ISHIWI bapilibula muli Baibo ya Amalembo ya Calo Cipya ukuti “iceleta,” kuti lyalosha ku maceleta yalekanalekana. (Imil. 8:​28, 29, 38) Na lyo line, cimoneka kwati umwina Etiopia aninine mwi celeta ilyali ilikalamba ukucila amaceleta balebomfya mu nkondo nelyo nga balecimfyanya mu lubilo. Natulande pali fimo ifilenga tusumine ifi.

Umwina Etiopia ali ni cilolo uwaendele intamfu iitali. Ali “umulashi wa kwa namfumu Kandake uwa bena Etiopia, uwalesunga icuma ca kwa namfumu conse.” (Imil. 8:27) Mu calo ca bena Etiopia ica ku kale, mwali ifyalo ifyabako na muno nshiku pamo nga Sudan e lyo ne ncende ya ku kapinda ka ku kulyo aka calo ca Egypt. Nangu ca kuti uyu cilolo nalimo tabomfeshe iceleta limo line pa lwendo lwakwe lonse, afwile alikwete ifyola ifingi ifyo asendele. Pa maceleta ayo balebomfya mu nshiku sha batumwa, pali ne celeta ilyakwete amawilo 4 e lyo no mutenge pa muulu. Icitabo citila Acts—An Exegetical Commentary calandile ukuti, “iceleta lya musango uyu lyalelenga balesendelapo ifipe ifingi e lyo ne fyola, lyalelenga abanininemo baleumfwa bwino ukwikalamo, kabili nalimo lyale-enda ne ntamfu iitali.”

Filipi asangile umwina Etiopia alebelenga ilyo atendeke ukulanda nankwe. Baibo itila: “Filipi abutukile ku mbali no kumumfwa alebelenga mwi buuku lya kwa kasesema Esaya.” (Imil. 8:30) Amaceleta aya kubomfya pa bulendo tabaleyapanga ukuti yalebutukisha. Ifi lyale-enda panono calengele cilolo umwina Etiopia ukulabelenga uku ninshi iceleta lile-enda, kabili e calengele Filipi uwali fye pa makasa ukusanga iceleta.

Umwina Etiopia“apapaatile Filipi ukuti anine no kwikala nankwe.” (Imil. 8:31) Mu maceleta ayo balebomfya pa kucimfyanya ulubilo, abalimo balingile ukwiminina. Lelo mu maceleta balebomfya pa bulendo, mwena mufwile mwali incende ya kuti cilolo na Filipi bonse kuti baikalamo.

Kanshi ukulingana ne fyaba mwi buuku lya Imilimo icipandwa 8 e lyo ne fyo abashula ifya kale basanga, mu mpapulo shesu muno nshiku balanga cilolo umwina Etiopia nanina mwi celeta ilikalamba ukucila iceleta balebomfya mu nkondo nelyo ilyo balebomfya nga balecimfyanya ulubilo.