1. Mulandu nshi umo uo Yehova abikileko icupo?

 YEHOVA ni “Lesa wa nsansa,” kabili afwaya na ifwe tuleba ne nsansa. (1 Tim. 1:11) Alitupeela ifintu ifingi ifingalenga tuleba ne nsansa. (Yako. 1:17) Cimo ico atupeela, cupo. Umwaume no mwanakashi nga baupana, balalapa ukuti bakulatemwana kabili bakulacindikana. Umulume no mukashi nga batwalilila ukutemwana, balaba ne nsansa sana.—Amapi. 5:18.

 2. Bushe abalume abengi basunga shani abena mwabo?

² Ku ca bulanda, abaupana abengi balalaba imilapo balapile pa bushiku bwa bwinga bwabo. Ici cilalenga belaba ne nsansa. Lipoti ya nomba line iya kabungwe ka World Health Organization yalandile ukuti abalume abengi balapuma abena mwabo, balabasaalula kabili balabacusha. Umwaume uucita ifi, kuti alelanga kwati alacindika umukashi nga bali pa bantu, lelo ilyo bali ku ng’anda alamucusha. Na kabili abaupana abengi balakwata amafya nga ca kuti abalume balatamba ifye shiku.

 3. Finshi filenga abaume bamo balacusha abena mwabo?

³ Cinshi cilenga abalume bamo ukulacusha abena mwabo? Bamo nalimo ni co bashibo bali bankalwe. Kanshi bamona ukuti caliba fye bwino ukucusha abena mwabo. Bambi icilenga balecusha abena mwabo mulandu wa ntambi isho bakonka. Bamona ukuti nga balecusha abena mwabo ninshi e baume bene bene. Abaume bambi tababasambilishe ifya kulama ubukali. Bamo balatamba sana ifye shiku. Ifi bacita filenga balemona abanakashi kwati bakupwishishako fye insuuna. Na kabili amalipoti yalanga ukuti ubulwele bwa COVID-19 bwalilenga aya mafya ukukulilako. Na lyo line, ifi tafilenga umwaume akwata insambu sha kulacusha umwina mwakwe.

 4. Finshi Abena Kristu abaupa bashilingile ukulacita, kabili mulandu nshi?

⁴ Abena Kristu abaupa tabalingile ukulamona abanakashi nge  fyo abantu ba muli cino calo babamona. a Mulandu nshi twalandila ifi? Umulandu umo wa kuti ifyo umuntu atontonkanyapo ilingi line e fyo acita no kucita. Umutumwa Paulo asokele Abena Kristu basubwa abaleikala mu Roma ukuti, “lekeni ukupalana no bwikashi buno.” (Rom. 12:​1, 2) Ilyo Paulo alembeele kalata abena Roma, cimoneka kwati ninshi palipita imyaka iingi ukutula apo abengi muli ici cilonganino babelele Abena Kristu. Nomba amashiwi ayo Paulo abalembeele, yalangilila ukuti na pali iyi ine nshita bamo balekonka intambi ishabipa kabili baletontonkanya nge fyo abantu ba muli cino calo batontonkanya. E mulandu wine abakonkomeseshe ukuti balingile ukwaluka mu fyo baletontonkanya na mu fyo balecita. Na muno nshiku mwine, Abena Kristu abaupa balingile ukulakonka ifi Paulo afundile abena Roma. Ku ca bulanda, bamunyinefwe bamo balatontonkanya nge fyo abantu ba muli ici calo batontonkanya kabili balacusha na bena mwabo. b Bushe Yehova afwaya umulume alesunga shani umwina mwakwe? Icasuko cili mwi lembo apafumine umutwe wa cino cipande.

 5. Ukulingana na 1 Petro 3:​7, bushe umulume afwile ukulasunga shani umwina mwakwe?

⁵ Belengeni 1 Petro 3:7. Yehova eba abalume ukuti balecindika abena mwabo. Umucinshi umonekela mu fyo tucitila umuntu uo twacindika. Umulume uucindika umwina mwakwe alamulanga icikuuku kabili alamulanga ukuti alimutemwa. Muli cino cipande, twalasambilila ifyo umulume engalanga ukuti alicindika umwina mwakwe. Natubalilepo ukulandako pa fintu fimo ifilanga ukuti umulume tacindika umwina mwakwe.

MWILACITA IFINTU IFILANGA UKUTI TAMWACINDIKA ABENA MWENU

 6. Bushe Yehova amona shani abalume abapuma abena mwabo? (Abena Kolose 3:19)

⁶ Mwilapuma abena mwenu. Yehova alipata umuntu onse umunkalwe. (Amalu. 11:5) Alipata sana abalume abacusha abena mwabo. (Mal. 2:16; belengeni Abena Kolose 3:19.) Ukulingana na amashiwi ayaba pali 1 Petro 3:7 apafumine umutwe wa cino cipande, umulume nga talesunga bwino umwina mwakwe, te kuti atwalilile ukuba cibusa wa kwa Lesa. Yehova te kuti alekutika na ku mapepo yakwe.

 7. Ukulingana na Abena Efese 4:​31, 32, mibele nshi iyo abalume bashifwile ukukwata? (Moneni na “Ubulondoloshi.”)

⁷ Mwilabasaalula. Abaume bamo pa kucusha abena mwabo balabasaalula kabili balabeba amashiwi ayabipa. Lelo Yehova alipata ‘icipyu, ubukali, ukusasuka no kuba no musaalula.’ c (Belengeni Abena Efese 4:​31, 32.) Yehova alomfwa fyonse ifyo tulanda. Alibika amano ku fyo umulume eba umwina mwakwe na lintu bali fye beka mu ng’anda. Umwaume uusaalula umwina mwakwe alalenga beba ifibusa no mwina kwakwe kabili te kuti abe na cibusa wa kwa Lesa.—Yako. 1:26.

 8. Bushe Yehova amona shani ukutamba ifye shiku, kabili mulandu nshi akumwena ifi?

⁸ Mwilatamba ifye shiku. Bushe Yehova amona shani ukutamba ifye shiku? Alikupata. Kanshi umwaume uutamba ifye shiku alalenga bucibusa bwakwe na Yehova bwapwa kabili alasaalula umwina mwakwe. d Yehova afwaya umwaume uwaupa aleba uwa cishinka ku mwina mwakwe mu fyo acita na mu fyo atontonkanya. Yesu atile umwaume uulolekesha umwanakashi no  kumukumbwa ninshi nacita kale nankwe ubucende “mu mutima wakwe.” e—Mat. 5:​28, 29.

 9. Cinshi Yehova ashifwaila abaume balepatikisha abena mwabo ukulacita ifintu ifilenga baleumfwa ukuti tabacindama ilyo balepanga icupo?

⁹ Mwilapatikisha abena mwenu ukucita ifyo bashitemenwe ilyo mulepanga icupo. Abaume bamo balapatikisha abena mwabo ukucita fimo ilyo balepanga icupo, ifilenga balaumfwa ukuti tabacindama kabili ifilenga kampingu yabo yalabacusha. Yehova tafwaya abalume balepatikisha abena mwabo ukulacita ifya musango uyu. Yehova afwaya abaume baletemwa abena mwabo, baleba ne cikuuku kuli bena kabili balebacindika. (Efes. 5:​28, 29) Inga ca kuti Umwina Kristu umwaume alasaalula umwina mwakwe nelyo alamucusha nangu alatamba ifye shiku? Kuti acita shani pa kuti aluke mu fyo atontonkanya na mu fyo acita?

IFYO UMULUME ENGACITA PA KUTI ALEKE UKUCITA IFYABIPA

10. Finshi abalume bengasambililako ku fyo Yesu alesunga abatumwa bakwe?

¹⁰ Finshi umulume engacita pa kuti aleke ukucusha umwina mwakwe nelyo ukulacita ifintu ifilenga alamona kwati tacindama? Afwile ukulaesha na maka ukulapashanya Yesu. Nangu ca kuti Yesu taupile, filya fine alesunga abasambi bakwe e fyo na baume bafwile ukulasunga abena mwabo. (Efes. 5:25) Ku ca kumwenako, natulande pa fyo abaume bengasambilila ku fyo Yesu alesunga abatumwa bakwe ne fyo alelanda nabo.

11. Bushe Yesu alesunga shani abatumwa bakwe?

¹¹ Yesu ali ne cikuuku ku batumwa bakwe kabili alebacindika. Talecusha nelyo ukutitikisha abasambi bakwe. Nangu ca kuti ali ni Shikulwibo, talemona ukuti alingile ukulabomfya amaka yakwe bubi bubi pa kuti balemutiina. Lelo aleba uwaicefya ilyo alebabombela. (Yoh. 13:​12-17) Aebele abasambi bakwe ati: ‘Sambilileni kuli ine, pantu nalifuuka kabili nali-icefya, e lyo mukatuusha.’ (Mat. 11:​28-30) Nga fintu ilembo lilandile, Yesu ali uwafuuka. Umuntu uwafuuka te kuuwe. Lelo alikwata amaka aya kuilama. Nga bamukalifya alailama kabili takalipa bwangu.

12. Bushe Yesu alelanda shani na bantu?

¹² Yesu alesansamusha abantu kabili alebakoselesha mu fyo alebeba. Talekalipila abasambi bakwe. (Luka 8:​47, 48) Na lintu abalwani bakwe balemusaalula no kufwaya ukumukalifya, “ena tabasaalwilemo.” (1 Pet. 2:​21-23) Inshita shimo, Yesu alesalapo fye ukwikala tondolo ukucila ukusasukila abantu. (Mat. 27:​12-14) Ifi fine e fyo Abena Kristu abaupa bafwile ukuba.

13. Ukulingana na mashiwi yaba pali Mateo 19:​4-6, bushe umulume kuti ‘alambatila shani ku mukashi wakwe’? (Moneni ne cikope.)

¹³ Yesu aebele abaume abaupa ukuti baleba aba cishinka ku bena mwabo. Alandile amashiwi ayo Wishi alandile aya kuti umulume afwile “ukulambatila ku mukashi wakwe.” (Belengeni Mateo 19:​4-6.) Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula “ukulambatila,” nga kulikonka fye lipilibula “ukukambatika.” E ico abalume na bakashi bafwile ukutemwana sana ica kuti baba fye kwati fintu fibili ifyo bakakatika pamo. Umo nga acita ifingakalifya umunankwe, ninshi bonse babili kuti bacula. Umwaume uwatemwa umwina mwakwe muli iyi nshila, alakaana ukutamba ifye shiku ifya musango onse. Tafwaya nangu panono “ukulolesha ifishawama.” (Amalu. 119:37) Ciba kwati napangana icipangano na menso yakwe ica kuti takulakumbwa umwanakashi uuli onse uushili mwina mwakwe.—Yobo 31:1.

14. Finshi umwaume uucusha umwina mwakwe engacita pa kuti abe cibusa wa kwa Yehova e lyo no mwina mwakwe na kabili?

¹⁴ Umwaume uupuma umwina mwakwe nelyo  uumusaalula mu fyo alanda, alingile ukucitapo fimo pa kuti abe cibusa wa kwa Yehova na kabili na pa kuti ena no mwina mwakwe babe ifibusa na kabili. Finshi afwile ukucita? Ica kubalilapo, alingile ukusumina ukuti alikwata ubwafya ubukalamba. Yehova alamona fyonse ifyo acita kabili alomfwa amashiwi yonse ayo alanda. (Amalu. 44:21; Luk. Mil. 12:14; Heb. 4:13) Icalenga bubili, alingile ukuleka ukucusha umwina mwakwe no kwaluka. (Amapi. 28:13) Icalenga butatu, afwile ukulomba ubwelelo ku mwina mwakwe na kuli Yehova. (Imil. 3:19) Afwile ukupaapaata Yehova ukuti amwafwe pa kuti aleitemenwa ukwaluka mu fyo atontonkanya, mu fyo alanda na mu fyo acita. (Amalu. 51:​10-12; 2 Kor. 10:5; Fil. 2:13) Icalenga 4, alingile ukulacita ifyo apepelapo pa kuti alepata ifyabipa fyonse ne milandile yabipa yonse. (Amalu. 97:10) Icalenga 5, afwile ukulomba ukuti bakacema mu cilonganino bamwafwe. (Yako. 5:​14-16) Icalenga 6, alingile ukutontonkanishisha libela pa fyo akulacita pa kuti elacita ifyabipa. Umulume uutamba ifye shiku na o alingile ukucita ifi twalandapo. Yehova akamwafwa pa kuti akaaluke mu fyo acita. (Amalu. 37:5) Lelo talingile ukupelela fye pa kuleka ukucita ifikalifya umwina mwakwe. Alingile no kulacita ifilanga ukuti alicindika umwina mwakwe. Kuti acita shani ifi?

IFYO MWINGALACITA PA KULANGA UKUTI MWALITEMWA ABENA MWENU KABILI MWALIBACINDIKA

15. Finshi umulume engacita pa kulanga ukuti alitemwa umwina mwakwe?

¹⁵ Mulelanga ukuti mwalitemwa abena mwenu. Bamunyinefwe bamo abasunga bwino abena mwabo, balabacitilako utuntu tumo cila bushiku utulanga ukuti balibatemwa. (1 Yoh. 3:18) Umulume kuti alanga umwina mwakwe ukuti alimutemwa mu tuntu fye utunono pamo nga, ukumwikatako ku kuboko nelyo ukumukumbatilako. Kuti amutuminako foni pa kuti eshibe ifyo ali. Mu nshita mu nshita, kuti amulembelako amashiwi ayasuma pali kardi ukulanga ukuti alimutemwa. Umwaume nga alecita ifi, ninshi alecindika umwina mwakwe kabili ninshi alekosha icupo cabo.

16. Mulandu nshi umwaume alingile ukulatashisha umwina mwakwe?

 ¹⁶ Muletasha abena mwenu. Umwaume uwacindika umwina mwakwe alamukoselesha. Inshila imo iyo akoseleseshamo umwina mwakwe kulamutasha muli fyonse ifyo acita. (Kol. 3:15) Nga ca kuti umwaume aletasha umwina mwakwe ukufuma panshi ya mutima, alatemwa icine cine. Akulaumfwa ukuti alicingililwa, umwina mwakwe alimutemwa kabili alimucindika.—Amapi. 31:28.

17. Bushe umwaume kuti alanga shani ukuti alacindika umwina mwakwe?

¹⁷ Muleba ne cikuuku ku bena mwenu kabili mulebacindika. Umwaume uwatemwa umwina mwakwe alimucindika kabili alamubikako sana amano. Amona umwina mwakwe ukuti bupe ubusuma sana ubo Yehova amupeela. (Amapi. 18:22; 31:10) Ifi amumona, filenga aleba sana ne cikuuku kuli ena kabili alemucindika na lintu balepanga icupo. Takulamupatikisha ukucita ifili fyonse ilyo balepanga icupo ifyo ashitemenwe, ifilenga aleumfwa ukuti tacindama nelyo ificusha kampingu yakwe. f Umwaume na o te kuti afwaye ukucita nangu cimo icingalenga kampingu yakwe yalamucusha ilyo balepanga icupo.—Imil. 24:16.

18. Finshi abaume abaupa bafwile ukulafwaisha ukucitila abena mwabo? (Moneni na kabokoshi akaleti “ Ifintu 4 Ifyo Mwingacita pa Kulanga Ukuti Mwalicindika Abena Mwenu.”)

¹⁸ Mwe balume, kuti mwacetekela ukuti Yehova alamona kabili alatasha pali fyonse ifyo mucita pa kuti mulelanga ukuti mwalicindika abena mwenu muli fyonse ifyo mucita. Twalilileni ukulanga abena mwenu ukuti mwalibatemwa. Mwilacita ifili fyonse ifingabakalifya. Muleba ne cikuuku kuli bena, mulecita ifilenga baleumfwa ukuti balicindama. Mulecitako na tumo utulanga ukuti mwalibatemwa. Nga mulecita ifi, mukalanga ukuti mwalibatemwa kabili mwalibacindika. Nga mulecindika abena mwenu, muli no kutwalilila ukuba ifibusa fya kwa Yehova.—Amalu. 25:14.