1. Mulimo nshi uwa-afya uo Yehoashi, Usia, na Yoshia balingile ukubomba?

 BUSHE nga mwaumfwile shani nga ca kuti balimusalile ukuba imfumu ya bantu ba kwa Lesa ninshi mucili fye abaice? Kuti mwabomfya shani amaka yenu no butungulushi? Baibo yalilandapo pa baice abaishileba imfumu mu Yuda. Ku ca kumwenako, Yehoashi ali fye ne myaka 7 ilyo ali imfumu, Usia ali ne myaka 16, kabili Yoshia ali ne myaka 8. Ukwabula no kutwishika, tacabangukile ukusumina ukuba imfumu! Nangu ca kuti ukuba imfumu takwa-angwike, bonse Yehova alebafwa pa kuti bacite ifisuma ifingi.

2. Mulandu nshi tulingile ukubelengela ilyashi lya kwa Yehoashi, Usia na Yoshia?

² Nangu ca kuti tatuli mfumu nelyo banamfumu, fingi twingasambililako ku lyashi lya kwa Yehoashi, Usia, na Yoshia. Balisalilepo bwino ifya kucita, lelo inshita shimo tabasalilepo bwino ifya kucita. Ku fyo bacitile, twalasambililako umulandu cacindamina ukusala bwino ifibusa, ukutwalilila ukuba abaicefya, e lyo no kutwalilila ukushintilila pali Yehova.

3. Bushe Shimapepo Mukalamba Yehoyada ayafwile shani Imfumu Yehoashi ukusalapo bwino ifya kucita?

³ Mulepashanya ifyo Yehoashi asalilepo bwino ifya kucita. Ilyo ali umwaice, Imfumu Yehoashi yalisalilepo bwino ifya kucita. Apo takwete bawishi, alekonka sana ifyo Shimapepo Mukalamba Yehoyada alemweba ukucita. Ulya shimapepo mukalamba alisambilishe Yehoashi kwati fye mwana wakwe. Pa mulandu ne fyo shimapepo mukalamba alemusambilisha, Yehoashi alisalilepo  ukubombela Yehova kabili alilengele na bantu abengi ukulabombela Yehova. Yehoashi na kabili alishininkishe ukuti itempele lya kwa Yehova baliwamya.—2 Imila. 24:​1, 2, 4, 13, 14.    

4. Tunonkelamo shani nga tulekonka ifyo Yehova aletweba ukucita? (Amapinda 2:​1, 10-12)

⁴ Nga ca kuti abafyashi benu nelyo abali bonse balemusambilisha ukutemwa Yehova no kulakonka amafunde yakwe, ninshi balemupeela ubupe ubusuma nga nshi. (Belengeni Amapinda 2:​1, 10-12.) Abafyashi kuti basambilisha abana mu fintu ifingi. Natulande pa fyo bawishi ba kwa Katya bamusambilishe ukulasala bwino ifya kucita. Cila bushiku bawishi nga balemutwala ku sukulu, balelanshanya nankwe ilembo lya bushiku. Katya atile: “Filya batata balelanshanya na ine fyalelenga ndeshipikisha amafya ayaleisako cila bushiku.” Nomba kuti mwacita shani nga ca kuti ifyo abafyashi balemweba ukukonka ifyaba mu Baibo, mulefimona kwati filelenga mwilaba no buntungwa? Cinshi cingalenga mwaumfwila ifyo balemweba? Bankashi Anastasia balebukisha ifyo abafyashi balebalondolwela umulandu balebapelela amafunde yamo. Batile: “Ifi balenondolwela fyalelenga ndebomfwila, kabili nalitendeke no kumona ukuti balencingilila pantu balintemwa.”

5. Bushe ifyo mucita fikalenga abafyashi benu e lyo na Yehova ukumfwa shani? (Amapinda 22:6; 23:​15, 24, 25)

⁵ Nga mulebomfya ifyo musambilila mu Malembo, abafyashi benu bakaba ne nsansa. Ne cacilapo ukucindama ca kuti mukalenga Yehova ukulasekelela kabili mukaba sana ifibusa nankwe. (Belengeni Amapinda 22:6; 23:​15, 24, 25.) Kanshi mulingile ukulapashanya ifyo Yehoashi alecita ilyo ali umwaice.

6. Ni bani abo Yehoashi aishiletendeka ukukutikako, kabili finshi fyafuminemo? (2 Imilandu 24:​17, 18)

⁶ Ifyo mwingasambilila ku fyo Yehoashi ashasalilepo bwino ifya kucita. Ilyo Yehoyada afwile, Yehoashi tasalile ifibusa ifisuma. (Belengeni 2 Imilandu 24:​17, 18.) Asalilepo ukumfwila ifyo bacilolo abaYuda abashatemenwe Yehova balemweba. Ukwabula no kutwishika na imwe kuti mwatila Yehoashi talingile ukulakutika kuli aba bantu pantu balecita ifyabipa. (Amapi. 1:10) Nomba ifi fine e fyo Yehoashi acitile, alikutike kuli bena. Na kuba, ilyo Sekaria mwana Yehoyada alungike Yehoashi, alimwipeye. (2 Imila. 24:​20, 21; Mat. 23:35) Ifi acitile bwali buwelewele! Pa kubala, Yehoashi ali muntu umusuma sana, nomba ku ca bulanda aishileba umusangu kabili kepaya. Na mu kulekelesha, ababomfi bakwe balimwipeye. (2 Imila. 24:​22-25) Ifi nga tafyacitike nga ca kuti Yehoashi alitwalilile ukukutika kuli  Yehova e lyo na ku bantu abamutemwa. Finshi mwingasambililako ku fyacitike kuli Yehoashi?

7. Ni bani abengaba ifibusa fyenu? (Moneni ne cikope.)

⁷ Cimo ico twingasambililako ku fyacitike kuli Yehoashi ca kuti, tulingile ukusala bwino abengaba ifibusa fyesu, e kutila ukusala ifibusa abatemwa Yehova kabili abafwaya ukulalenga Yehova alesekelela. Tatulingile ukulaba fye ifibusa na bantu aba mushinku wesu. Ibukisheni ukuti Yehoashi ali mwaice sana nga kumulinganya kuli cibusa wakwe Yehoyada. Nga mwalikwata ifibusa, tontonkanyeni pali ifi fipusho: ‘Bushe ifibusa fyandi filangafwa ukutwalilila ukucetekela sana Yehova? Bushe filankoselesha ukulakonka amafunde ya kwa Yehova? Bushe filalanda pali Yehova na pa cine icacindama? Bushe ifibusa fyandi fyalicindika amafunde ya kwa Lesa? Bushe banjeba fye ifyo ningatemwa ukumfwa, nelyo balanungika nga nalufyanya?’ (Amapi. 27:​5, 6, 17) Ukulanda fye icishinka, ifibusa fyenu nga tabatemwa Yehova tamulingile ukula-angala nabo. Nomba nga mwalikwata ifibusa abatemwa Yehova, muleba sana nabo, bakulamwafwa.—Amapi. 13:20.

8. Nga tulabomfya Intaneti, finshi tulingile ukutontonkanyapo?

⁸ Muno nshiku, kuti twalanshanya ne fibusa fyesu na balupwa lwesu ukubomfya Intaneti. Na lyo line, abantu bamo balabomfya Intaneti ku kuitakisha. Balabika ifikope nelyo amavidio ya fintu ifyo bashitile nelyo ifyo bacitile. Nga mulabomfya Intaneti, tontonkanyeni pali ifi fipusho: ‘Bushe ifyo mbika pa Intaneti kufwaya ukuti nsekeshe abantu? Bushe ico mbikila ifikope nelyo amavidio pa Intaneti kufwaya ukuti abantu bamone ifisuma ifilecitika nelyo kufwaya ukuti abantu balenumbanya? Bushe ndaleka ifyo ababomfya Intaneti batontonkanya, ifyo balanda, nelyo ifyo bacita fyalenga nafilwa ukulasalapo bwino ifya kucita?’ Munyinefwe Nathan Knorr uwali mwi Bumba Litungulula atile: “Mwilaesha ukutemuna abantu. Nga ni fyo tamwakatemunepo nangu umo. Muletemuna Yehova, ninshi mukatemuna bonse abamutemwa.”

9. Finshi Yehova alengele Usia ukucita? (2 Imilandu 26:​1-5)

⁹ Ifyo twingapashanya ifisuma ifyo Usia asalilepo ukucita. Ilyo Usia ali umwaice, ali uwaicefya. Alisambilile “ukutiina Lesa wa cine.” Aikele imyaka 68 kabili lyonse ilyo aleba uwa cishinka kuli Yehova, alemupaala. (Belengeni 2 Imilandu 26:​1-5.) Usia alicimfishe abalwani bakwe abengi kabili alishininkishe ukuti umusumba wa Yerusalemu wacingililwa. (2 Imila. 26:​6-15) Ukwabula no kutwishika, Usia alitemenwe sana fyonse ifyo Lesa amwafwilishe ukucita.—Luk. Mil. 3:​12, 13.

10. Finshi fyacitikile Usia?

¹⁰ Ifyo twingasambilila ku fyabipa ifyo Usia asalilepo ukucita. Imfumu Usia yalibeleshe ukweba abantu ifya kucita. Nalimo ici e calengele iletontonkanya ukutila kuti yacita conse ico ilefwaya, ukwabula uwa kuikaanya. Bushiku bumo Usia alingile mwi tempele lya kwa Yehova kabili ali-ituntumbile, atuulile ifyanunkila pa ciipailo, umulimo uo imfumu shishasuminishiwe ukubomba. (2 Imila. 26:​16-18) Shimapepo Mukalamba Asaria alimukonkele no kumukaanya, lelo Usia alifulilwe. Ku ca bulanda Usia tatwalilile uwa cishinka kuli Yehova ne ci calengele amukande no kumulwalika ifibashi. (2 Imila. 26:​19-21) Ifi nga tafyacitike nga ca kuti Usia alitwalilile ukuba uwaicefya.

11. Finshi twingacita ifingalanga ukuti twali-icefya? (Moneni ne cikope.)

¹¹ Ilyo Usia akwatishe amaka, alilekele ukutasha Yehova pa fisuma ifingi ifyo amucitile. Finshi twingasambililako? Lyonse tufwile ukulaibukisha ukuti Yehova e utupeela imilimo ya kubomba mu cilonganino kabili e utupaala. Tatufwile  ukulaitakisha pa fyo twacita mu mulimo wa kwa Lesa, lelo tufwile ukulatasha Yehova. b (1 Kor. 4:7) Tufwile ukulaibukisha ukuti tatwapwililika kabili kuti batulungika. Munyinefwe umo uuli ne myaka nalimo 60 alembele ati: “Nalisambilila ukuti nshifwile ukufulwa nga ca kuti aba bwananyina bamona mumo umo nshilecita bwino. Nga banungika pa fyo nalufyanya, ndabombelapo no kutwalilila ukubombela Yehova.” Icishinka ca kuti nga twaumfwila Yehova kabili twaicefya, tukaba ne nsansa nga nshi.—Amapi. 22:4.

12. Ilyo Yoshia ali umwaice, finshi acitile pa kufwaya Yehova? (2 Imilandu 34:​1-3)

¹² Ifyo twingapashanya ifisuma ifyo Yoshia acitile. Yoshia ali umwaice ilyo atendeke ukufwaya Yehova. Alefwaya ukusambilila pali Yehova no kucita ukufwaya kwakwe. Na lyo line, ifintu tafya-angukile iyi mfumu iyali iyaice. Ilya nshita abantu balepepa tulesa twa bufi, kanshi Yoshia alekabila ukuba uwashipa pa kuti abakaanye. Kabili ifi fine e fyo acitile. Ilyo Yoshia ashilafisha imyaka 20, alitendeke ukusangulula icalo ca bena Yuda.—Belengeni 2 Imilandu 34:​1-3.

13. Bushe ubumi bwenu bukaba shani nga mwaipeela kuli Yehova?

¹³ Nangu ca kuti muli baice, kuti mwapashanya Yoshia ukufwaya Yehova no kulatasha pa mibele yakwe iisuma. Ukucita ifi kukalenga mukaipeele kuli ena. Bushe ukuipeela kukakuma shani ubumi bwenu? Luke, uwabatishiwe ninshi ali ne myaka 14 atile: “Ukufuma lelo, nakulabika amano ku kubombela Yehova no kulalenga alesekelela.” (Marko 12:30) Na imwe bene Yehova akamupaala nga mwasalapo ukucita ifi!

14. Landeni pa fya kumwenako ifilelangilila ifyo abaice bamo balepashanya Imfumu Yoshia.

¹⁴ Mafya nshi ayo nalimo mwingakwata pa mulandu wa kubombela Yehova ilyo muli abaice? Johan uwabatishiwe ninshi ali ne myaka 12 alandile ukuti, abo alesambilila nabo balemupatikisha ukulapeepa fwaka ukubomfya uto bapanga utwa kupeepelako. Pa kuti ecitako ifyo balemupatikisha, Johan aleibukisha  ukuti, ukubomfya tumashini twa kupeepelako kuti kwaonaula ubumi bwakwe e lyo na bucibusa bwakwe na Yehova. Rachel uwabatishiwe ninshi ali ne myaka 14, alondolwele icimwafwa ukushipikisha amafya ayo akwata pa sukulu. Atile: “Ndesha ukulinganya ifyo namona ku fyo Baibo ilandapo. Ku ca kumwenako nga tulesambilila pa lyashi lya kale, ndebukisha ilyashi limo ilya mu Baibo nelyo ubusesemo. Nelyo ilyo tulelanda na umo, ndesha ukwibukishako ilembo limo ilyo ningamubelengelako.” Amafya mwingakwata kuti yapusana na yo Yoshia akwete, na lyo line kuti mwaba aba mano kabili aba cishinka kuli Yehova nge fyo ali. Ukushipikisha amafya pali ino nshita ilyo mucili abaice, kuti kwalenga mwaipekanishisha libela ku fyo mwingesashipikisha amafya ku ntanshi.

15. Cinshi calengele Yoshia ukubombela Yehova ne cishinka? (2 Imilandu 34:​14, 18-21)

¹⁵ Ilyo Imfumu Yoshia yali ne myaka 26, yalitendeke ukuwamya itempele. Ilyo balewamya itempele, balisangile “ibuuku lya mafunde ya kwa Yehova ilyalembelwe na Mose.” Ilyo imfumu baibelengele ili buuku, ilyo line fye yalyalwike pa kuti icite ifyo yaumfwile mu mafunde. (Belengeni 2 Imilandu 34:​14, 18-21.) Bushe kuti mwatemwa ukulabelenga Baibo lyonse? Nalimo mulesha ukulabelenga Baibo cila bushiku, nomba bushe mulatemwa ukuibelenga? Bushe mulabika sana amano ku fikomo ifingamwafwa pa lwenu? Luke uo twacilandapo, alalemba ifikomo fimo ifyo asanga ukutila kuti fyamwafwa. Ukucita ifi kuti kwalenga muleibukisha ifikomo fimo ifya mu Baibo nelyo ifyo mwingasambililako. Nga mwaishiba sana no kutemwa ifyaba mu Baibo, mukalafwaisha ukubombela Yehova. Kabili nga filya Imfumu Yoshia yacitile, mukalafwaya sana ukucita ifyo Icebo ca kwa Lesa cilanda.

16. Mulandu nshi Yoshia alufyanishishe, kabili finshi twingasambililako?

¹⁶ Ifyo twingasambilila ku fyabipa ifyo Yoshia asalilepo ukucita. Ilyo Yoshia ali ne myaka nalimo 39, ifyo asalilepo ukucita fyalengele afwe. Ali-icetekele sana ukucila ukucetekela Yehova  no kushintilila pali ena ukuti amutungulule. (2 Imila. 35:​20-25) Finshi twingasambililako? Te mulandu ne myaka tukwete nelyo imyaka twapwisha ukusambilila Baibo, tulingile ukulashintilila pali Yehova. Kanshi tulingile ukulapepa ukuti aletutungulula, ukulaisambilisha Icebo cakwe, e lyo no kulakutika nga ca kuti Abena Kristu abakalamba mu fya kwa Lesa batupandako amano. Nga tulecita ifi, tatwakalufyanye sana kabili tukaba ne nsansa.—Yako. 1:25.

17. Finshi twingalanda pa mfumu shitatu isha mu Yuda?

¹⁷ Kwaliba ifintu ifisuma ifingi ifyo wingacita ilyo ucili umwaice. Ilyashi lya kwa Yehoashi, Usia, na Yoshia lyatusambilisha ukuti abaice kuti basalapo bwino ifya kucita kabili kuti bakumanisha ukulenga Yehova ukulasekelela. Nomba nga fintu twasambilila, te lyonse mwingafuma ifisuma mu fyo tusalapo ukucita. Na lyo line, kuti twapashanya ifisuma ifyo ishi mfumu shacitile e lyo no kukanacita ifyabipa ifyo shacitile. Lyena tukaba ne nsansa.

18. Malyashi nshi ayalembwa mu Baibo ayalelangilila ukutila kuti mwaba ne nsansa? (Moneni ne cikope.)

¹⁸ Mu Baibo mwaliba amalyashi ayengi ayalanda pa baice abali sana ifibusa na Yehova, abo Yehova alepaala kabili abali sana ne nsansa. Pali abo, paliba na Davidi. Ilyo ali fye umwaice, ali cibusa wa kwa Yehova kabili pa numa aishileba imfumu ya cishinka. Ca cine ukuti Davidi inshita shimo alelufyanya, lelo Lesa alemumona ukuti ali ne cishinka kuli ena. (1 Isha. 3:6; 9:​4, 5; 14:8) Nga mulebelenga ilyashi lya kwa Davidi, mukatwalilila ukubombela Yehova ne cishinka. Nelyo kuti mwabelenga pa lyashi ililanda pali Marko nelyo Timote. Ilyo mukalabelenga pali aya malyashi mukamona ukuti batendeke ukubombela Yehova ninshi bacili fye abaice, balitwalilile ukumubombela ne cishinka, kabili Yehova alebapaala ne fintu fyalebawamina. Ifi basalilepo ukubombela Yehova fyalengele alesekelela kabili nabo bali ne nsansa.

19. Bushe ifyo mucita pali ino nshita kuti fyalenga ubumi bwenu ukuba shani?

¹⁹ Ifyo mucita pali ino nshita e filanga nampo nga mukaba ne nsansa ku ntanshi nelyo iyo. Nga mulecetekela Yehova kabili tamuleshintilila pa mano yenu, Yehova akulamutungulula. (Amapi. 20:24) Kuti mwaba sana ne nsansa. Muleibukisha ukuti Yehova alatasha sana pa fyo mumubombela. Tapali ifisuma ifyo mwingacita ukucila ukubombela Shifwe wa ku muulu uwatutemwa, Yehova!