“Mwilasakamikwa pa bushiku bwa mailo, pantu ubwa mailo bukaba na masakamika ya buko.”—MATEO 6:34.

Umwalola aya mashiwi: Bonse fye tulasakamikwa. Na lyo line, tatufwile ukulasakamikwa sana pa fintu ifishilacitika. Tufwile ukubika fye amano ku mafya tukwete pali ubo bwine ubushiku.

• Nga ca kuti mulesakamikwa pa fishilacitika, kuti mwalwala amasakamika. E ico intanshi mufwile ukwishiba ukuti umuntu onse fye alasakamikwa. Kanshi ukulasakamikwa pa fintu ifyo mushakwatapo amaka te kuti kumwafwe, lelo kuti kwalenga fye amasakamika ukufulilako. Ica bubili, mufwile ukwishiba ukutila, ilingi line ifintu tafisa mu kuba nga fintu twaleenekela.

“Amano ayafuma ku muulu . . . yalenga umuntu ukuba . . . uushipampamina fye pa cintu cimo.”—YAKOBO 3:17.

Umwalola aya mashiwi: Muleibukisha ukuti tamwapwililika. Mwilaenekela ukucita ifyo mushingakumanisha kabili mwilaenekela bambi ukucita ifyo bashingakumanisha.

• Mufwile ukwishiba ukuti kwaliba ifyo mushingakumanisha ukucita ne fyo bambi bashingakumanisha ukucita. Ukucita ifi kuti kwamwafwa ukukanalasakamikwa sana kabili kukamwafwa ukulabomba bwino imilimo. Mulesekako. Nga mulesekako na lintu ifintu fishili bwino kuti mwaumfwako bwino.

“Uwiluka aba no mutima uwatekanya.”—AMAPINDA 17:27.

Umwalola aya mashiwi: Amasakamika kuti yalenga mwafilwa ukulatontonkanya bwino kanshi mufwile ukutekanya.

• Mufwile ukwishiba ifilenga mulesakamikwa ne fyo muba nga mwasakamikwa. Nalimo kuti mulelemba ifyo mumfwa, ifyo mutontonkanyapo ne fyo mucita nga mwasakamikwa. Ukucita ifi kuti kwamwafwa ukwishiba ifya kucita pa kuti mwilasakamikwa sana. Na kabili, mulingile ukulatontonkanya pa nshila mwingapwishishamo amafya ayalenga mulesakamikwa e lyo nga te kuti muyapwishe ninshi mufwile ukwishiba ifya kucita pa kuti yelamusakamika sana. Ku ca kumwenako, nga ca kuti mulasakamikwa pa mulandu wa kuti imilimo ilamufulila, ninshi mufwile ukutantika bwino inshita pa kuti mulepwisha ukubomba iyo imilimo mu nshita.

• Mufwile ukwalula ifyo mutontonkanya. Ifilenga mulesakamikwa nalimo te kuti filenge umuntu umbi ukusakamikwa pantu ifyo tumone ifintu filapusanapusana. Muleeshako ukucita ifi:

  1. Umuntu nga amukalifya, mwilayangufyanya ukumona kwati ni ku mufulo acitila ifyo. Ku ca kumwenako umuntu nga amucilila mu mulaini, mwilayangufyanya ukumona ukuti ni ku mufulo acitila ifyo pantu kuti calenga mwafulwa bwangu. Nga mwatekanya kuti mwasanga ukuti te ku mufulo acicitila ifyo.

  2. Muleesha ukumona ifisuma mu fintu ifili fyonse. Ku ca kumwenako nga mwaya pa citesheni nelyo ku cipatala kuti mulebelengako fimo nelyo ukucitako ifintu fimo ilyo mulelolela ukunina motoka nelyo ilyo mulelolela ba dokota.

  3. Mufwile ukwishiba ubwafya mukwete nga bukalamba nelyo bunono. Pa kuti mwishibe muleipusha amuti, ‘Bushe ifi ndeumfwa pali ubu bwafya e fyo nkalaumfwa na mailo? Bushe e fyo nkalaumfwa no yu mulungu?’ Tamufwile ukulaba ukutila amafya tukwata yalapusanapusana.

“Fyonse filecitika bwino bwino kabili ukwabula icimfulunganya.”—1 ABENA KORINTI 14:40.

Umwalola aya mashiwi: Tamufwile ukulaaba ne cimfulumfulu.

• Bonse tatwatemwa icimfulumfulu. Cimo icingalenga twaba ne cimfulumfulu kabili twalasakamikwa kulalikisha imilimo. Ukulalikisha imilimo kuti kwalenga twakwata imilimo iingi iyo tushapwisha ukubomba. Esheniko ukucita ifi fibili:

  1. Tantikeni imilimo mulingile ukubomba kabili ibombeni pa nshita mutantike.

  2. Ishibeni ifilenga mulelalikisha imilimo ne fingamwafwa ukuleka ukucita ifyo fintu.

“Ukutuusha panono kwawama ukucila ukucishamo ukubombesha no kuuma fye umwela.”—LUKALA MILANDU 4:6.

Umwalola aya mashiwi: Abantu abashituusha tabakwata amaka ne nshita ya kuipakisha ififuma mu kubombesha kwabo.

• Mwilatemwisha indalama kabili mwilabomba ukucila mu cipimo. Ukukwata indalama ishingi te kulenga umuntu ukuba ne nsansa nelyo ukuleka ukusakamikwa. Na kuba abakwata indalama ishingi e basakamikwa na sana. Baibolo pali Lukala Milandu 5:12 itila: “Ifingi ifyakwata uwa cuma tafimuleka ukulaala utulo.” E ico tamufwile ukulabomba ukucila mu cipimo pa kuti mushite ifyo mushakwata.

• Mulekwata inshita ya kuleshako icitendwe. Nga mulecita ifintu ifyo mwatemwa ukucita kuti mwacefyako amasakamika. Na lyo line, ifya kuleseshamo icitendwe pamo nga ukutamba TV ne fintu fimbi ifya kuti mwikele fye tamulecita icili conse, te kuti fimwafwe sana ukucefyako amasakamika.

• Mulebomfya bwino ifya kulanshanishishamo. Mwilaikalila fye ukubelenga amameseji nelyo ukumona ifili pa Intaneti. Pa nshita muletuusha mwilabelenga amameseji ya ku ncito kano fye nga cashupa.

‘Ukutukusha umubili kulaafwa.’—1 TIMOTE 4:8.

Umwalola aya mashiwi: Ukulatukusha umubili lyonse kulalenga ubumi bwa muntu ukuwaminako.

• Mulecita ifingalenga ubumi bwenu ukuwaminako. Ukutukusha umubili kuti kwalenga mwilasakamikwa sana. Mulelya ifya kulya ifingalenga ubumi bwenu ukuwaminako kabili mwilaikala ne nsala inshita iitali. Mulelaala amaawala ayalinga.

• Mwilabomfya inshila ishabipa pa kupwisha amasakamika, pamo nga ukunwesha ubwalwa, ukupeepa fwaka nelyo ukubomfya imiti iyabindwa. Mu nshita ya kupwisha amasakamika mukwete, ukucita ifi kuti kwalenga yafulilako pantu kuti mwalwala kabili kuti mwalaonaula indalama.

• Nga mwacilamo ukusakamikwa mufwile ukuya ku cipatala. Nga mwaya ku cipatala tacilepilibula ukuti namufilwa ukubombela pa mafya mukwete.

“Mwishibe bwino bwino ifyacilapo ukucindama.”—ABENA FILIPI 1:10.

Umwalola aya mashiwi: Mufwile ukwishiba ifyo mwabikako sana amano.

• Mulelemba imilimo mukwete ukutendekela ne milimo iicindeme sana. Ukucita ifi kukamwafwa ukwishiba imilimo mulingile ukubalilapo ukubomba, iyo mwingabomba inshita imbi, iyo mwingapeelako bambi ne yo mushifwile ukubomba.

• Lembeni ifyo mucita mu mulungu umo ne nshita mupoosapo. Lyena tontonkanyeni pa fyo mwingacita pa kuti mulebomfya bwino inshita. Nga mulebalilapo ukucita ificindeme sana tamwakalasakamikwa sana.

• Mulekwatako inshita ya kutuusha. Limo no kutuushako fye panono kuti kwamwafwa ukukwata amaka ya kubomba.

“Amasakamika yalenga umutima wa muntu ukufinininwa, lelo amashiwi ayasuma yalenga umutima ukusekelela.”—AMAPINDA 12:25.

Umwalola aya mashiwi: Abantu nga bamweba amashiwi ayasuma kuti mwasansamuka.

• Ebeniko umuntu uwingamwafwa pa mafya mukwete. Nga mwashimikilako umuntu uo mwacetekela nalimo kuti amupandako amano nelyo ukumwafwa ukupwisha amafya mukwete. Na kabili ukushimikilako fye umuntu pa bwafya mukwete kuti kwalenga mwaumfwako bwino.

• Mulelomba abakumwafwa. Nalimo kuti mwapeelako bambi imilimo imo iyo mukwete.

• Nga kwaliba uo mubomba nankwe uumukalifya, muleesha ukucita ifingalenga mwalaumfwana nankwe bwino. Nalimo kuti mwaeba uyo muntu ukuti kwaliba ifyo acita ifimukalifya. Nomba ilyo mulelanda nankwe mufwile ukuba ne cikuuku. (Amapinda 17:27) Nga ca kuti pa numa ya kulanshanya nankwe atwalilila ukumukalifya, tamufwile ukulasangwa nankwe inshita iitali.

“Balipaalwa abaishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa.”—MATEO 5:3.

Umwalola aya mashiwi: Fwe bantu tatukabila fye ifya kulya, ifya kufwala no mwa kwikala, lelo tulakabila ne fya kwa Lesa. Pa kuba ne nsansa tulingile ukubika amano ku fya kwa Lesa.

• Ipepo kuti lyamwafwa. Lesa afwaya “mulepoosa amasakamika yenu yonse pali ena, pantu asakamana imwe.” (1 Petro 5:7) Ukupepa no kulatontonkanya pa fintu ifisuma kuti kwalenga mwaba ne nsansa.—Abena Filipi 4:6, 7.

• Mulebelenga pa fintu ifingalenga mwaba ifibusa fya kwa Lesa. Ifishinka ifyo tulandilepo muli ino magazini fifumine muli Baibolo, iyalembelwe pa kuti tube ifibusa fya kwa Lesa. Ifi fishinka kuti fyalenga mwakwata “amano yene yene no kulingulula” (Amapinda 3:21) Mulebelenga Baibolo. Nalimo kuti mwabalilapo ukubelenga ibuuku lya Amapinda.