1, 2. Bwafya nshi abantu ba kwa Lesa bakwata muno nshiku? (Moneni icikope pa muulu.)

ABABOMFI ba mu cipatala abengi babombela umuba abantu abalwala amalwele ayambukila bwangu. Ico babikila amano ku balwele ni co bafwaya ukubafwa. Lelo ilyo baleundapa abalwele, balingile ukuicingilila pa kuti tabambwile amalwele. Ifi fine e fyo caba na kuli ifwe, fwe bengi twikala no kubomba na bantu ababa ne mibele yabipa iyapusana sana ne mibele iyo Lesa afwaya. Ici cilenga catukosela ukuba ne mibele iisuma.

² Muli shino nshiku sha kulekelesha abantu abengi baba fye cimbi cimbi. Muli kalata ya bubili iyo umutumwa Paulo alembeele Timote, alandile pa mibele iyabipa iyo abantu abataluka kuli Lesa bakwata, kabili ilyo impela ya cino calo ilepalama abantu abengi bali no kuba na iyi mibele. (Belengeni 2 Timote 3:1-5, 13.) Nangu ca kutila kuti twapapa pa mulandu wa kuti imibele yabipa naiseeka sana, kuti twatendeka ukukonkelela abakwata imisango iyabipa. (Amapi. 13:20) Muli cino cipande, twalasambilila ifyo imibele yabipa iyo abantu bakwata mu nshiku sha kulekelesha yapusana ne mibele iyo abantu ba kwa Lesa bakwata. Kabili twalamona ne fyo twingaicingilila ku bantu  abakwata imibele yabipa ilyo tulebafwa ukwishiba Yehova.

3. Ni bani bakwata imibele iyo Baibolo yalandapo muli 2 Timote 3:2-5?

³ Umutumwa Paulo alembele ukuti, “inshiku sha kulekelesha,” shikaba ni “nshita ishayafya nga nshi.” Lyena alandile pa mibele yabipa 19 iyo abantu bali no kukwata mu nshiku sha kulekelesha. Nangu ca kuti iyi imibele yalipalana ne yaba pa Abena Roma 1:29-31, imibele imo iyo Paulo alandilepo muli kalata iyo alembeele Timote tabailandapo mu mabuuku yambi aya mu Malembo ya ciGriki aya Bena Kristu. Paulo atendekele na mashiwi ya kuti “abantu bakaba . . . ” Na lyo line, te bantu bonse bakwata imibele yabipa. Abena Kristu bena bakwata imibele iisuma.—Belengeni Malaki 3:18.

4. Londololeni ifyo abakwata icilumba baba.

⁴ Pa numa ya kulanda ukuti abantu abengi bakaba abaitemwa kabili abatemwa indalama, Paulo alembele ukutila abantu bakaba aba mataki, aba matutumuko, kabili aba cilumba, ilingi line ababa ne yi mibele baimona ukuti balicila bambi mu fyo bacenjelamo, ifyo bamoneka, icuma bakwata nelyo icifulo bakwata. Abantu abakwata iyi mibele bafwaya abantu balebakumbwa kabili balebacindika. Uwasambilila sana umo alembele pa fyo muntu uwaba sana ne cilumba aba, atile: “Mu mutima wakwe mwaliba akaciipailo ako akontamina pa kuipepa.” Abantu bamo batila icilumba icacilamo cibi sana ica kuti na ba cilumba bene balipata abakwata icilumba.

5. Bushe abali ne cishinka nabo baishileba shani ne cilumba?

⁵ Yehova alipata icilumba. Baibolo itila alipata “amenso ayaisansabika.” (Amapi. 6:16, 17) Umuntu uwa cilumba te kuti apalame kuli Lesa. (Amalu. 10:4) Icilumba mibele ya kwa Satana Kaseebanya. (1 Tim. 3:6) Ku ca bulanda, na babomfi ba kwa Yehova bamo aba cishinka balatendeka ukuba ne cilumba. Usia imfumu ya Yuda ali uwa cishinka pa myaka iingi. Lelo Baibolo itila, “ilyo akosele, e lyo umutima wakwe watuumikwe mpaka ailetelela, kabili tali ne cishinka kuli Yehova Lesa wakwe kabili aile kwi tempele lya kwa Yehova pa kuti oce ifyanunkila pa ciipailo ca kocelapo ifyanunkila.” Pa numa ne Mfumu Hisekia nayo yaishileba ne cilumba pa nshita fye iinono.—2 Imila. 26:16; 32:25, 26.

6. Finshi fyali no kulenga Davidi aba ne cilumba, lelo mulandu nshi ashabelele ne cilumba?

⁶ Abantu bamo balaba ne cilumba pa mulandu ne fyo bamoneka, pa mulandu wa kuti balishibikwa sana, balemba nelyo balalisha bwino ifilimba, balishiba sana imilimo imo, nelyo balikwata icifulo ca pa muulu. Davidi alikwete fyonse ifi twalandapo; lelo lyonse ali uwaicefya. Ilyo aipeye Galyati bamupeela no mwana mwanakashi uwa Mfumu Shauli, Davidi atile: “Nine nani kabili balupwa bandi na balupwa ba kwa tata, ni bani muli Israele, pa kuti ine imbe shifyala wa mfumu?” (1 Sam. 18:18) Cinshi calengele ukuti Davidi abe uwaicefya? Icalengele ukuti Davidi abe ne mibele iisuma, eshibe ukucita fimo, kabili akwate ne milimo imo, ni co Lesa ‘alikonteme,’ nelyo aliicefeshe pa kubika amano kuli ena. (Amalu. 113:5-8) Davidi alishibe ukuti fyonse ifisuma ifyo akwete fyafumine kuli Yehova.—Linganyeniko 1 Abena Korinti 4:7.

7. Finshi fingatwafwa ukuba abaicefya?

⁷ Muno nshiku abantu ba kwa Yehova balaibikilishako ukuba abaicefya nga filya Davidi aali. Nga twaishiba ukuti Yehova Uwapulamo mu muulu na pano isonde aliicefya, tulapapa nga nshi. (Amalu. 18:35) Tulatontonkanya  sana pa mashiwi ya kuti: “Fwaleni umutima wa nkumbu, icikuuku, ubupete, ukufuuka, no kushishimisha.” (Kol. 3:12) Na kabili twalishiba ukuti mu kutemwa “tamwaba ukuitakisha, nangu ukuituumika.” (1 Kor. 13:4) Nga tuli abaicefya abantu kuti basambilila pali Yehova. Nga filya fine imibele iisuma iya mukashi inganasha umulume apabula ne shiwi, e fyo na bantu bengasambilila pali Lesa nga ca kuti tuli abaicefya.—1 Pet. 3:1.

8. (a) Bushe abantu bamo muno nshiku bamona shani ukukanaumfwila abafyashi? (b) Finshi Amalembo yakoselesha abana ukulacita?

⁸ Paulo alilondolwele ifyo abantu mu nshiku sha kulekelesha bali no kulacita ku bantu banabo. Alembele ati mu nshiku sha kulekelesha abana tabali no kulaumfwila abafyashi babo. Nangu ca kuti inshita shimo ifiba mu mafilimu, mu fitabo, mu maprogramu ya pa TV filenga abantu balamona ukuti caliba fye bwino ukukanaumfwila abafyashi, abana nga tabaleumfwila abafyashi babo ulupwa taluba ulwaikatana. Ukutula na kale abantu balishiba ukuti ici cishinka. Kale mu calo ca Greece, nga ca kuti umwana umwaume auma abafyashi bakwe balemupoka insambu isho abana calo bakwata. Mu mafunde ya bena Roma, ukuma umufyashi umwaume kwali mulandu uukalamba kwati fye kwipaya umuntu. Amalembo ya ciHebere na Amalembo ya ciGriki aya Bena Kristu yalakoselesha abana ukulacindika abafyashi babo.—Ukufu. 20:12; Efes. 6:1-3.

9. Finshi fingalenga abana balaumfwila abafyashi babo?

⁹ Nga ca kuti abana baletontonkanya pa fyo abafyashi babo babacitila, kuti bacimfya umupashi wa kukanaumfwila abafyashi babo. Nga baishiba ukuti Lesa, Wishi wa bantu bonse afwaya baleumfwila abafyashi babo, bakalatasha abafyashi babo. Nga ca kuti abana balelanda ifisuma pa bafyashi babo, abacaice banabo nabo kuti balalanda ifisuma pa bafyashi babo. Kwena nga ca kuti abafyashi tabatemwa abana babo, nalimo abana kuti cabakosela ukulabomfwila no mutima onse. Lelo umwana nga aishiba ukuti abafyashi bakwe balimutemwa sana, akalaitemenwa ukulacita ifingalabasekesha na lintu atunkwa ukukanabomfwila. Ba Austin batile, “Nangu ca kuti limo nalefwaya ukukanaumfwila abafyashi bandi, balimpeele amafunde kabili balinondolwelele ne co balefwaila ndeyakonka kabili twalelanshanya lyonse. Ifi fyalengele ndebomfwila. Nalishibe ukuti balimbikileko amano, kabili ifi fyalengele ndecita ifyalelenga baleba ne nsansa.”

10, 11. (a) Mibele nshi iyabipa iyo abantu bakwata iilanga ukuti tabatemwana? (b) Bushe Abena Kristu ba cine balanga shani ukuti balitemwa abantu banabo?

¹⁰ Paulo alilandile na pa mibele imbi iyabipa iilanga ukutila abantu tabatemwa abantu banabo. Amashiwi ya kuti abashitasha yakonkana na mashiwi ya kuti “abashumfwila abafyashi babo” pantu e mibele yakwata abashitasha pa fisuma ifyo abantu babacitila. Baibolo yasobele no kuti abantu tabali no kuba ne cishinka. Na kabili bali no kuba abashifwaya ifipangano, e kutila abashifwaya ukuwikishanya na bantu banabo nga bapusana. Bali no kuba aba miponto kabili abafutuka abanabo, e kutila abasaalula abantu banabo na Lesa. Na kabili kwali no kuba aba lwambo, abalanda ifyabipa pa bantu bambi pa kuti bonaule amashina yabo. *

¹¹ Abapepa Yehova bena tababa nga bantu  abengi abashatemwa abantu banabo pantu bena balitemwa abantu banabo. Ukutula fye na kale abapepa Yehova e fyo baba. Yesu atile mu Mafunde ya kwa Mose, ukutemwa Lesa e funde lya ntanshi, kabili ukutemwa abantu banensu, umusango umo uwa kutemwa kwa a·gaʹpe, e funde lyalenga bubili. (Mat. 22:38, 39) Na kabili Yesu alandile ukuti ukutemwana e kwali no kulenga abantu baishiba Abena Kristu ba cine. (Belengeni Yohane 13:34, 35.) Abena Kristu ba cine bali no kutemwa na balwani babo bene.—Mat. 5:43, 44.

12. Bushe Yesu alangile shani ukuti alitemwa abantu?

¹² Yesu alitemenwe sana abantu. Alebila imbila nsuma pa Bufumu bwa kwa Lesa mu misumba. Alishibwile amenso ya mpofu, alyundepe abalemana, aba fibashi na bankomamatwi. Alibuushishe na bafwa. (Luka 7:22) Yesu alifwilile na bantu nangu ca kuti abengi balimupatile. Ifyo Yesu atemenwe abantu fyalelanga ifyo Wishi aba no kutemwa. Mwi sonde lyonse Inte sha kwa Yehova balacita ifilanga ukuti balitemwa abantu banabo.

13. Bushe ukutemwa twatemwa abantu kuti kwalenga shani balafwaya ukwishiba Yehova?

¹³ Ifyo twatemwa abantu filenga bafwaya ukwishiba Shifwe wa ku muulu. Ku ca kumwenako, umwaume umo ku calo ca Thailand alitemenwe ilyo amwene ifyo aba bwananyina batemwana pa kulongana kwa citungu. Ilyo abwelele ku ng’anda alyebele ba Nte ukulamusambilisha Baibolo imiku ibili mu mulungu. Uyu mwaume alibilile imbila nsuma kuli balupwa wakwe bonse, kabili ilyo papitile imyeshi 6 ukutula apo abwelele ku kulongana kwa citungu, alibelengele Baibolo pa muku wa kubalilapo mu Ng’anda ya Bufumu. Pa kuti twishibe nampo nga twalitemwa abantu nelyo iyo, tulingile ukuyipusha atuti: ‘Bushe ndafwaisha ukwafwa balupwa wandi, aba mu cilonganino, na bo mbilako imbila nsuma? Bushe ndesha ukulamona abantu nga fintu Yehova abamona?’

14, 15. Mibele nshi iyabipa iyo abantu abengi bakwata, lelo bushe bamo bayaluka shani?

¹⁴ Kwaliba imibele iyabipa na imbi iyo abantu  bakwata muno nshiku sha kulekelesha iyo Abena Kristu bashifwile ukukwata. Abantu abashatemwa Lesa tabatemwa ubusuma, mu maBaibolo yambi aya amashiwi bayapilibula ukuti “abapata ifisuma” nangu “abashifwaya ubusuma bonse.” Abantu tabailama, bankalwe. Bambi ni bamunshebwa, nelyo abacita ifintu ukwabula ukutontonkanyapo kabili abashisakamana pa fikafuma mu fyo balecita.

¹⁵ Abantu abengi abaali ne mibele yabipa balyaluka. Baibolo yalisobele ukuti abantu baali no kwaluka. (Belengeni Esaya 11:6, 7.) Ili ilembo lilanda pa nama mpanga, pamo nge mimbulu ne nkalamo ishikele pamo ne fitekwa pamo nga utwana twa mpaanga no twana twa ng’ombe. Icikalenga pakabe umutende pali ishi nama ni co “isonde likesulamo ukwishiba Yehova.” (Esa. 11:9) Apo inama te kuti shishibe Yehova, ninshi ifyo ili ilembo lyasobele filosha ku fyo abantu baluka.

16. Bushe Baibolo yayafwa shani abantu ukwaluka?

¹⁶ Kwaliba abantu abengi abaali ne mibele kwati ni nama ishikali lelo pali ino nshita balomfwana na bantu. Kuti mwabelenga pali aba bantu mu cipande icitila “Baibolo Ilaalula Abantu” icaba pa jw.org. Abantu abaishiba Yehova kabili abamubombela tababa nga bantu abamoneka kwati ni bakapepa lelo abakaana amaka ya bukapepa, abacita kwati bapepa Lesa lelo abacita ifilanga ukuti te bakapepa. Lelo abantu abaali ne mibele iyabipa kwati ni nama ishikali balifwala “ubuntu bupya ubwalengelwe ukulingana no kufwaya kwa kwa Lesa mu bulungami bwa cine na mu cishinka.” (Efes. 4:23, 24) Ilyo abantu balesambilila pali Lesa, balamona ukuti balingile ukulakonka amafunde yakwe. Lyena balafwaya ukwaluka mu fyo basuminamo, ifyo baba na mu fyo bacita. Kwena calikosa ukwaluka lelo umupashi wa kwa Lesa kuti wayafwa abafwaisha ukulacita ifyo Lesa afwaya.

17. Finshi tulingile ukulacita pa kuti twilakonkelela ababa ne mibele yabipa?

¹⁷ Ubupusano bwaba pa bantu ababombela Lesa na bashimubombela bulemoneka sana muno nshiku. Fwe babombela Lesa tulingile ukuba abacenjela pa kuti tatukwete imibele yabipa iyo abantu bakwata. Tukonka amashiwi ayaba pali 2 Timote 3:2-5 ayatweba ukulataluka abantu ba musango uyu. Kwena te kuti tutalukilile fye abantu aba mibele yabipa. Nalimo tubomba nabo, tusambilila nabo nelyo twikala nabo. Lelo kuti twaicingilila pa kuti tatuletontonkanya nge fyo batontonkanya nelyo ukuba ne mibele yabipa iyo bakwata. Kuti twaicingilila nga tuleisambilisha Baibolo kabili nga tuleyampana na bantu abafwaisha ukubombela Yehova.

18. Bushe abantu kuti banonkelamo shani mu fyo tulanda na mu fyo tucita?

¹⁸ Na kabili tufwile ukusambilisha abantu pali Yehova. Mulebomfya inshita yonse iyo mwakwata ku kubila imbila nsuma, mulelomba Yehova ukuti alemwafwa pa kuti mulelanda amashiwi ayasuma kabili pa nshita iisuma. Tufwile ukweba abantu ukuti tuli Nte sha kwa Yehova. Nga twacita ifi, imibele yesu iisuma ikalenga abantu bakacindike Lesa ukucila ukucindika ifwe. Twalisambilila ifya “kukaana imikalile iishili ya bwina Lesa no lunkumbwa lwa pano calo lelo tusambililamo ifya kuba na mano, ifya kuba abalungami ne fya kuba na bukapepa muli buno bwikashi bwa nomba.” (Tito 2:11-14) Nga ca kuti tuli ne mibele iisuma, abantu bakalatumona, kabili bamo nalimo kuti balanda abati: “Tuleya na imwe, pantu natumfwa ukuti Lesa ali na imwe.”—Seka. 8:23.