1, 2. (a) Mafya nshi abantu abengi bakwata, kabili bomfwa shani? (b) Finshi Lesa atulaya pali Esaya 41:10, 13?

PAINIYA wa nshita yonse uwaupwa kuli eluda atile: “Nangu ca kuti tulabomba bwino imilimo ya kwa Lesa, nalilwala ubulwele bwa kusakamana kabili bwalincusha pa myaka iingi. Ubu bulwele bulalenga ndefilwa ukulaala, bwalindetela amalwele yambi, kabili bwalikuma ne fyo ng’umfwana na bantu bambi e lyo limo ndafuupulwa no kufuupulwa.”

² Bushe na imwe mwalyumfwapo nge fi uyu nkashi omfwa? Ku ca bulanda, muli cino calo ca kwa Satana, tulakwata amafya ayengi ayalenga tulesakamana kabili ayalenga tuleba sana no bulanda. Aya amasakamika kuti twayapashanya ku nanga iyo bakakile ku bwato pa kuti buleke ukwenda. (Amapi. 12:25) Finshi fingalenga mwaba sana no bulanda? Nalimo lupwa wenu nelyo cibusa wenu alifwa, mwalilwala ubulwele ubukalamba, ni mwe mupekanishisha ulupwa lwenu ifyo lulekabila muli cino calo umo ifintu fyafishe nelyo balamucusha. Ubulanda nga bwatwalilila kuti bwamunasha kabili kuti bwalenga mwalafilwa no kuba ne nsansa. Na lyo line, kuti mwacetekela ukuti Lesa alafwaya ukumwafwa.—Belengeni Esaya 41:10, 13.

3, 4. (a) Ni kuli finshi Baibolo ilosha nga yalanda pa “maboko”? (b) Finshi fingalenga amaboko yesu yatompoka?

³ Ilingi line Baibolo ilabomfya ifilundwa fya mubili pa  kulondolola imibele ya muntu iyalekanalekana nelyo ifyo acita. Ku ca kumwenako, yalilanda pa kuboko imiku iingi sana. Baibolo nga yalanda pa kukosha ukuboko kwa muntu, ninshi ilelanda pa kukoselesha umuntu no kumukosha pa kuti acitepo fimo. (1 Sam. 23:16; Esra 1:6) Aya mashiwi kuti yalosha na ku kutontonkanya pa fisuma no kukwata isubilo ilya kuti ifintu fikawama ku ntanshi.

⁴ Limo limo amashiwi ya kuti ukuboko nakutompoka yalosha ku muntu uufuupwike nelyo uushikwete isubilo. (2 Imila. 15:7; Heb. 12:12) Ilingi line umuntu nga natompoka alafuupulwa bwangu. Kuti mwacita shani pa kuti mushipe ilyo muli na mafya ayalelenga mwaba no bulanda ica kuti mwaleka no kulacita bwino mu fya kwa Lesa? Finshi fingamwafwa ukuba na maka ya kushipikisha no kutwalilila ukuba ne nsansa?

5. (a) Finshi tulingile ukucita nga twakwata amafya, kabili finshi ifyo tushifwile ukulaba? (b) Finshi twalalandapo muli cino cipande?

⁵ Belengeni Sefania 3:16, 17. Amaboko yesu nga yatompoka, tatulingile ukuba no mwenso no kufuupulwa, pantu Shifwe Yehova uwatutemwa atweba ‘ukulapoosa amasakamika yesu yonse pali ena.’ (1 Pet. 5:7) Tuletontonkanya pa mashiwi ayo Lesa aebele abena Israele aya kuti “ukuboko kwa kwa Yehova takwaipipa ukwa kuti kufilwe ukupususha” ababomfi bakwe aba cishinka. (Esa. 59:1) Muli cino cipande twalasambilila pa fyo Yehova acitile ku bantu batatu abalembwa mu Baibolo ifilanga ukuti alafwaya ukukosha abantu bakwe kabili alikwata na maka ya kubakosha pa kuti balecita ukufwaya kwakwe nangu ca kuti bali na mafya sana. Sambilileni ifyo ifi fya kumwenako fingamukosha.

6, 7. Masambililo nshi ayacindama ayo tulesambilila kuli filya abena Israele bacimfishe abena Amaleke?

⁶ Ilyo fye Yehova alubwile abena Israele mu cisungusho mu busha mu Egupti, balibasanshile ku bena Amaleke. Mose aebele Yoshua uwali uwashipa ukutungulula abena Israele mu bulwi. Na kabili Mose asendele Aarone na Huri pa lupili apo baali no kulamona bwino ifyalecitika mu bulwi. Bushe mwenso walengele ukuti aba baume batatu baye ku lupili pa kuti babutuke ubulwi? Awe nakalya!

⁷ Mose alicitile ifyo apekenye pa kuti bacimfye mu bulwi. Mose aimishe inkonto ya kwa Lesa wa cine mu muulu kabili nga atwalilila fye ukwimya iyi inkonto mu muulu, Yehova alekosha amaboko ya bena Israele pa kuti bacimfye abena Amaleke. Lelo amaboko ya kwa Mose nga yatompoka kabili ayaponya, abena Amaleke balekwatilako amaka. Mu kwangufyanya Aarone na Huri “babuulile ilibwe no kulibika mwi samba lyakwe, na o alikelepo; kabili Aarone na Huri baikete amaboko yakwe, umo lubali ulu umbi na o ulubali ulu, no kuleka amaboko yakwe yaba ndi mpaka ne fyo akasuba kawile.” Ukuboko kwa kwa Lesa ukwa maka, e kwalengele abena Israele bacimfye mu bulwi.—Ukufu. 17:8-13.

8. (a) Bushe Asa acitile shani ilyo abena Etiopia balefwaya ukusansa abaYuda? (b) Bushe kuti twapashanya shani Asa uwacetekele fye Lesa?

⁸ Na kabili ilyo Imfumu Asa yaleteka, Yehova alilangile ukuti ukuboko kwakwe takwaipipa. Baibolo yalilanda pa mabumba ya bashilika ayengi. Lelo Sera uwa ku Etiopia e wakwete abashilika abengi sana, akwete abashilika abaishibishe ukulwa 1,000,000. Abashilika ba kwa Sera baali abengi nga nshi ukucila abashilika ba kwa Asa. Nga twatontonkanya pali ifi, kuti twamona ukuti Asa nga alisakamene kabili nga alitiinine ica kuti no kucimba nga alicimbile. Lelo Asa aliliile  kuli Yehova ilyo line fye pa kuti amwafwe. Nga twatontonkanya pa mpendwa ya bashilika abena Etiopia, kuti twatila Asa nga tabacimfishe lelo “Lesa kuti acita ifintu fyonse.” (Mat. 19:26) Lesa alilangile ukuti alikwata sana amaka ilyo “acimfishe abena Etiopia pa menso ya kwa Asa” uo ‘umutima wakwe onse wali kuli Yehova inshiku shakwe shonse.’—2 Imila. 14:8-13; 1 Isha. 15:14.

9. (a) Bushe Nehemia alifuupwike ilyo amwene ifibumba fya musumba wa Yerusalemu? Londololeni. (b) Bushe Lesa ayaswike shani ipepo lya kwa Nehemia?

⁹ Elenganyeni ifyo Nehemia aumfwile ilyo aile ku Yerusalemu. Uyu musumba tawacingililwe kabili abaYuda balifuupulwe sana pantu abena fyalo balebatiinya, ne ci calengele amaboko yabo yatompoka baleka no kukuula cipya cipya ifibumba fya Yerusalemu. Bushe ifyalecitika mu Yerusalemu fyalilengele Nehemia afuupuka na maboko yakwe yatompoka? Awe! Nga filya fine Mose, Asa, na babomfi ba kwa Yehova bambi abaali ne cishinka baali, Nehemia na o alepepa kuli Yehova. Na pali iyi yine nshita Nehemia alepepa kuli Yehova kabili alimwaswike nangu ca kuti abaYuda balemona kwati amafya ayo bakwete tayakapwe. Lesa abomfeshe ‘amaka yakwe ayakalamba no kuboko kwakwe ukwakosa,’ pa kukosha amaboko ya baYuda ayatompweke. (Belengeni Nehemia 1:10; 2:17-20; 6:9.) Bushe na imwe mwalicetekela ukuti Yehova alabomfya ‘amaka yakwe ayakalamba’ no ‘kuboko kwakwe ukwakosa’ pa kukosha ababomfi bakwe muno nshiku?

10, 11. (a) Finshi Satana acita pa kutompola amaboko yesu? (b) Finshi Yehova abomfya pa kutukosha? (c) Bushe mwanonkelamo shani mu fyo Lesa atusambilisha?

¹⁰ Te kuti tutwishike no kutwishika ukuti Satana Kaseebanya takaleke amaboko yakwe yakatompoke pa kutulesha ukubombela Lesa. Abomfya amabuteko, bashimapepo na abasangu pa kututiinya no kutubepesha ubufi. Cinshi afwaya? Afwaya ukutompola amaboko yesu pa kuti tuleke ukubila imbila nsuma iya Bufumu. Na lyo line, Yehova alatukosha ukubomfya umupashi wakwe uwa mushilo. (1 Imila. 29:12) Kanshi tulingile ukulalomba umupashi wa mushilo pa kuti uletwafwa ukucimfya amafya ayo Satana atuletela na ayo tukwata pa mulandu wa kuti twikala mu calo cabipa. (Amalu. 18:39; 1 Kor. 10:13) Na kabili tulatasha pantu Lesa alitupeela Icebo cakwe icalembelwe na bantu abo apeele umupashi wakwe. E lyo cila mweshi tulapokelela ne mpapulo ishilanda pa fya mu Baibolo. Amashiwi ayaba pali Sekaria 8:9, 13 (Belengeni) ayo Yehova alandile ilyo abaYuda balekuula cipya cipya ifibumba fya Yerusalemu, kuti yatwafwa na pali ino ine nshita.

¹¹ Na kabili ifyo Lesa atusambilisha pa kulongana kwa pa cilonganino, ukwa muputule, ukwa citungu na mu masukulu ya buLesa filatukosha. Ifyo tusambilila filatwafwa ukupanga ifya kucita mu mulimo wa kwa Lesa, e lyo no kulabomba bwino imilimo iyalekanalekana iyo Abena Kristu balingile ukulabomba. (Amalu. 119:32) Bushe mulafwaisha ukulabomfya ifyo tusambilila pa kuti filemukosha?

12. Finshi tulingile ukulacita pa kuti tutwalilile ukuba abakosa mu fya kwa Lesa?

¹² Yehova alyafwile abena Israele ukucimfya abena Amaleke na bena Etiopia kabili alipeele Nehemia na banankwe amaka ya kupwisha ukukuula cipya cipya ifibumba fya Yerusalemu. Na ifwe bene Lesa akalatukosha pa kuti tutwalilile ukuba abashipa ilyo tulebila imbila nsuma, ilyo baletucusha, ilyo tuli  na masakamika, na lintu abantu bashilefwaya ukukutika imbila nsuma. (1 Pet. 5:10) Kwena tatwenekela ukuti Yehova akalacita ifisungusho pa kutwafwa. Lelo na ifwe tulingile ukucitapo fimo pamo nga ukulabelenga Icebo ca kwa Lesa cila bushiku, ukulapekanya no kulasangwa lyonse ku kulongana, ukulaisambilisha Baibolo no kulakwata amapepo ya lupwa no kulapepa kuli Yehova lyonse. Te ca kwesha ukuleka ifintu fimbi fyalenga twalafilwa ukulabomfya ifyo Yehova atupekanishisha pa kutukosha no kutukoselesha. Nga ca kuti mwailuka ukuti tamulecita bwino muli fimo pa fyo twalandapo, mulingile ukulomba Lesa ukuti amwafwe. Nga mwamulomba mukamona ifyo umupashi wakwe ukamwafwa “pa kuti mulefwaya e lyo no kucitapo cimo.” (Fil. 2:13) Bushe finshi mulingile ukucita pa kuti mulekosha amaboko ya ba bwananyina?

13, 14. (a) Bushe munyinefwe umo akoseleshiwe shani ilyo umwina mwakwe afwile? (b) Ni mu nshila nshi mwingakosesha amaboko ya bambi?

¹³ Yehova alitupeela aba bwananyina mwi sonde lyonse abengalatukoselesha. Umutumwa Paulo alembele ati: “Kosheni amaboko yenu ayatompoka na makufi ayanakuka, kabili mulewamya inshila sha kwendamo amakasa yenu.” (Heb. 12:12, 13) Abena Kristu abengi aba mu nshiku sha batumwa balibakoseshe ku ba bwananyina. Na muno nshiku mwine aba bwananyina balakoseleshanya. Munyinefwe umo alifwililwe umwina mwakwe kabili alikwete na mafya na yambi ayalengele aba sana no bulanda. Uyu munyinefwe atile: ‘Nalisambilile ukuti te kuti tusale amesho ayo tulingile ukweshiwako nelyo inshita yalingile ukwishilapo ne miku yafwile ukwisa. Ipepo no kuisambilisha Baibolo e fyangafwa ukutwalilila ukubombela Yehova. Aba bwananyina nabo balansansamusha sana. Pali ino nshita nalishiba ukuti tulingile ukuba na bucibusa ubusuma na Yehova ilyo amafya yashilaisa.’

¹⁴ Aarone na Huri balikatilile amaboko ya kwa Mose lintu kwali ubulwi. Na ifwe muno nshiku kuti twacita fimo pa kwafwa aba bwananyina mu nshila ishalekanalekana. Kuti twayafwako abakalamba, abalwalilila, abo bakaanya kuli balupwa ukubombela Yehova, abatalalilwa nelyo abo lupwa wabo afwa. Na kabili kuti twayafwa abacaice abo bapatikisha ukucita ifyabipa nelyo ukukwata ifintu ifingi ifya muli cino calo. (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14) Mulebika amano ku ba bwananyina ilyo muli pa Ng’anda ya Bufumu, ilyo mulebila imbila nsuma nabo, lintu muleliila pamo ifya kulya nelyo ilyo mulelanshanya nabo pa foni.

15. Bushe amashiwi ayasuma kuti yakoselesha shani Abena Kristu banensu?

¹⁵ Kasesema Asaria akoseleshe Asa na bantu bakwe ilyo bacimfishe abena Etiopia, ati: “Lelo imwe, shipeni kabili mwileka amaboko yenu yatompoke, pantu kuli icilambu ku mulimo wenu.” (2 Imila. 15:7) Aya mashiwi yalengele Asa abombeshe pa kubwesha ukupepa kwa cine. Na imwe bene kuti mulekoselesha aba bwananyina nga mulelanda amashiwi ayasuma, ne ci kuti calenga balabombesha mu mulimo wa kwa Yehova. (Amapi. 15:23) Nga mulelongana, muleyasukapo pa kuti mulekoselesha aba bwananyina.

16. Bushe baeluda kuti bakosha shani amaboko ya ba mu cilonganino nga filya Nehemia acitile? Landeni ifyo aba bwananyina bamwafwile ilyo amaboko yenu yatompweke.

¹⁶ Yehova alikoseshe Nehemia na abo alebomba nabo pa kuti babombe umulimo wakwe. Bakuulile cipya cipya ifibumba fya Yerusalemu mu nshiku 52! (Nehe. 2:18; 6:15, 16) Nehemia taleangalila fye abalekuula, lelo na o  wine alekuulako. (Nehe. 5:16) Na muno nshiku mwine, baeluda abengi balabombako imilimo ya makuule nelyo ukuwamyako no kulungisha ifileonaika pa Ng’anda ya Bufumu nga filya fine Nehemia acitile. Na kabili baeluda kuti bakosha amaboko ya bakasabankanya abasakamikwe nga balebomba nabo mu mulimo wa mwi bala kabili nga balebatandalila no kubakoselesha.—Belengeni Esaya 35:3, 4.

17, 18. Nga twaba na mafya nelyo nga twasakamikwa, finshi twingacetekela?

¹⁷ Nga tulebombela pamo na bamunyinefwe na bankashi tulekatana, tulaba ifibusa sana kabili tulabika amano ku mapaalo ayo tukakwata ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukalateka isonde. Nga tulekosha amaboko ya ba bwananyina ninshi tulebafwa ukushipikisha amafya no kubafwa ukulatontonkanya pa fisuma ifikaba ku ntanshi. Na kabili nga tulebafwa ninshi na ifwe tulekosha amaboko yesu kabili kuti calenga twalabika amano ku fisuma ifyo Lesa atulaya.

¹⁸ Nga twamona ifyo Yehova ayafwile ababomfi bakwe aba cishinka, icitetekelo cesu kuti cakosa kabili kuti twamucetekela. Kanshi nga mwakwata amafya, mwilaleka ‘amaboko yenu yaletomponka’! Mulepepa kuli Yehova kabili muleleka ukuboko kwakwe ukwa maka kulemukosha no kumutungulula ku mapaalo ayo Ubufumu bukaleta.—Amalu. 73:23, 24.