1, 2. Mafya nshi abacaice bakwata, kabili finshi bengacita pa kuyapwisha?

NKASHI wacaice uwikala ku Britain atile uo asambilila nankwe amwebele ati: “Walicenjela sana taulingile ukusumina ukuti Lesa e ko aba.” Munyinefwe uwikala ku Germany alembele ati: “Bakafundisha bandi batila ifyo Baibolo yalanda pa bubumbo fya kwelenganya fye. Kabili bamona kwati abana besukulu bonse basumina ukuti ifintu fyonse fyasangwike fye.” Nkashi wacaice uwikala ku France atile: “Bakafundisha pa sukulu naba balapapa sana nga baumfwa ukuti abana besukulu bamo balisumina muli Baibolo.”

² Nga ca kuti uli wacaice kabili e lyo ulesambilila pali Yehova nelyo nga uli mubomfi wakwe, bushe umona ukuti na iwe ulingile ukusumina ukuti ifintu fyasangwike fye? Ifi nga e fyo umona, kwaliba ifyo wingacita pa kuti icitetekelo cobe cibe icakosa. Cimo ico wingacita kubomfya amaka ya kulingulula ayo Lesa akupeela ku ‘kukucingilila.’ Ukulingulula ku kakucingilila ku fyo abantu basambilisha ifingonaula icitetekelo cobe.—Belengeni Amapinda 2:10-12.

3. Finshi twalasambilila muli cino cipande?

³ Kuti waba fye ne citetekelo cakosa nga waishiba bwino bwino  Lesa. (1 Tim. 2:4) Kanshi ilyo ulebelenga Icebo ca kwa Lesa ne mpapulo shesu, taulingile ukulabelenga lubilo lubilo. Ulelingulula pa kuti ‘uleiluka’ ifyo ulebelenga. (Mat. 13:23) Natulande pa fyo ukulingulula kwingakwafwa ukutetekela sana ukuti Lesa ni Kabumba no kucetekela ifyaba mu Baibolo.—Heb. 11:1.

4. Cinshi twingalandila ukuti bonse abacetekela ukuti Lesa e ko aba na bacetekela ukuti ifintu fyonse fyasangwike fye, balingile ukuba ne citetekelo, kabili finshi tulingile ukucita pa kuti twishibe ifishinka?

⁴ Bushe abantu balikwebapo ukuti icalenga basumine ukuti ifintu fyonse fyasangwike fye ni co e fyo basayantisti basambilisha, no kuti pa kuti umuntu asumine ukuti Lesa e ko aba alingile ukuba ne citetekelo? Abantu abengi e fyo batontonkanya. Lelo icishinka ca kuti: Nampo nga umuntu asumina ukuti Lesa e ko aba nelyo nga asumina ukuti ifintu fyonse fyasangwike fye, alingile ukuba ne citetekelo. Cinshi twalandila ifi? Takwaba uwamonapo Lesa kabili takwaba uwa mumonapo alebumba ifintu. (Yoh. 1:18) Na kabili takwaba uwamonapo icintu cilesangukila mu cintu cimbi, nangu fye ni basayantisti bene tabamonapo. Ku ca kumwenako, takwaba uwamonapo ing’wena yasanguka insofu. (Yobo 38:1, 4) Kanshi bonse tulingile ukulingulula pa kuti tushininkishe ukuti ifyo twasuminamo fya cine. Umutumwa Paulo alandile pa bubumbo ati: “Imibele yakwe [Lesa], ukutula fye apo abumbile umuntu, bailukila ku fyo abumba, muli ifi e mo belukila amaka yakwe aya pe pamo na buLesa bwakwe, ica kuti tabakwata umwa kubepesha.”—Rom. 1:20.

5. Finshi batupekanishisha ifitwafwa ukwishiba ifingi pa bubumbo?

⁵ Ishiwi ilyo bapilibula ukuti ‘ukwiluka’ lipilibula ukwishiba ifintu ifishingamoneka bwangu. (Heb. 11:3) Abantu abeluka balatontonkanya pa fintu, tabasumina fye ifyo bamona ne fyo baumfwa. Icilonganino ca kwa Yehova calitupekanishisha impapulo ishingatwafwa ‘ukumona’ Kabumba wesu na menso yesu aya citetekelo. (Heb. 11:27) Ifipande fyaba mu Ulupungu lwa kwa Kalinda kuti fyatwafwa. * Muli Loleni!  mulaba ifipande umo bepusha basayantisti na bantu bambi abasambilila sayansi ukulondolola icalengele basumine ukuti Lesa e ko aba. Mu fipande ifitila “Ifilangilila Ukuti Kwaliba Kabumba” balalondolola bwino ifyo ifintu fyalekanalekana fyabumbwa. Ilingi line, basayantisti balesha ukupanga ifintu ukupashanya ifyabumbwa.

6. Busuma nshi bwaba mu kubomfya impapulo isho twakwata, kabili mwanonkelamo shani?

⁶ Munyinefwe uwacaice uuli ne myaka 19 uwikala ku United States alandile pa mabroshuwa yabili aya mu ciNgeleshi ayalanda pa bubumbo ati: “Aya amabroshuwa yalingafwa sana. Naliyabelenga imiku iingi.” Nkashi uwikala ku France alembele ati: “Nalitemwa sana ifipande ifitila, ‘Ifilangilila Ukuti Kwaliba Kabumba!’ Ifi fipande filalanga ukuti nangu bainjiniya bengesha shani ukupanga ifintu, te kuti filingane ne fyo Lesa abumba.” Abafyashi abakwata umwana uuli ne myaka 15 abekala ku South Africa batile: “Ico umwana wesu abalilapo ukubelenga nga apokelela Loleni! cipande citila ‘Ukulanshanya.’” Bushe na imwe mulabelenga ifi ifipande? Ifi fipande kuti fyamwafwa ukuba ne citetekelo icaba kwati muti uwalimba imishila. Nga mwakwata icitetekelo ca musango uyu, tamwakalesumina ifya bufi ifyo abantu basambilisha.—Yer. 17:5-8.

7. Mulandu nshi Lesa afwaila ukuti mulebomfya amaka yenu aya kupelulula?

⁷ Bushe caliba fye bwino ukuyipusha ukuti, cinshi nasuminina muli Baibolo? Ee! Yehova afwaya ukuti mulebomfya “amaka yenu aya kupelulula” pa kuti mushininkishe ukuti ifyo musambilila mu Baibolo e cine. Tafwaya mulesumina fye icisuminesumine, e ico mulebomfya amaka yenu aya kupelulula pa kuti mwishibe bwino bwino icine. Nga mwaishiba bwino bwino icine, mukaba ne citetekelo icakosa. (Belengeni Abena Roma 12:1, 2; 1 Timote 2:4.) Inshila imo iingamwafwa ukwishiba bwino bwino icine kuisambilisha Baibolo.

8, 9. (a) Finshi bamo basalapo ukuisambilisha? (b) Bushe bamo banonkelamo shani mu kutontonkanya sana pa fyo baisambilisha?

⁸ Bamo basalapo ukuisambilisha pa masesemo, pa malyashi ya kale aya mu Baibolo, ifya kushulashula, ne fyo Baibolo yalanda pa fya sayansi. Ubusesemo bumo ubo mwingatemwa ukuisambilishapo bwaba pa Ukutendeka 3:15. Ici cikomo cilanda pa mutwe wa Baibolo, uwa kuti Lesa e walinga ukuteka ku muulu na pano isonde e lyo no kulenga ishina lyakwe ukuba ilya mushilo ukupitila mu Bufumu bwakwe. Muli ubu busesemo e mo Yehova alanda ifyo akafumyapo ifyabipa fyonse ifilenga abantu balecula. Kuti mwacita shani pa kuti mumfwikishe ilembo lya Ukutendeka 3:15? Cimo icingamwafwa kulemba amalembo ayalanda ifyo Lesa ali no kufikilisha ubu busesemo. Lyena kuti mwafwailisha ilyo aya malembo yalembelwe no kuyatantika ukulingana ne fyo yafikilishiwe. Nga mwamona ifyo aya malembo yalanda pa cintu cimo cine, mukashininkisha ukuti “umupashi wa mushilo e walengele” bakasesema na bantu bambi balembe Baibolo.—2 Pet. 1:21.

⁹ Munyinefwe umo ku Germany alandile ati amabuuku yonse aya mu Baibolo yalanda pa Bufumu bwa kwa Lesa. Atile: “Nangu ca kuti ilanda pa cintu cimo fye, abaume 40 e balembele Baibolo kabili abengi pali aba, baliko pa nshita ishalekanalekana no kwishibana tabaishibene.” Nkashi uwikala ku Australia alitemenwe sana icipande ca kusambililamo icali mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa December 15, 2013, icalelanda pa Ca Kucilila. Ica Kucilila calyampana sana no busesemo ubwaba pe lembo lya Ukutendeka 3:15 e lyo no kwisa kwa kwa Mesia. Uyu nkashi alembele ati, “Ici  cipande calengele naishiba ukuti Yehova musuma nga nshi. Ico natemenwe sana ca kuti aliteyanishishe abena Israele Ica Kucilila ne fyo caishilefikilishiwa muli Yesu. Ilyo nalebelenga nalibalile nakutumana pa kuti ntontonkanye pa fyo ici Ica Kucilila cacindeme!” Cinshi calengele ukuti uyu nkashi omfwe ifi? Alitontonkenye sana pa fyo alebelenga kabili ‘alilwike’ umwalolele ifyo alebelenga. Ici calengele ukuti icitetekelo cakwe cikose kabili alipaleme sana kuli Yehova.—Mat. 13:23.

10. Bushe ubufumacumi bwa balembele Baibolo bulenga shani twatetekela ifyo balembele?

¹⁰ Na cimbi icingakosha icitetekelo cenu kutontonkanya pa fyo abalembele Baibolo bali abashipa ne fyo bali ne cishinka. Bakalemba ba kale balitemenwe ukutatakula intungulushi shabo na mabufumu yabo. Lelo bakasesema ba kwa Yehova bena balelanda icishinka. Balilembele pa filubo fya bantu babo, ne filubo ifyo imfumu shabo shalecita. (2 Imila. 16:9, 10; 24:18-22) Balilembele na pa filubo fyabo ne fya babomfi ba kwa Lesa bambi. (2 Sam. 12:1-14; Marko 14:50) Munyinefwe wacaice uwa ku Britain alandile ukuti abantu abengi balabepa, nomba abalembele Baibolo bali abafumacumi. Atile: “Ici calenga twacetekela ukuti cine cine Baibolo yafuma kuli Yehova.”

11. Bushe abacaice kuti bacita shani pa kuti beshibe ifyo amafunde ya mu Baibolo yacindama?

¹¹ Apo mu Baibolo mwaliba amashiwi ayatutungulula, abantu abengi balishininkisha ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa. (Belengeni Amalumbo 19:7-11.) Nkashi wacaice uwa ku Japan alembele ati: “Ilyo ulupwa lwesu lwatendeke ukukonka ifyo Baibolo isambilisha twalitendeke ukuba ne nsansa, twaleumfwana, twalikatene kabili twalitemwanene.” Amafunde ya kwa Lesa yalatucingilila ku fintu ifyateka abantu ubusha pamo nga, ukupepa kwa bufi no kupupa imipashi. (Amalu. 115:3-8) Bushe ifi abasambilila basambilisha ukuti Lesa takwaba filakuma abantu? Icisambilisho ca kuti ifintu fyonse fyasangwike fye, cilenga abantu balacindika ifyabumbwa ukucila ukulacindika Yehova. Abantu abasumina ukuti Lesa takwaba batila, fwe bene kuti twaisalila ifyo tukekala ku ntanshi. Lelo balifilwa ukuwamya ifintu.—Amalu. 146:3, 4.

12, 13. Kuti mwacita shani pa kuti mulelanshanya bwino na bana besukulu banenu, bakafundisha nelyo abantu bambi pa bubumbo na pali Baibolo?

¹² Kuti mwacita shani pa kuti mulepelulushanya bwino na bantu pa bubumbo na pali Baibolo? Ica kubalilapo, mulingile ukwishiba ifyo abo mulelanshanya nabo basuminamo. Abantu bamo abasumina ukuti ifintu fyonse fyasangwike fye, balisumina no kuti Lesa e ko aba. Batontonkanya ukuti Lesa e walengele ifintu filesanguka pa kuti kube ifya mweo na fimbi. Bambi nabo basumina ukuti ifintu fyonse fyasangwike fye pantu batila ici cisambilisho nga ca bufi, nga tabacisambilisha mu masukulu. Kanshi nga mulelanshanya no muntu uwasumina ukuti ifintu fyasangwike fye, mulingile ukumwipusha amepusho. Mwipusheni ifyo asuminamo. Nga tamulemusuusha kabili mulekutika, uo mulelanshanya nankwe kuti akutika ifyo mulelanda.—Tito 3:2.

¹³ Nga ca kuti umuntu alesuusha ifyo mwasuminamo, kuti mwamwipusha ukulondolola ifyo ifya mweo fyaishilebako nga ca kuti takwaba Kabumba. Pa kuti kube ifya mweo, kufwile kwali ica mweo icabalilepo ukubako icatendeke ukupanga na fimbi. Uwasambilila sana sayansi umo atile, pa fintu ifyo icintu ca musango uyu cilingile ukukwata paba na, (1) ica kucicingilila icapala inkanda (membrane),  (2) cifwile ukulapokelela amaka no kuyabomfya, (3) cifwile ukukwata ifyebo mu mfyalo (DNA), na (4) cifwile ukuba na maka ya kubomfya ifyo  fyebo no kupangilako na fimbi ifyacipala.” Uyu muntu alandile no kuti: “Umuntu kuti apelenganishiwa na pa fyo utuntu utwa mweo utunono sana twaba.”

14. Kuti mwacita shani nga mwamona kwati kuti camukosela ukulanshanya no wasumina ukuti ifintu fyasangwike fye?

¹⁴ Nga mulemona kwati kuti ca mukosela ukulanshanya na basumina ukuti ifintu fyasangwike fye, kuti mwacita ifyo Paulo acitile. Paulo alembele ati: “Ing’anda yonse muntu akuula, lelo uwapangile ifintu fyonse ni Lesa.” (Heb. 3:4) Nga ca kuti ing’anda yalikwata uwaikuulile, ninshi ne fya mweo ifyapikana na fyo fyalikwata uwafibumbile. Na kabili kuti mwabomfya ulupapulo ululanda pa fyo mulelanshanyapo. Nkashi umo abomfeshe amabroshuwa yabili aya mu ciNgeleshi ayalanda pa bubumbo pa kulanshanya no mulumendo uwasumine ukuti ifintu fyasangwike fye no kuti Lesa takwaba. Ilyo papitile nalimo umulungu umo, uyu mulumendo atile, “Nomba nasumina ukuti Lesa e ko aba.” Pa numa alitendeke ukusambilila Baibolo kabili mu kupita kwa nshita alibatishiwe.

15, 16. Finshi mulingile ukucita ilyo mulelanshanya no muntu uutwishika ifyo Baibolo yalanda, kabili finshi mulingile ukulaibukisha?

¹⁵ Kuti mwacita cimo cine na lintu mulelanshanya no muntu uutwishika ifyo Baibolo yalanda. Mwipusheni ifyo asuminamo ne fyo engatemwa ukulanshanyapo. (Amapi. 18:13) Nga atemwa sayansi, nalimo kuti mwalanshanya nankwe pa fyo Baibolo ilungika nga yalanda pa fya sayansi. Bambi kuti batemwa ukumfwa ifyo Baibolo ilungika nga yalanda pa masesemo na pa lyashi lya kale. Nalimo kuti mwalanda pa mashiwi ya kwa Lesa ayatutungulula pamo nga ayo Yesu alandile mu Lyashi lya pa Lupili.

¹⁶ Muleibukisha ukuti ico mulelanshanishisha no yu muntu ni co mulefwaya ukumufika pa mutima, te kutalikana nankwe iyo. Kanshi mulekutika ilyo alelanda, mulemwipusha amepusho mu nshila iya kuti te kuti akalipe, muleba abanakilila kabili aba mucinshi maka maka ilyo mulelanshanya na bakalamba. Nga mulecita ifi, abantu kuti balakutika ifyo mulelanda. Na kabili bakamona ukuti mwalyumfwikisha ifyo mwasuminamo. Ifi e fyo mwe bacaice mulingile ukulacita. Na lyo line, tamulingile ukulayasuka abantu aba kuti balefwaya fye ukusuusha ifyo mwasuminamo.—Amapi. 26:4.

17, 18. (a) Finshi mwingacita pa kuti icine cilemutungulula? (b) Cipusho nshi tukasuka mu cipande cikonkelepo?

¹⁷ Pa kuti mukwate icitetekelo icakosa, tamulingile ukupelela fye pa kwishiba amasambililo ya kubalilapo aya mu Baibolo. Mulingile ukulafwaya ifyashika ifya mu Baibolo kwati mulefwayafwaya ifyuma ifyashikama. (Amapi. 2:3-6) Na kabili mulebomfya impapulo isho mwakwata mu lulimi lwenu pamo nga Watchtower Library iya pa kompyuta, LAIBRARE YA PA INTANETI, na Icisontelelo ca Mpapulo sha Watch Tower nelyo Icitabo ca Kwafwa Inte sha kwa Yehova Ukusanga Ifyebo. Na kabili kuti mwapanga ukupwisha ukubelenga Baibolo mu mwaka umo. Nga mulebelenga Icebo ca kwa Lesa kuti mwaba ne citetekelo icakosa. Ilyo kangalila wa muputule umo aibukishe ifyo cali lintu ali umwaice, atile: “Icintu cimo icangafwile ukushininkisha ukuti Baibolo, Cebo ca kwa Lesa, kuibelenga yonse. Nalyumfwikishe amalyashi ya mu Baibolo ayo nasambilile ilyo nali umwaice. Lilya line e lyo natendeke ukukula mu fya kwa Lesa.”

¹⁸ Mwe bafyashi mwalikwata umulimo uukalamba uwakwafwa abana benu ukulunduluka mu fya kwa Lesa. Kuti mwabafwa shani ukuba ne citetekelo icakosa? Icipande cikonkelepo cikasuka ici cipusho.