1, 2. (a) Bwafya nshi abafyashi bakwata, kabili kuti babupwisha shani? (b) Fishinka nshi fine ifyo twalasambililapo?

ABAUPANA abekala ku France balandile ati: “Twalisumina ukuti Yehova e ko aba, lelo ici tacalola mu kuti na bana besu bakasumina ukuti e ko aba. Takwaba uupyana icitetekelo, kanshi abana besu bakwata icitetekelo panono panono.” Munyinefwe umo uwikala ku Australia atile: “Tacayanguka ukwafwa abana ukuba ne citetekelo, mulingile ukubombesha pa kucita ifyo. Limo kuti mwamona kwati mwalyasuka fye bwino icipusho umwana wenu amwipwishe, lelo nga papita fye inshita, kuti amwipusha icipusho cimo cine na kabili! Icasuko ico umwana wenu engomfwa bwino lelo, mu kupita kwa nshita te kuti acisumine. Nalimo kuti cawama nga mulelanshanya nankwe libili libili pa malyashi yamo ayo mwalandapo.”

² Nga muli bafyashi, bushe limo mumfwa kwati tamwafikapo ukusambilisha abana benu ukuba ne citetekelo? Ca cine ukuti pa lwesu tapali nangu umo uwingacita ifyo! (Yer. 10:23) Lelo kuti twabasambilisha nga twalomba Lesa ukutwafwa. Moneni ifintu fine ifingamwafwa pa kuti muleyafwa abana benu ukuba ne citetekelo: (1)  Ishibeni bwino abana benu. (2) Mulefika abana benu pa mutima. (3) Mulebomfya ifilangililo. (4) Muleba abatekanya kabili mulepepa lyonse.

3. Bushe abafyashi kuti balapashanya shani Yesu ilyo balesambilisha abana babo?

³ Yesu taletiina ukwipusha abasambi bakwe ifyo basuminemo. (Mat. 16:13-15) Mulemupashanya. Ilyo muleisha na bana e lyo cingawama ukubepusha pa fyo bomfwa pa fintu na pa fyo bashaishiba bwino. Munyinefwe uuli ne myaka 15 uwikala ku Australia atile: “Ilingi line ine na batata tulalanshanya pa fyo nasuminamo kabili balangafwa ukutontonkanyapo bwino. Balanjipusha abati: ‘Cinshi Baibolo isambilisha?’ ‘Bushe umona ukuti ifyo isambilisha fya cine?’ ‘Mulandu nshi wasuminina ifyo ilanda?’ Batata bafwaya nayasuka mu mashiwi yandi te kulayasuka fye pantu e fyo bena na bamayo balanda. Ilyo nakulileko, nalelondolwelapo na fimbi pa masuko naleyasuka.”

4. Mulandu nshi cacindamina ukubikila amano ku mepusho umwana engamwipusha? Langilileni.

⁴ Nga ca kuti umwana aletwishika fimo ifyo mulemusambilisha, mwilakalipa nelyo ukwasuka kwati muleipokolola. Muleteka umutima ilyo mulemwafwa ukutontonkanya pa fyo mulemusambilisha. Umufyashi umwaume umo atile: “Mwilasenda amepusho abana benu bepusha buyefyabuyefya, mwilayamona kwati tayacindama kabili mwilakaana ukubasuka pa mulandu wa nsoni.” Na kuba, mulingile ukwishiba ukuti ico abana baleipushisha balefwaya ukwishiba. Na Yesu ilyo ali ne myaka 12 aleipusha amepusho ayacindama. (Belengeni Luka 2:46.) Munyinefwe uuli ne myaka 15 uwikala ku Denmark atile: “Ilyo naebele abafyashi bandi ukuti ndatwishika nga ca kuti twaba mu kupepa kwa cine, tabafulilwe nangu ca kuti balisakamane pa fyo nabebele. Balyaswike amepusho yonse ayo nabepwishe ukubomfya Baibolo.”

5. Finshi abafyashi balingile ukucita pa kulanga ukuti balibika amano ku citetekelo ca mwana?

⁵ Ishibeni bwino ifyo abana benu batontonkanya, ifyo bomfwa, e lyo ne fibasakamika. Mwilamona kwati balikwata icitetekelo pa mulandu fye wa kuti mulaya nabo ku kulongana na mu kubila imbila nsuma. Mulelanshanya nabo pa fya kwa Lesa ilyo muli nabo. Mulepepela pamo nabo kabili mulebapepelako. Muleesha ukwishiba ifingesha icitetekelo cabo, kabili mulebafwa ukwishiba ifya kucita.

6. Bushe abafyashi nga baleisambilisha Baibolo, kuti cabafwa shani ukulasambilisha bwino abana?

⁶ Apo Yesu ali ni kasambilisha, alefika abantu pa mitima pantu alitemenwe Yehova, Icebo ca kwa Lesa, e lyo na bantu. (Luka 24:32; Yoh. 7:46) Abafyashi nga balibatemwa abana babo bakalabafika pa mitima ilyo balebasambilisha. (Belengeni Amalango 6:5-8; Luka 6:45.) Kanshi mwe bafyashi muleisambilisha Baibolo ne mpapulo shesu. Ishibilenipo na fimbi pa fyo Lesa abumba kabili mulebelenga ne fipande ifiba mu mpapulo shesu ifilanda pa bubumbo. (Mat. 6:26, 28) Nga mulecita ifi, mukeshiba ifingi, mukatemenwako Yehova kabili mukeshiba ne fya kusambilisha abana benu.—Luka 6:40.

7, 8. Nga ca kuti umufyashi aishiba sana icine ca mu Baibolo, finshi engalacita? Langilileni.

⁷ Nga mwaishiba sana icine caba mu Baibolo, mukalafwaisha ukulaebako aba mu lupwa lwenu. Mwilalanshanya fye nabo ilyo mulepekanya ukulongana nelyo ilyo muli pa mapepo ya lupwa, lelo mulelanshanya nabo na pa nshita fye imbi. Na kuba, nga mulelanshanya nabo tamulingile ukubapatikisha. Abaupana abekala ku United States balatontonkanya pali Yehova nga baletamba ifyo Lesa abumba nelyo ilyo balelya ifya kulya fimo. Batile: “Tulafwa  abana ukwishiba ifyo Yehova aba no kutemwa ne fyo atubikako amano pa kutupayanishisha fyonse ifyo tukabila.” Abaupana abekala ku South Africa batile nga bali mu mabala na bana babo abanakashi babili, balanda pa fyo inseke shimena no kukula shaba ne fimenwa ifikalamba. Batile: “Tufwaya abana balecindika ubumi pantu bwalicindama sana.”

⁸ Umufyashi umo uwikala ku Australia uwakwata umwana umulumendo uuli ne myaka nalimo 10 alelanshanya nankwe nga baya mu kutandala ku museum pa kuti amwafwe ukuba ne citetekelo muli Lesa na mu fyo abumba. Atile: “Nga namona ifya mu menshi ifyaliko kale sana ifyo beta ati ammonoids (ifyalemoneka nge nkola) na trilobites (ifyalemoneka nge ng’anse). Tulapapa sana nga twamona ifyo ifyabumbwa ifyaloba fyalemoneka bwino kabili fyali ifyapikana nge fi fine fye ifya mweo fyaba na pali lelo. Nomba nga ca kuti ifya mweo fyasangwike fye ku tuntu utunono e lyo fyaya filepikana mu kuya kwa nshita, mulandu nshi ifya mweo ifyaliko kale fyabelele ifyapikana? Ici calimfikile sana pa mutima kabili nalyebeleko no mwana wandi.”

9. Mulandu nshi cawamina ukubomfya bwino ifilangililo, kabili umufyashi umo abomfeshe shani icilangililo pa kusambilisha abana bakwe?

⁹ Ilingi line Yesu alebomfya ifilangililo, kabili fyalelenga abantu baletontonkanya, fyalebafika pa mutima, e lyo tabalelaba ifyo alebasambilisha. (Mat. 13:34, 35) Abana balatontonkanya sana. Kanshi mwe bafyashi mulebomfya bwino ifilangililo pa kubasambilisha. Ifi fine e fyo umufyashi umwanakashi uwikala ku Japan acitile. Pa kusambilisha abana bakwe abaume babili, umo uwali ne myaka 8 umbi 10, pa fyo ulwelele lwaba, ne fyo Yehova abikileko amano pa kulupanga, abapeele umukaka, shuga na kofi. E lyo abeba ati kampangileniko kofi. Umufyashi atile: “Balibikileko sana amano pa kupanga. Ilyo nabepwishe umulandu babikileko amano pa kupanga, batile balefwaya ukumpangila kofi iyo natemwa. Lyena nabebele nati na Yehova alibikileko sana amano pa kubika imyela iyalekanalekana mu mwelele, iyo tukabila.” Ici cilangililo calilingile ukulingana no mushiku wabo kabili calibafwile ukumfwikisha ifyo abasambilishe ukucila ifyo bali no kumfwa akanabomfya icilangililo. Ukwabula no kutwishika tabalabile bwangu ifyo banyinabo babasambilishe!

10, 11. (a) Filangililo nshi mwingabomfya pa kwafwa abana benu ukutetekela Lesa? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.) (b) Filangililo nshi mwamona ukuti filamwafwa ukusambilisha bwino abana benu?

¹⁰ Kuti mwabomfya ne cilangililo ca fyo mukonka pa kwipika ifya kulya fimo ku kwafwa umwana wenu ukuba ne citetekelo muli Lesa. Kuti mwacita shani ifyo? Nga mwapanga keke, kuti mwamulondolwela ifyo cacindamina ukukonka ifyo balemba pa kupanga keke. Lyena kuti mwamupeela iapele, e lyo mwamwipusha ati: “Bushe walishiba ifyo ciba pa kuti ili iapele libeko?” Lyena lepuleni iapele pa kati no kumupeela uluseke. Lanshanyeni nankwe ukuti muli  ulu luseke e mwaba ifyebo pa fyo iapele lipangwa, lelo fyalembwa mu lulimi ulo tushingabelenga nge fyo twingabelenga ifya kukonka pa kupanga keke. Kuti mwamwipusha ati: “Nga ca kuti kwali uwalembele ifya kukonka pa kupanga keke, nani walembele ifyaba mwi apele?” Nga mulelanshanya no mwana uukulileko, kuti mwamulondolwela ukuti ifyo iapele lyapangwa ukubikako fye ne cimuti cine uko limena, fyalembwa muli DNA. Kuti mwamona ne filangililo na fimbi muli broshuwa itila The Origin of Life—Five Questions Worth Asking pa mabula 10 ukufika ku 20.

¹¹ Abafyashi abengi balatemwa ukulanshanya na bana babo icipande ca muli Loleni! icitila, “Ifilangilila Ukuti Kwaliba Kabumba.” Balabomfya ifi fipande pa kusambilisha abana abanono. Ku ca kumwenako, abaupana abekala ku Denmark balingenye indeke ku fyuni. Batile: “Indeke shimoneka fye kwati fyuni, nomba bushe indeke shilabikila no kutoota utundeke utunono? Bushe ifyuni na fyo fyalikwata icibansa umwa kuwila? E lyo bushe indeke ilila nge fyuni? Nani ulemona ukuti wa mano sana pa wapangile indeke na pa wapangile ifyuni?” Abafyashi nga baleipusha abana ifipusho fya musango uyu, kuti babasambilisha ‘ukulalingulula’ no kuba ne citetekelo muli Lesa.—Amapi. 2:10-12.

12. Bushe ifilangililo kuti fyayafwa shani abana ukutetekela Baibolo?

¹² Nga mulebomfya bwino ifilangililo, mukalenga abana bakatetele ukuti ifyo Baibolo ilanda fya cine. Natulangilile, belengeni Yobo 26:7. Kuti mwayafwa shani umwana wenu ukushininkisha ukuti amashiwi ayaba pali ili lembo yafuma kuli Lesa? Mu cifulo ca kumweba fye ifishinka, kuti mwacita fimo ifingalenga atontonkanyapo. Mwebeni ukuti ilyo Yobo ali pano isonde takwali ifya kubomfya pa kumona ifyaba mu muulu ne ndeke ishakubomfya pa kuya ku mweshi. Ebeni umwana wenu alange ico abantu balefililwa ukusumina ukuti icintu icikalamba nge sonde, kuti caikala apabula akantu. Umwana kuti abomfya bola nelyo ilibwe ku kulangilila ukuti ifintu ifikalamba filingile ukwikala pali cimo. Nga mwacita ifi, umwana wenu kuti amona ukuti nangu ca kuti Baibolo kale yalembelwe, ifyo ilanda fya cine pantu yafuma kuli Yehova.—Nehe. 9:6.

13, 14. Bushe abafyashi kuti bacita shani pa kusambilisha abana babo ifyo amafunde ya mu Baibolo yacindama?

¹³ Mulingile ukusambilisha abana benu ifyo amafunde ya mu Baibolo yacindamina. (Belengeni Amalumbo 1:1-3.) Kuti mwabasambilisha shani? Natulangilile, kuti mwabeba ukwelenganya ukuti balaya mu kwikala pa cishi kabili balingile ukusala abantu abo bali no kuya mu kwikala nabo. Lyena kuti mwabepusha ukuti, “Mibele nshi iyo abo bantu mwingasala balingile ukukwata pa kuti mukaleikala umutende kabili mukaleumfwana?” Kuti mwabeba no mulandu cacindamina ukuba ne mibele iyaba pa Abena Galatia 5:19-23.

¹⁴ Nga mwacita ifi kuti mwasambilisha abana ukuti, Lesa alitupeela amafunde pa kuti tuleikala umutende kabili tuleumfwana. No kuti ifi Yehova atusambilisha muno nshiku, aletupekanishisha ku fyo tukalaikala mu calo cipya. (Esa. 54:13; Yoh. 17:3) Lyena kuti mwasala ilyashi limo ilyaba mu mpapulo shesu pa kuti mubasambilishe aya masambililo. Nalimo kuti mwabomfya ifipande fitila “Baibolo Ilaalula Abantu,” ifiba mu Ulupungu lwa kwa Kalinda. Nelyo kuti mwalanda pa wa bwananyina uo mwaba nankwe mu cilonganino uwayaluka pa kuti alecita ifisekesha Yehova, nalimo kuti mwamwita fye na ku ng’anda pa kuti ashimike ifyo ayalwike. Ifya kumwenako fya musango uyu filanga ukuti Baibolo yalikwata amaka!—Heb. 4:12.

15. Cinshi mulingile ukubikako sana amano ilyo mulesambilisha abana benu?

 ¹⁵ Icishinka ca kuti: Ilyo mulesambilisha abana benu, muleyalula-alula inshila mu basambilishishamo. Mulebambilisha mu nshila ya kuti balatontonkanyapo kabili ifyo bengomfwa ukulingana no mushinku balipo. Mulecita ifingalenga batemwa ukusambilila kabili ifingalenga icitetekelo cabo cakosa. Umufyashi umo umwaume atile: “Mwilatendwa ukubasambilisha ifyo mwabasambilishapo kale, muleyalula inshila mubasambilishishamo.”

16. Mulandu nshi mulingile ukubela abatekanya ilyo mulesambilisha abana? Langilileni.

¹⁶ Umupashi wa kwa Lesa ulafwaikwa pa kuti tube ne citetekelo icakosa. (Gal. 5:22, 23) Filya fine icisabo cikokola pa kuti cikule, e fyo ne citetekelo caba. Kanshi mulingile ukuba abatekanya kabili tamulingile ukunenuka ilyo mulesambilisha abana benu. Umufyashi umwaume uwikala ku Japan atile: “Ine no mwina mwandi twalebika sana amano ku bana besu. Ukutula fye ilyo bali abanono, nalebasambilisha pa mamineti 15 cila bushiku, ukufumyako fye inshiku twaleya ku kulongana. Ukubasambilisha pa mamineti 15 takwaletendusha.” Kangalila wa muputule alembele ati: “Ilyo nali umwaice, nalikwete amepusho ayengi kabili naletwishika ifingi pa fyo nasuminemo. Mu kupita kwa nshita, amepusho ayengi ayo nakwete yaleyasukwa pa kulongana, pa mapepo ya lupwa na lintu naleisambilisha Baibolo. E mulandu wine cacindamina ukuti abafyashi belanenuka ukusambilisha abana.”

17. Mulandu nshi abafyashi balingile ukubela ne citetekelo icakosa? Langilileni.

¹⁷ Icacindama sana ico mulingile ukucita, kulanga abana benu ukuti mwalikwata icitetekelo. Abana benu nga bamona ifyo mucita bakalafwaya ukumupashanya. Kanshi mwe bafyashi, twalilileni ukukosha icitetekelo cenu. Lekeni abana benu bamone ukuti mwalicetekela sana Yehova. Abaupana abekala ku Bermuda nga nabakwata ifibasakamike, balapepela pamo na bana ukuti Yehova alebatungulula, kabili baleba na bana ukuti nabo bapepe pa lwabo. Batile: “Tuleba no mwana wesu umukashana ukuti, ‘Uletetekela sana Yehova, ulebombesha mu mulimo wa Bufumu, kabili wilasakama sana.’ Nga amona ifintu fyawama, aleshiba ukuti ni Yehova e utwafwile. Ifi tucita fyalimwafwa sana ukutetekela Lesa na Baibolo.”

18. Cishinka nshi ico abafyashi balingile ukwishiba?

¹⁸ Kwena abana balingile ukubombesha pa kuti bakwate icitetekelo. Mwe bafyashi kuti mwabyala fye no kutapilila, lelo Lesa e umesha. (1 Kor. 3:6) E ico mulepepa ukuti alemupeela umupashi wakwe, kabili mulebombesha pa kusambilisha abana pantu nga mulecita ifi Yehova akamupaala.—Efes. 6:4.