imiti imo e lyo na malwele yamo aya mu mulopa. Fimbi kunaka sana umo shacela, ubulwele bwa shuga nga bwacilamo, ukunwesha ubwalwa, ukupeepa fwaka e lyo no kwaluka-aluka kwa mubili ilyo umwanakashi ali pa bukulu.

Kwaliba na fimbi ififuma muli ubu bulwele. Mu kanwa nga mulekalipa nelyo ameno nga yasokoka te kuti mulesheta bwino ifya kulya nelyo ukuipakisha ukulya. Imilandile ne mimonekele kuti yalubana. E lyo abafwailishapo pali ili lyashi, batila mu kanwa nga muli amalwele no mubili tauba bwino.

Kuti mwaishiba shani ukuti mwalikwata ubulwele bwa ku fiponshi? Fimo ifyo mwingamwenako ni filya tulandilepo kale. Nga mwamona filya ifishibilo, mulingile ukuyamona dokota wa meno uwingamona ifyo ifiponshi fyenu fili.

Bushe ubulwele bwa ku fiponshi bulapola? Ubu ubulwele nga e lyo bwatendeka fye, kuti bamundapa. Lelo nga bwakula sana, badokota kuti bamwafwa fye pa kuti bwikosa sana na pa kuti bwitwalilila ukonaula amafupa yaikata ameno e lyo ne fiponshi. Badokota ba meno balabomfya ifisolobelo fyaibela ifingafumya filya ifibosha ameno e lyo na filya ifyakosa ifipangika ku meno ifiba pa muulu wa fiponshi e lyo na mu kati.

Nangu ca kutila tamwingakwanisha ukulamonana na badokota ba meno, kuti mwacefyanyako aya malwele ya mu kanwa nga muleicingilila mwe bene. Mukalaicingilila ku malwele ya ku fiponshi nga mulesukusa bwino mu kanwa kabili nga mulecita ifyo cila nshita.