UMUNTU nga aba ne cikuuku kuli ifwe tulomfwa bwino kabili tulasansamuka! Nga twaishiba ukuti umuntu umo alatusakamana, tulamutemwa kabili tulamutasha. Bonse fye tulatemwa abantu nga baba ne cikuuku kuli ifwe. Nomba kuti twacita shani pa kuti tube aba cikuuku?

Umuntu uwaba ne cikuuku alabika amano ku bantu, kabili ifyo abeba ne fyo abacitila e filanga ukuti wa cikuuku. Nangu ca kuti icikuuku cimonekela mu fyo umuntu acita, umuntu tafwile ukulacita ifisuma pa kuti fye abantu bamone ukuti wa cikuuku. Pa kuti umuntu abe ne cikuuku kano natemwa sana abantu kabili alebalangulukilako. Na kabili icikuuku caba pa fisabo fya mupashi wa kwa Lesa ifyo fwe Bena Kristu tufwile ukukwata. (Gal. 5:22, 23) Apo tulingile ukuba ne cikuuku, natumone ifyo Yehova no Mwana wakwe balanga ukuti ba cikuuku ne fyo twingacita pa kuti tulebapashanya.

Yehova wa cikuuku ku bantu bonse, ukubikako fye na ku “bashitasha na ku babifi.” (Luka 6:35) Ku ca kumwenako, Yehova “alenga akasuba ukubalikila ababifi na basuma kabili alenga imfula ukulokela pa balungama na pa bashalungama.” (Mat. 5:45) Kanshi na bantu abakaana ukuti Yehova e wababumbile balakwatako insansa kabili balanonkelamo mu fintu ifyo Yehova acitila abantu pa kuti babe abomi.

Ifyo Yehova acitiile Adamu na Efa filalanga sana ukuti wa cikuuku. Ilyo fye Adamu na Efa babembwike, ‘babilenye amabula ya mukunyu no kupangamo ifya kufwala mu musana.’ Lelo Yehova alishibe ukuti apo nomba bali no kulaikala ku nse ye bala lya Edeni balingile ukukwata ifya kufwala, pantu ku nse ye bala nomba kwali “bacilasa ne myunga.” E ico Yehova abapangiile “ifya kufwala ifitali ifya mpapa.” Ifi acitile fyalangile ukuti ali ne cikuuku kuli bena.—Ukute. 3:7, 17, 18, 21.

Nangu ca kuti Yehova wa cikuuku ku “babifi na basuma,” abo maka maka alanga icikuuku babomfi bakwe aba cishinka. Ku ca kumwenako, ilyo kasesema Sekaria ali umumi, malaika alisakamene ilyo amwene abantu baleka ukukuula cipya cipya itempele mu Yerusalemu. Yehova alikutike ifyo malaika amwebele ifya musakamike kabili aebele malaika “amashiwi ayasuma, amashiwi aya kusansamusha.” (Seka. 1:12, 13) Ifi fine e fyo Yehova acitile na kuli kasesema Eliya. Pa nshita imo uyu kasesema ali sana no bulanda ica kuti aebele Yehova ukuti amwipaye. Yehova alibikile amano ku fyo Eliya aleumfwa kabili atumine malaika ku kumukoselesha. Na kabili Lesa amwebele ukuti tashele eka. Ilyo Lesa akoseleshe Eliya no kumwafwa mu fyo alekabila, alitwalilile ukubomba umulimo. (1 Isha. 19:1-18) Nani pa babomfi ba kwa Lesa uwaba sana ne cikuuku nga filya Yehova aba?

Ilyo Yesu alebomba umulimo wakwe pano isonde, aishibikwe ukuti wa cikuuku sana kabili alelangulukilako abantu. Tali umunkalwe kabili tali no mupatikisha. Aebele abantu ati: “Iseni kuli ine imwe bonse mwe balecula kabili abafininwa, na ine nalamusansamusha.” (Mat. 11:28-30) Pa mulandu wa kuti Yesu ali ne cikuuku, abantu balemukonka konse uko aleya. Apo ‘alibomfwilile uluse,’ alibaliishishe, alyundepe abalwele babo kabili alibasambilishe “ifintu ifingi” pali Wishi.—Marko 6:34; Mat. 14:14; 15:32-38.

Filya Yesu aleishiba no kwiluka ifyo abantu balekabila fyalelanga ukuti ali ne cikuuku nga nshi. Na kuba na pa nshita Yesu alefwaya ukutuusha, alepokelela bwino bonse abalefwaya ukuti abafwe. (Luka 9:10, 11) Pa nshita imbi Yesu takalipile umwanakashi uwali no mwenso uwaikete ku ca kufwala cakwe. Uyu mwanakashi ali uwakowela lelo alesubila ukuti alapola ubulwele bwakwe ubwa kufuma umulopa nga aikata ku ca kufwala ca kwa Yesu. (Lebi 15:25-28) Yesu alyumfwilile uyu mwanakashi uluse uwaculile pa myaka 12 kabili amwebele ati: “We mwana, icitetekelo cobe nacikuposha. Kabiye umutende, kabili upolelele na ku bulwele bobe ubwabipisha.” (Marko 5:25-34) Cine cine ifi Yesu acitile fyalangile ukuti ali ne cikuuku kuli uyu mwanakashi!

Ifya kumwenako ifyo tulandilepo filelanga ukuti ifyo Yehova na Yesu balecita e filanga ukuti ba cikuuku. Ilyo Yesu alandile icilangililo ca mwina Samaria musuma, alesambilisha ukuti tufwile ukulacitapo cimo pa kulanga ukuti tuli ba cikuuku. Nangu ca kuti abena Samaria na baYuda balipatene, umwina Samaria uo Yesu alandilepo mu cilangililo alyumfwilile umuYuda uluse uo basanshile kabili uo bapumine no kumusha nafwa icipuupu mu musebo. Icikuuku e calengele umwina Samaria acitepo cimo. Alimukakiile ifilonda kabili amutwele ku ng’anda ya beni. Lyena uyu umwina Samaria alilipile umwine wa ng’anda ya beni pa kuti aletensha umuYuda, kabili amulaile no kuti ali no kumulipila na shimbi isho ali no kupoosapo pa ku mutensha.—Luka 10:29-37.

Nangu ca kuti icikuuku cimonekela mu fyo umuntu acita, umuntu kuti alanga no kuti wa cikuuku nga alelanda amashiwi ayasuma kabili aya kukoselesha. Baibolo ilanda ukuti, “Amasakamika yalenga umutima wa muntu ukufinininwa.” Na lyo line ilanda no kuti “amashiwi ayasuma yalenga umutima ukusekelela.” (Amapi. 12:25) Nga tuli ne cikuuku kabili tulecitila abantu ifisuma, tukalabeba amashiwi ayasuma ayengalenga baba ne nsansa. * Nga tulelanda amashiwi ayasuma tukalalanga ukuti twalibika amano ku bantu. Nga twabakoselesha bakashipikisha amafya ayo bakwata.—Amapi. 16:24.

Abantu bonse kuti baba aba cikuuku pantu babumbwa ‘mu cipasho ca kwa Lesa.’ (Ukute. 1:27) Ku ca kumwenako, Yuli umushilika umwina Roma uwalelonda umutumwa Paulo pa kuya ku Roma ali ne cikuuku kuli Paulo nelyo alimumfwilile “uluse no kumusuminisha ukuya ku fibusa fyakwe, pa kuti fimusakamane” mu musumba wa Sidone. (Imil. 27:3) Ilyo papitileko inshita ukutula apo ifi fyacitikile, abantu abaleikala pa cishi ca Melita ‘balitangete icine cine’ Paulo e lyo na abo ali nabo mu bwato ubwabundile. Aba bantu balikoseshe abapuswike umulilo pa kuti bakangabuke. (Imil. 28:1, 2) Ifi bacitile fisuma nga nshi, lelo pa kuti tube aba cikuuku tatulingile ukulacitila fye abantu ifisuma limo limo.

 Pa kuti tulesekesha sana Lesa, tufwile ukuba aba cikuuku. E co Yehova atwebela ‘ukufwala’ icikuuku. (Kol. 3:12) Kwena te lyonse citwangukila ukuba ne cikuuku. Mulandu nshi cikosela? Nalimo kuti catukosela ukuba ne cikuuku ku bantu pa mulandu wa kuti tuli bansoni, tatwaicetekela, balatucusha, nelyo tucili bakaitemwe. Lelo kuti twacimfya amafya ya musango uyu nga twashintilila pa mupashi wa mushilo kabili nga twaba ne cikuuku ku bantu nge fyo Yehova aba.—1 Kor. 2:12.

Kuti cawama twaibebeta pa kuti twishibe ifyo tulingile ukulacita pa kuti tuleba ne cikuuku ku bantu. Tufwile ukuyipusha atuti: ‘Bushe ndakutika umuntu nga alelanda? Bushe ndabika amano ku fyo abantu balekabila? Ni lilali nalekelesheko ukwafwa umuntu uushili lupwa wandi nelyo uushili cibusa wandi?’ Lyena kuti twapanga ifya kucita, pamo nga ukwishiba bwino abantu, maka maka abo twaba nabo mu cilonganino. Nga tulecita ifi kuti twaishiba ifingi pali bena kabili kuti twaishiba ne fyo balekabila. Na kabili tufwile ukuba ne cikuuku ku bantu nga fintu twingafwaya nabo baba ne cikuuku kuli ifwe. (Mat. 7:12) Ukwabula no kutwishika Yehova akatwafwa ukuba aba cikuuku nga tulemulomba.—Luka 11:13.

Ilyo umutumwa Paulo alandile pa fyalelanga ukuti ali mubomfi wa kwa Lesa, alilandile na pa “cikuuku.” (2 Kor. 6:3-6) Abantu balepalama kuli Paulo pantu alebabikako amano. Alebacitila ifisuma kabili alebeba amashiwi ayasuma. (Imil. 28:30, 31) Na ifwe nga tuli ne cikuuku ku bantu, kuti basambilila icine. Nga tuli ne cikuuku ku bantu bonse, ukubikako fye na batusuusha, nalimo imitima yabo kuti yanaka kabili kuti bacefyako ukutusuusha. (Rom. 12:20) Mu kupita kwa nshita kuti balafwaya ukusambilila icine ca mu Baibolo.

Ukwabula no kutwishika, abantu abengi nga nshi abakabuushiwa mu Paradaise bakatemwa ukubalanga icikuuku. Ukuba na bantu ba cikuuku nalimo pa muku wa kubalilapo kukalenga abakabuushiwa bakatendeke ukuba ne cikuuku ku bantu. Nomba bonse abashakaleba ne cikuuku kabili abashakaleyafwa abantu tabakatwalilile ukuba mu Paradaise. Lelo abo Lesa akasuminisha ukutwalilila ukwikala mu Paradaise bakaba sana ne cikuuku kabili bakatemwana nga nshi. (Amalu. 37:9-11) Ala cikawama sana ukuba mu calo umukaba umutende! Nomba busuma nshi bwaba mu kuba ne cikuuku ilyo icalo cipya tacilaisa?

Baibolo itila, “Uwaba ne cikuuku asungilila umweo wakwe.” (Amapi. 11:17) Nga tuli ne cikuuku, abantu balatutemwa sana kabili nabo balaba ne cikuuku kuli ifwe. Yesu atile: “Ku cipimo ico mupiminako bambi, e ko na imwe bakamupimina.” (Luka 6:38) Kanshi nga tuli ne cikuuku, tacafya ukukwata ifibusa ifisuma.

Umutumwa Paulo akoseleshe abali mu cilonganino cali mu Efese ‘ukulabelelana icikuuku, ukuba aba mitima ya nkumbu, abaitemenwa ukubelelana uluse.’ (Efes. 4:32) Aba bwananyina mu cilonganino balanonkelamo nga ca kuti bonse balelangulukilana, bali ne cikuuku kabili baleyafwana. Aba bwananyina ba musango uyu tabalanda amashiwi ayakalifya, aya musaalula kabili tabalengulula abanabo. Tabamba abantu, lelo balanda ifisuma ifingafwa abantu. (Amapi. 12:18) Ifi bacita filenga aba mu cilonganino balalunduluka kabili balabombela Yehova ne nsansa.

Kanshi twamona ukuti ifyo tulanda ne fyo tucita e filanga ukuti tuli ba cikuuku. Nga tuli ne cikuuku ninshi tulepashanya Lesa wesu Yehova uwaba sana ne cikuuku. (Efes. 5:1) Nga tuli ne cikuuku, ifilonganino filakosa kabili abantu balesa mu kupepa kwa cine. Kanshi natutwalilile ukulanda no kucita ifilanga ukuti tuli ba cikuuku!