ICIPANDE ICIKALAMBA
Ifyo Mutontonkanya Kuti Fyalenga Mwaba ne Nsansa Nelyo Iyo
Pali ifi fitatu, ni cili kwi ico mulemona ukuti e cingamwafwa ukuba ne nsansa?
-
ifimucitikila
-
icifyalilwa
-
ifyo mutontonkanya pa fintu
ABANTU bamo kuti batila ifibacitikila e fingabafwa ukuba ne nsansa, kabili nalimo kuti balanda no kuti, “Kuti naba ne nsansa nga ca kuti . . .
-
“nalikwete indalama ishingi”
-
“nalyupile nelyo ukuupwa bwino”
-
“ubumi bwandi bwali ubusuma”
Na lyo line, ifyo mutontonkanya pa fintu fimo e fingamwafwa sana pa kuti mube ne nsansa ukucila icifyalilwa e lyo ne filemucitikila. Cinshi twalandila ifi? Ni co limo te kuti mukwate amaka pa fintu ifimucitikila na pa cifyalilwa cenu, lelo kuti mwayaluka mu fyo mutontonkanya pa fintu.
“UMUTI UUSUMA”
Ipinda lya mu Baibolo litila: “Umutima wa nsansa muti uusuma, lelo umutima uwa bulanda umya ifupa.” (Amapinda 17:22) Kanshi kuti twatila ifyo mutontonkanya nga ca kuti ifintu fimo fyamucitikila e fingalenga mwaba ne nsansa. Ifyo mutontonkanya nga kwacitika fimo kuti fyalenga mwacita ifyo mwalepanga ukucita, mwanenuka, nelyo mwafilwa ukubomba bwino nga mwakwata ubwafya.
Abantu bamo kuti basuusha ifi twalanda. Nalimo kuti batila:
-
‘Cinshi ningalacitila kwati ifintu fili fye bwino ilyo ninshi tafili bwino?’
-
‘Nangu ningesha shani ukutontonkanya ukuti ifintu fikaba fye bwino, ifintu tafyakaaluke.’
-
‘Nshilingile ukulaibepa ukuti ifintu fili fye bwino.’
Nalimo kuti twamona kwati cili fye bwino ukulatontonkanya ifi. Na lyo line, cisuma ukulatontonkanya ukuti ifintu fikaba fye bwino. Natulande pa fya kumwenako fimo.
Tutile ba Alex na ba Brian babomba pa kampani imo kabili ilyo babapeela umulimo wa kubomba, bonse babili babombesha. Ilyo uwangalila imilimo aceeceeta ifyo babombele, abeeba ifintu fimo umo balingile ukuwamyako mu milimo yabo.
-
Ba Alex batila: “Nalipoosele inshita iikalamba kabili nalibombeshe, lelo banjeba ukuti nshabombele bwino. Nshakatale mombapo bwino uyu umulimo. Nangu ningabombesha shani, imilimo momba taiba bwino. Kanshi mfwile ukuleka fye ukubombesha.”
-
Ba Brian batila: “Abakalamba ba ncito balintashishe muli fimo ifyo nabombele bwino, lelo nshabombele bwino muli fimbi. Nalisambililako ifintu fimo ifyacindama ifikangafwa ukulabomba bwino ku ntanshi.”
KUTI MWAYASUKA SHANI?
-
Nga papita imyeshi 6, ni bani pali ba Alex na ba Brian abengaba umubomfi umusuma?
-
Nga ca kuti ni mwe mwaleingisha incito, ni bani pali aba babili abo mwingengisha nelyo abo mwingasunga pa kampani?
-
Nga ca kuti na imwe ifyo mushaleenekela fyamucitikila, ni bani pali aba babili abo mwingapashanya?
Ba Andrea na ba Brittney balatalalilwa limo limo. Ifyo bacita pa kupwisha ukutalalilwa filapusanapusana.
-
Ba Andrea tababika amano ku bantu bambi. Tabafwaya ukwafwilishako abantu bambi nga ca kuti te babalilepo ukubafwa. Batila, ‘Cinshi ningalapoosela inshita ukulayafwa abantu abashincitila nangu cimo?’
-
Ba Brittney bena baliba sana ne cikuuku ku bantu kabili balabafwa nampo nga balabatasha nelyo iyo. Balakonka Ifunde lya Mulinganya ililanda ukutila tulingile ukulacitila abantu bambi ifintu ifyo na ifwe twingafwaya batucitila. (Luka 6:31) Ba Brittney bamona ukuti cisuma ukucitila abantu bambi ifintu ifisuma nangu tabatasha pa fyo tubacitila.
KUTI MWAYASUKA SHANI?
-
Ni bani abo mwingatemwa baba bacibusa benu pali aba abanakashi babili?
-
Ni bani abo mulemona ukuti ebo abantu bengatemwa?
-
Nga ca kuti mulatalalilwa, bushe na imwe mucita ifyo ba Andrea bacita nelyo mucita ifyo ba Brittney bacita?
Nalimo mwalishibako abantu bamo ababa nga ba Brian na ba Brittney. Nalimo na imwe e fyo mwaba. Nga e fyo mwaba, ninshi ukwabula no kutwishika mwalimona ukuti ifyo mutontonkanya pa fintu filalenga mwaba ne nsansa. Inga ca kuti mwali nga ba Alex nelyo ba Andrea? Natulande pa fintu fitatu ifyo Baibolo yalandapo ifingamwafwa ukuba ne nsansa nga mwakwata amafya.
1 MWILANENUKA
BAIBOLO ILANDA UKUTI: “Bushe ulanenuka mu bushiku bwa macushi? Awe ninshi amaka yobe yanono.”—Amapinda 24:10.
UMWALOLA AYA AMASHIWI: Ukunenuka kuti kwalenga mwaleka ukuibikilishako pa kuti muwamyeko umo mushilecita bwino kabili kuti kwalenga mwafilwa ukushipikisha ubwafya.
ICA KUMWENAKO: Ilyo ba Juliza balekula, tabaali ne nsansa. Bawishi bali ni bacakolwa kabili mu lupwa lwabo baali bapiina. Balekuuka libili libili. Pa kubala, ba Juliza balemona kwati imikalile tayakatale aiwamapo. Lelo ifintu fyalyalwike. Cinshi cabafwile? Ba Juliza balondolwele ukuti: “Na lintu tushilatendeka ukwikala bwino, Baibolo yalilengele nayaluka mu fyo nalemona ifintu. Na pali ino ine nshita ifyo Baibolo ilanda filalenga nilatontonkanya sana ukuti ifintu tafyakatale afiwama. Pali ino nshita, abantu nga balecita ifintu ifyo nshitemenwe, ndafwaya ukwishiba icilenga balecita ifyo fintu.”
Nga filya fine cali kuli ba Juliza, muli Baibolo mwaliba ifyebo ifitwafwa sana. Ifyebo fyabamo kuti fyatwafwa ukushipikisha amafya. Ku ca kumwenako, Baibolo pa Abena Efese 4:23 itweba ukuti tulingile ‘ukuleka ukutontonkanya ifya kale lelo tulingile ukulatontonkanya ifipya.’
Nga fintu ili ilembo lilanda, kuti mwayaluka mu fyo mutontonkanya pa fintu. Na lyo line, mukalayaluka panono panono. E co ili ilembo lilandila ukuti tatulingile ukulatontonkanya ifya kale, lelo tufwile ukwaluka no kutwalilila “ukulatontonkanya ifipya.”
2 MULETONTONKANYA UKUTI IFINTU FIKAWAMA
BAIBOLO ILANDA UKUTI: “Inshiku shonse isha mulanda shibi; lelo uwasansamuka umutima lyonse aba nga uuli no mutebeto.”—Amapinda 15:15.
UMWALOLA AYA AMASHIWI: Nga mutontonkanya ukuti lyonse ifintu fyakulabipa fye, ninshi mwakulaba fye no ‘bulanda’ kabili mwakulamona kwati inshiku shonse “shibi.” Lelo nga ca kuti muletontonkanya ukuti ifintu fikawama, ninshi mukalaba fye ‘abasansamuka’ kabili mukaba ne nsansa. Kanshi ni mwe mulingile ukusalapo ica kucita.
ICA KUMWENAKO: Ilyo ba Yanko babalepwile imiku iingi pa kuti babafumye cimumena icali kuli bongobongo, ubumi bwabo bwalibipile sana ica kuti calebafya ukwenda e lyo no kulanda. Ubu ubwafya bwalengele ba Yanko bafuupulwe pa myaka iingi pantu balemona kwati tabakatale abacita ifyo balepanga. Na lyo line, ba Yanko balyalwike. Bayalwike shani? Batile: “Mu nshita ya kuti ndetontonkanya fye pa mafya ayo nakwata, nalisambilila ukuti ningile ukulatontonkanya pa fintu ifisuma.”
Icintu cimo icafwa ba Yanko, kubelenga Baibolo. Batile: “Ukubelenga Baibolo kulangafwa ukulatontonkanya pa fintu ifisuma. Nshaleka ukulatontonkanya pa fyo mfwaya ukucita, lelo nabika sana amano ku fyo ningaba na maka ya kucita pali ino ine nshita. Nga ca kuti natampa ukutontonkanya pa fingalenga nafuupulwa, ndaleka kabili ntendeka ukulatontonkanya pa fintu ifingi ifinsansamusha.”
Nga fintu caba kuli ba Yanko, na imwe bene kuti mwaleka ukutontonkanya pa fingamufuupula, no kutendeka ukulatontonkanya pa fingamusansamusha. Nga ca kuti mulesakamikwa sana nalimo pa bumi bwenu, nga fintu cali kuli ba Yanko, mulingile ukulayipusha amuti: ‘Bushe ifintu nafibipa sana ica kuti tafyakatale afiwama? Bushe ubwafya nkwete calaala capwa tabwakatale abupwa?’ Mwilatontonkanya pa fintu ifingamufuupula, lelo muletontonkanya pa fintu ifisuma.
3 MULEPEELAKO ABANTU BAMBI
BAIBOLO ILANDA UKUTI: “Mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.” —Imilimo 20:35.
UMWALOLA AYA AMASHIWI: Tulaba sana ne nsansa nga tulepeelako bambi. Cinshi twalandile ifyo? Ni co Lesa atupangile ukuti tuleyafwa abantu bambi. (Abena Filipi 2:3, 4; 1 Yohane 4:11) Insansa isho tukwata nga ca kuti tulepeelako abantu bambi, kuti shalenga tuleshipikisha amafya ayo tukwete.
ICA KUMWENAKO: Ba Josué balilwala ubulwele bwa mu mungololo ubwa spina bifida. Ilingi line, ubu ubulwele bulalenga baleumfwa sana ubukali. Na lyo line, ba Josué balitemwa sana ukwafwa abantu bambi. Batile: “Mu nshita ya kuti ndeilishanya ukutila, ‘te kuti ncite ifintu fimo,’ nalitemwa ukutontonkanya pa fyo ningacita pa kwafwa abantu bambi. Ndafwaya inshila shakwafwilamo abantu kabili ukucita ifi kulalenga ndeba ne nsansa.”
IFYO MWINGACITA
Muleafwa abantu. Ku ca kumwenako, abena mupalamano benu nga nabalwala, kuti mwabepikilako ifya kulya. Kuti mwayafwako na bakoloci utumilimo twa pa ng’anda.
Filya fine mubombesha pa kulima ibala, e fyo mulingile ukubombesha na pa kuleka ukulatontonkanya fye pa fingamufuupula. Tamulingile ukulatontonkanya pa fintu ifingalenga muleba no bulanda. Lelo mulingile ukulatontonkanya pa fintu ifisuma kabili mufwile ukulacita ifintu ifingalenga mwaba ne nsansa. Nga muletontonkanya pa fintu ifishingamufuupula, ninshi mukalaba ne nsansa.
Abantu bamo balaleka ukulya ifya kulya ifibalwalika; ifi fine e fyo tulingile ukucita na ku fintu ifingatufuupula
Nalimo Kuti Mwatemwako ne fi
LOLENI!
Ifya Kucita pa Kuba ne Nsansa—Isubilo
Abantu abengi tababa ne nsansa nga tabeshibe ifyo ifintu fikaba ku ntanshi kuli bena na ku fibusa fyabo nelyo balupwa.
LOLENI!
Ubwafya: Ukulaumfwa Sana Ubulanda
Bushe mulomfwa sana ubulanda, ukufulwa sana, nelyo ukulaenda fye ne cikonko ku mukoshi umuntu nga amukalifya? Moneni ifingamwafwa.
