Ba Paul: Cali ni mu November mu 1985, ninshi tuleya uko batutumine ukuya mu kubomba umulimo wa bumishonari, ku Liberia ku West Africa. Ala twalitemenwe icine cine! Indeke twanininemo yaiminine mu calo ca Senegal. Ba Anne balandile abati, “Palapita fye iawala limo ninshi twafika ku Liberia!” Lyena twaumfwile fye babilisha abati: “Bonse abaleya ku Liberia bafwile ukwikila mu ndeke. Ku Liberia kuli ifimfulunganya, ifipondo fyacilafwaya ukupoka ubuteko. Kanshi indeke yesu tayayeko.” E ico pa nshiku 10 twaleikala na bamishonari banensu mu Senegal. Twaleumfwa ilyashi lya kuti abantu abengi balibepeye ku Liberia kabili ubuteko tabwalesuminisha abantu ukufuma panse ubushiku. Abalefumina panse balebepaya ilyo line.

Ba Anne: Ine na bena mwandi tuli ba mwenso. Na kuba ukutula fye ku bwaice abantu banjishibe ukuti ndi wa mwenso. Ndatiina fye no kuciluka umusebo! Lelo twalefwaisha ukuya ku Liberia uko batutumine ukuya mu kubombela.

Ba Paul: Ine no mwina mwandi Anne twafyalilwe ku ncende imo ine iya ku masamba ya calo ca England. Abafyashi bandi na banyina ba mwina mwandi baletukoselesha sana ukutampa bupainiya. E ico twalitampile bupainiya ilyo twapwishishe fye isukulu. Balitemenwe sana filya twasalilepo ukulabomba umulimo wa nshita yonse. Ilyo nali ne myaka 19 balinjitile ukuya mu kubombela pa Bethel, kabili ilyo twaupene mu 1982 umwina mwandi na o alishile mu kubombela pa Bethel.

Ba Anne: Twalitemenwe ukubombela pa Bethel, lelo twalefwaisha ukuya mu kubombela uko bakasabankanya bacepele. Mu Bethel twalebomba na bamunyinefwe na bankashi ababombelepo bumishonari kabili ifyo baletushimikila fyalelenga tulefwaisha ukubombako uyu mulimo. Pa myaka itatu, lyonse icungulo bushiku twalepepa kuli Yehova ukuti bakatwite kwi sukulu lya Gileadi. E ico twalitemenwe sana ilyo batwitile ukuya kwi Sukulu lya Gileadi ilyalenga 79 ilyaliko mu 1985! Batutumine ukuya mu kubombela ku Liberia, ku West Africa.

Ba Paul: Twalininine indeke iyo babalilepo ukusuminisha ukubwelela ku Liberia. Abantu bali no mwenso sana kabili ubuteko tabwalesuminisha abantu ukufuma mu mayanda nga bwaila. Abantu baletiina fye na motoka nga yapanga icongo. Balepunda kabili balefulumuka! Pa kuti twilatiina sana, cila bushiku mu nshita ya bushiku twalebelengako ifikomo fimo ifya mwi  buuku lya Amalumbo. Nangu ca kuti twalikwete aya mafya yonse, twalitemenwe sana umulimo wa bumishonari. Umwina mwandi Anne aleya mu kubila imbila nsuma cila bushiku e lyo ine nalebombela ku Bethel pamo na munyinefwe John Charuk. a Munyinefwe John Charuk alinsambilishe ifintu ifingi pa mulandu wa kuti ena alikele mu Liberia pa myaka iingi kabili alishibe amafya ayo bamunyinefwe na bankashi balekwata.

Ba Anne: Cinshi calengele tutemwe umulimo wa bumishonari mu Liberia? Ni bamunyinefwe na bankashi aba mu Liberia. Balitutemenwe sana kabili bali aba cishinka kuli Yehova. Twalitemwanene sana kabili baishileba fye kwati ni balupwa lwesu. Baletupandako amano ayasuma kabili baletukoselesha sana. Ala abantu balitemenwe ukukutika imbila nsuma! Abantu tabaletemwa nga twafuma bwangu pa mayanda yabo. Abantu abengi balitemenwe ukulanda pa fya mu Baibo. Tacaletukosela ukutampa ukulanda nabo ifya mu Baibo. Twalikwete abasambi ba Baibo abengi ica kuti twalefilwa no kubasambilisha bonse. Ala twalesekelela ilyo twalebila imbila nsuma!

Ba Paul: Pa myaka 4, mu calo mwaliko umutende. Lelo mu 1989 ifintu fyonse fyalyalwike. Mu calo mwaishilebuuka inkondo ya bana calo. Pa 2 July, mu 1990 ifipondo ifyaimiine ubuteko fyalipokele incende ukwabelele Bethel. Pa myeshi itatu tatwalelanshanya no muntu nangu umo, kumo fye na balupwa lwesu na ba ku maofesi yakalamba. Mu calo mwali fye cimbi cimbi, tamwali ifya kulya kabili abanakashi abengi balebacenda. Ifi fine e fyalecitika mu calo pa myaka 14.

Ba Anne: Aba mu mitundu imo balelwishanya kabili baleipayana. Mu misebo mwaleba fye abashilika beka beka, balekwata ifyanso ifingi kabili balefwala fye cimbi cimbi. Baleti nga baingila mu ng’anda ya muntu balesenda fyonse ifyo balefwaya. Abashilika bamo baleipaya abantu kwati baleipaya inkoko. Abalelwishanya balecilika imisebo, kabili ilingi line baleipaya abantu abalefwaya ukupita. Lyena baletuulika ifitumbi fyabo apo pene apo besalile umusebo. Ifitumbi fimbi bafituulike mupepi na Bethel. Kwali na ba Nte abo baipeye. Balipeye na bamishonari babili.

Abalelwishanya nga basanga aba mu mutundu uo bapatile, balebepaya. Aba bwananyina balefisa bamunyinefwe na bankashi pa kuti bebepaya kabili ifi balecita baleibika mu kapoosa mweo. Bamishonari na ba bwananyina abalebombela pa Bethel nabo bene balefisa aba bwananyina. Ba Nte bamo abafulumwike uko baleikala, baishile mu kwikala pa Bethel mu miputule ya panshi. Mu muputule wesu twalesunga ulupwa ulwa bantu 7.

Ba Paul: Cila bushiku abalelwishanya balefwaya ukwingila mu Bethel pa kuti bengamona nga kwali abantu abo twafishile. Lyonse nga balefwaya ukwingila, kwaleba bamunyinefwe babili abaleya mu kulanda nabo, e lyo bamunyinefwe bambi babili balemona ifyalecitika ninshi bali pe windo. Nga ca kuti bamunyinefwe  abele mu kulanda nabo babikile fye amaboko pa ntanshi, ninshi ifintu fili fye bwino. Nomba nga bapotela amaboko pa numa twaleishiba ukuti abalwani nabakalipa. E ico bamunyinefwe abaleba pe windo, bwangu bwangu balefisa aba bwananyina.

Ba Anne: Bushiku bumo bamunyinefwe balifililwe ukulesha abalwani abakalipe ukwingila mu Bethel. Ine na nkashi umbi twaileikomena mu muputule wa kusambilamo. Muli uyu muputule mwali kakabati umo uyu nkashi ailefisama. Abalwani balinkonkele pa ntunti ya pa muulu ninshi bali ne mfuti. Balipumine mu ciibi bukali bukali. Ba Paul balyeseshe ukubalesha ukwingila kabili bapaapeete abati, “Mukwai mwi-ingila. Umwina mwandi alebomfyako umuputule wa kusambililamo.” Ilyo naleisala kakabati umwafiseme uyu nkashi nalipangile icongo, kabili pa kuti mbweseshe ifintu mu mashelufu palipitileko akashita. Kanshi nalitiinine ica kuti nalesokona fye. Calinkosele ukukomonona iciibi. E ico nalipepele kuli Yehova no kumulomba ukuti angafwe. Lyena nalikomonwene iciibi kabili nalibaposeshe. Umo pali bena alinsunkile, alungama kuli kakabati, atampa no kuseshanya ifintu. Calimupapwishe pantu tasangilemo umuntu nangu umo. Lyena ena na banankwe balifwaile mu miputule imbi na mu ncende shimbi. Nomba namo mwine tabasangilemo umuntu nangu umo.

Ba Paul: Pa myeshi iingi twalekwata fye ifya kulya ifinono. Ilingi line tatwalekwata ifya kulya fya lucelo. Nomba amapepo ya lucelo e yaleba kwati e fya kulya. Bonse twalishibe ukuti ukulabelenga Baibo no kuisambilisha cila bushiku, kwali no kulatupeela amaka ya kushipikisha.

Twalishibe ukuti atulafuma ukuya mu kufwaya ifya kulya na menshi, aba bwananyina abo twalefisa nga balibepeye. Ilingi line Yehova aletupekanishisha ifyo twalekabila pa nshita ilya ine twalefikabila kabili mu nshila isha kupapusha. Yehova aletusakamana kabili aletwafwa pa kuti twilatiina sana.

Ifintu fyalyafishe sana mu calo, nomba Yehova aletukosha. Bamunyinefwe na bankashi abengi balefulumuka pa kuti bengapusuka. Lelo balitwalilile ukuba ne citetekelo icakosa nangu ca kuti balekwata amafya yonse aya. Bamo baleti amafya ayo baleshipikisha yalebasambilisha ifyo bakalashipikisha amafya ilyo kukaba ubucushi bukalamba. Baeluda na bamunyinefwe bacaice bali abashipa pa kwafwa aba bwananyina. Aba bwananyina abalefulumukila ku ncende shimbi, baleafwana kabili balebila ne mbila nsuma. Balepanga imisakuta mu mpanga kabili e mo balelonganina. Pali iyi nshita ilyo ifintu fya-afishe sana, ukulongana no kubila imbila nsuma fyalelenga aba bwananyina balekwata isubilo kabili fyalebakoselesha sana. Ilyo twalepeela aba bwananyina ifya kulya, ifya kufwala ne fintu fimbi, aba bwananyina abengi baletulomba ifyola fya kulongamo impapulo pa kuya mu kubila imbila nsuma. Ici caletukoselesha icine cine! Abantu abengi abaleimwena ifyalecitika pali iyi nshita, balefwaya ukukutika imbila nsuma. Abantu balepapa nga bamona ifyo ba Nte bali abatemwana kabili aba nsansa nangu ca kuti ifintu fyalyafishe sana. Bamunyinefwe na bankashi bali kwati lubuuto mu mfifi! (Mat. 5:​14-16) Ifyo aba bwananyina bali abacincila fyalengele na bamo pa balelwishanya abali abankalwe sana baba bamunyinefwe.

Ba Paul: Inshita shimo twalefuma mu calo. Pa miku itatu twalifumine mu calo pa nshita iinono; kabili pa miku ibili twalifumine mu calo pa mwaka umo  uutuntulu. Nkashi umo mishonari munensu alandile pa fyo twaleumfwa pa kusha aba bwananyina ati: “Ilyo twali kwi Sukulu lya Gileadi, baletusambilisha ukuti tufwile ukutemwa bamunyinefwe na bankashi konse uko batutuma mu kubombela, kabili ifi fine e fyo twacitile. Kanshi twali no bulanda sana pantu twalingile ukusha aba bwananyina ilyo ifintu fya-afishe nga nshi!” Icawemeko ca kuti twalitwalilile ukwafwa aba bwananyina mu Liberia ilyo twali mu fyalo fyabela mupepi umo batutumine ukuya mu kubombela.

Ba Anne: Mu May mu 1996, ine, ba Paul e lyo na ba bwananyina babili twaninine motoka ya pa Musambo umo twasendeele amapepala apalembelwe ifyebo ifyacindama sana ifya Musambo. Twalefwaya ukuya ku ncende ukwaliko bwino. Ukwabelele iyi ncende kwalepele amakilomita 16. Ilyo line abalwani balisanshile incende iyo twaliko. Abalelwishanya balishishe imfuti, balitwiminike, bafumyamo ifwe batatu, e lyo baya na motoka ninshi na ba Paul e mo bali. Twaiminine fye ninshi amano nayapela. Lyena twamwene fye ba Paul baleisa uko twali, ninshi no mulopa ulesuuma pa mpumi. Pa mulandu wa kuti twalifulunganishiwe, twamwene kwati balibalashile imfuti. Nomba twaishileiluka ukuti ababalasa, nga tabale-enda! Umo pa balwani alibomine pa mpumi ilyo abasunkile ukufuma muli motoka. Icawemeko fye ca kuti bacenekwe fye panono.

Kwali motoka ya bashilika iyaiminine mupepi umwali abantu abali no mwenso icine cine, kabili yali mupepi no kwima. Apo iyi motoka yaliswile sana, twaikatilile fye ku fipampa fya motoka. Namutekenya alibutwishe sana motoka ica kuti kwempe fye nga twaliponene. Twalimupaapeete ukuti eminike motoka, nomba aletiina ukwiminika. Kwena tatwaponene mpaka twayafika uko motoka yaleya. Lelo twalifunshike kabili twaletutuma fye ku mwenso.

Ba Paul: Ilyo twafikile twalilambile icine cine, ifya kufwala fyalilepawike kabili ilyo twaloleshenye, twalipapile ne fyo twapuswike. Twaleele mupepi ne ndeke iyo balasawilemo sana impolopolo, kabili ubushiku bwakonkelepo iyi ine ndeke yatutwele ku calo ca Sierra Leone. Ilyo twafikile ku Sierra Leone twalitemenwe pantu twafikile abatuntulu, lelo twalisakamene pa ba bwananyina abo twashile ku Liberia.

Ba Anne: Twalifikile fye bwino pa Bethel ya mu Sierra Leone kabili aba bwananyina baletusakamana bwino sana. Nomba ifyabipa ifyo nalemona ilyo nali ku Liberia fyatampile ukulabwela mu mutwe. Mu nshita ya kasuba naletiina pantu nalemona kwati ifyabipa fyalacitika, kabili nshaletontonkanya bwino. Nali fye kwati nimfulungana. Ilingi line ubushiku nalebuuka fye ninshi ndetutuma pa mulandu wa kutiina ukuti ifyabipa fyalacitika. Calenkosela no kupeema. Ba Paul balenjikata e lyo twapepa. Twaleimba inyimbo sha Bufumu mpaka naleka ukututuma. Nalemona fye kwati nalapena kabili nshakatwalilile ukubomba umulimo wa bumishonari.

Nshakalabe icacitike. Muli ulya wine mulungu twalipokelele magazini ibili. Imo yali ni Loleni! ya June 8, 1996. Muli iyi Loleni! mwali icipande icaleti “Coping With Panic Attacks.” (Ifyo Mwingacita nga Muli no Mwenso Sana.) Ifyali muli ici cipande fyalengele njishibe icalengele ndetiina sana. Magazini imbi yali Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa May 15, 1996 umwali icipande icaleti “Ni kwi Bafumya Amaka?” Muli ulu Ulupungu mwali icikope ca cipelebesha icakwete amapindo ayasuswikeko. Ici cipande calingenye fwe bantu ku cipelebesha icitwalilila ukupupuka nangu ca kuti amapindo ya ciko nayonaika sana. Calondolwele ukuti nangu ca kutila kuti tuleumfwa ukuti tatukwete amaka pa mulandu ne fyabipa ifyatucitikila, Yehova kuti atwafwa ica kuti twatwalilila no kwafwa abantu banensu. Muli ifi fipande, Yehova alinkoseleshe pa nshita ilya ine fye nalekabila ukunkoselesha. (Mat. 24:45) Cimbi icangafwile, kufwailapo ifyebo na fimbi ifilanda pali ifi, kabili nalifisungile. Mu kupita kwa nshita, nalilekele ukutiina sana pa mulandu ne fyabipa ifyo namwene ilyo twali ku Liberia.

Ba Paul: Lyonse nga twabwelela ku Liberia twaletemwa nga nshi. Ilyo calefika ku mpela ya mwaka wa 2004, ninshi twalibombela mu Liberia mupepi ne myaka 20. Pali iyi nshita ninshi inkondo yalipwa. Kwali amapekanyo ya kukuulilapo ifikuulwa na fimbi pa Musambo. Lelo pali iyi ine nshita, batwebele ukuya mu kubombela ku calo cimbi.

Ala calitukosele icine cine. Twalitemwanene na bamunyinefwe na bankashi ba ku Liberia. Bali fye kwati lupwa lwesu kabili tatwalefwaya ukubasha! Pali iyi nshita ninshi twalimona kale ifyo Yehova atwafwile ilyo twashile ulupwa lwesu pa kuti tuye ku Sukulu lya Gileadi. E ico twalisumine ukuya mu kubombela ku calo cimbi. Batutumine ukuya mu kubombela ku calo ca Ghana icabela fye mupepi ne calo ca Liberia.

 Ba Anne: Ala twalililile icine cine pa kufuma mu calo ca Liberia. Nomba twalipapile ilyo munyinefwe umo umukalamba uwe shina lya kuti Frank atwebele ukuti: “Nomba ifwe mufwile ukutulabako.” Lyena alondolwele ati: “Natwishiba ukuti tamwakatale amutulabililako. Lelo ico ndelandapo ca kuti mufwile ukutemwa sana aba bwananyina uko muleya. Yehova e umutumine. Kanshi mukalebika sana amano ku ba bwananyina ku Ghana.” Ifi uyu munyinefwe atwebele fyalitukoseshe sana ica kuti twali-ipekenye ukuya ku calo ukwali fye abantu abanono abatwishibe, uko twali no kuyakwata ifibusa ifipya kabili uko tushaishibe.

Ba Paul: Nomba tapakokwele, twalitemenwe bamunyinefwe na bankashi aba ku Ghana. Mu Ghana mwali ba Nte abengi sana! Twalisambilileko ifingi ku fyo aba bwananyina ba mu Ghana bali ne cishinka ne citetekelo icakosa. Pa numa ya kubombela mu Ghana pa myaka 13, na kabili balitwebele ukuya mu kubombela ku calo cimbi. Batwebele ukuya mu kubombela pa Musambo wa ku East Africa mu calo ca Kenya. Nangu ca kuti twalefuluka bamunyinefwe na bankashi ba ku Liberia na ba ku Ghana, tapakokwele twalitemenwe aba bwananyina ba cishinka kuno ku Kenya. Tucili tubombela muno mu Kenya kabili umulimo ukalamba.

Ba Anne: Nalikwatapo amafya ayalekanalekana kabili naletiina sana. Nga ca kuti twikala mu ncende umwaba ifimfulunganya, kuti twalwala kabili kuti twalatiina sana. Te kuti twenekele ukutila Yehova kuti atucingilila kuli ifi fintu. Na pali ino ine nshita nga naumfwa imfuti yalila, mu mala mulasunguluka kabili amaboko yalatompoka. Lelo nalisambilila ukuti tulingile ukulabomfya fyonse ifyo Yehova atupeela pa kutukosha. Alatukosha ukupitila na mu ba bwananyina. Na kabili nalimona ukuti nga ca kuti lyonse tuleisambilisha, tulepepa, tuleya mu kulongana kabili tulebila imbila nsuma, kuti twatwalilila ukubomba imilimo iyo Yehova engatupeela.

Ba Paul: Inshita shimo abantu balatwipusha abati, “Bushe mwalitemwa umulimo wa bumishonari?” Kwena icalo kuti caba icisuma. Lelo inshita shimo ifintu kuti fyabipa. E ico cinshi twatemwa sana mu mulimo wa bumishonari? Ni bamunyinefwe na bankashi, ababa fye kwati lupwa lwesu; te calo iyo. Nangu ca kuti twafuma mu ndupwa ishapusanapusana ne ncende ishapusanapusana, bonse fye twalitemwa Yehova. Ilyo batutumine ukwisa mu kubomba umulimo wa bumishonari, twalemona kwati nifwe twali no kulakosha aba bwananyina, lelo e batukosha.

Konse uko twaya tulamona icipesha mano ico Yehova acita. Alilenga twakwata aba bwananyina mwi sonde lyonse. Nga ca kuti tuli mu cilonganino, tulakwata ulupwa kabili tatusakamana nangu cimo. Twalishininkisha ukuti nga twatwalilila ukushintilila pali Yehova, akalatukosha pa kuti twingatwalilila ukushipikisha nangu tukwate amafya ya musango shani.—Fil. 4:13.