Bushe mutontonkanya ukuti abantunse kuti bapwisha amafya ayengi ayo tukwata no kulenga twilasakamikwa pa fyo ifintu fikaba ku ntanshi? Pa kuti badokota bondape umulwele balingile ukwishiba icilengele alwale.

Ku ca kumwenako, ba Tom balilwele kabili mu kuya kwa nshita balifwile. Cinshi calengele bafwe? Badokota ba ku cipatala bailefwila batile, “Ilyo baishibe fye ukuti nabalwala, tapali uwabikile amano ku kwishiba icalengele balwale.” Camoneke kwati aba ku cipatala uko balebatwala pa kubala, balebapeela fye umuti wa kuti baleumfwako bwino.

Ifyo aba kuli ici icipatala twalandapo bacitile, e fyo na bantunse bacita pa mafya tukwata. Ku ca kumwenako, nga ca kuti aba mu buteko balefwaya ukucefyako bampulamafunde, balapanga amafunde, balabikako amakamera ya kukopa ifilecitika kabili balengisha bakapokola abengi. Nangu ca kuti ifi bacita filalenga ifintu ukubako bwino, tafifumyapo ifilenga abantu balecita ifyabipa, pantu icilenga abantu balecita ifyabipa fintu bamona ifintu, ifyo basuminamo, ne fyo bafwaya.

Ba Daniel abekala mu calo cimo ica ku South America umo ubunonshi bwabwelela sana pa nshi, batile: “Kale ifintu fyaliko bwino. Tatwaletiina ukusanswa ku fipondo. Nomba pali ino nshita ifipondo fyaba fye mpanga yonse. Ifi ubunonshi bwa calo bwabwelela pa nshi fyalilenga abantu abengi ukulacita ifilanga ukuti ni bakaitemwe kabili tabacindika imyeo ya bantu nelyo ifipe fya bene.”

Abaume bamo abo twalaita ukuti ba Elias balifulumwike ku Middle East ilyo kwali ifimfulunganya kabili pa numa balitendeke ukusambilila Baibolo. Balandile ukuti: “Abalumendo abengi uko naleikala balebakoselesha ukulalwako inkondo kuli balupwa lwabo na kuli bashimapepo abaletungulula icalo. Abo balelwishanya nabo, na bo balebakoselesha ukulacita cimo cine. Ici calengele imone ukuti te cisuma ukucetekela bakateka abantunse.”

Icitabo ca kale icipanda abantunse amano citila:

• “Umutima wa muntu walola fye ku bubi ukutula ku bwaice bwakwe.”—Ukutendeka 8:21.

• “Umutima wa bucenjeshi ukucila fyonse, kabili walipelelwa. Nani engawishiba?”—Yeremia 17:9.

• “Mu mutima e mufuma amatontonkanyo ayabipa, ukwipaya, . . . ubulalelale, ukwiba, ubunte bwa bufi.”—Mateo 15:19.

Abantunse balifilwa ukwalula ifyaba mu mitima yabo ifilenga balecita ifyabipa. Na kuba ifyabipa ifyo abantu bacita filaya filebipilako fye kabili e filenga amafya tulandilepo mu cipandwa cifumineko. (2 Timote 3:1-5) Nangu ca kuti abantu balishiba ifingi pali ino nshita kabili kwaliba inshila ishingi isha kulanshanishishamo, amafya yalefulilako fye. Nomba cinshi fwe bantunse tushingapwishisha amafya mu calo no kulenga twalaikala umutende? Bushe tatwakwata amaka ya kupwisha amafya? Bushe amafya mu calo yakatala ayapwa?

Nangu ca kuti abantu balilekele ukucita ifyabipa, te kuti bapwishe amafya mu calo. Cinshi twalandila ifi? Ni co abantu tabakwata amaka ya kupwisha amafya.

Icishinka tufwile ukwishiba ca kuti: “Umuntu . . . Takwata amaka ya kutungulula intampulo shakwe.” (Yeremia 10:23) Lesa tatubumbile ukuti tuleitungulula.  Na kuba tatupangile ukuti tuleteka abantu banensu nga filya fine ashatupangile ukuti tuleikala muli bemba nelyo mu lwelele.

Tontonkanyeni pali ici: Bushe abantu balatemwa nga ca kuti umuntu uo balemona kwati balilingana nankwe alebeba ifyo balingile ukulacita? Bushe abantu balatemwa nga ca kuti balebeba ifyo balingile ukulamona ifintu pamo nga ukuponya ifumo, ukwipaya ifipondo, nelyo ifyo balingile ukulasalapula abana babo? Ifi twalandapo fimo fye pa filenga abantu belaumfwana. Kanshi nangu ca kuti cilafya ukusumina ukuti umuntu takwata amaka ya kutungulula umunankwe, ifyo Baibolo ilanda fya cine. Tatwakwata amaka nelyo insambu sha kutungulula abantu banensu. Nomba ni nani engatwafwa ukupwisha amafya?

Uwingatwafwa ukupwisha amafya ni Kabumba wesu pantu na kuba e watubumbile. Na kabili tatulekelesha nga filya abantu bamo bamona. Amano Lesa atupanda ayaba mu Cebo cakwe Baibolo yalanga fye ukuti alitubikako sana amano. Nga twaishiba bwino ifyaba mu Baibolo e lyo twingeshiba bwino ifyo twaba e lyo ne calenga ifyabipa ukulacitika. Kanshi kuti twamona icalengele umwina Germany umo uwasambilile sana ukulemba ukuti, “abantu na mabuteko tabasambililako ku fyacitike kale kabili tabacita ifilanga ukuti balisambililako fimo.”

Umuntu wa mano umo alandile ukuti “ifyalungama ifyo umuntu acita e filanga ukuti wa mano.” (Luka 7:35) Ku ca kumwenako Baibolo ilatupanda amano pali Esaya 2:22 ukuti, “Pa mulandu wenu, talukeni ku muntunse [mwilacetekela umuntunse].” Ifi Baibolo ilanda filalenga twilacetekela mu fintu ifishingacitika. Ba Kenneth abekala mu musumba umo uwa mu North America umwaba sana ubunkalwe batile: “Aba mu fikansa fya calo balatulaya ukuti bakawamya ifintu, lelo tabacita ifyo balanda. Ici cilanga fye ukuti ifyo Baibolo ilanda fya cine.”

Ba Daniel abo tulandilepo balembele ukuti: “Cila bushiku kulaba ificitika ifilenga ndemona ukuti ca cine abantunse te kuti batungulule bwino abantu banabo . . . Nga naukwata indalama ishingi ku banki nelyo isho balingile ukukupeela nga waleka incito, tacilola mu kuti ukatwalilila fye ukulaikala bwino. Nalimona abantu abengi ababa sana no bulanda pa mulandu wa kuti balicetekeele mu ndalama.”

Baibolo taitwafwa fye ukukanacetekela mu fintu ifishingatwafwa, lelo ilatwafwa no kuba ne subilo nga fintu twalamona.