BUSHE ISONDE LIKATWALILILA UKUBAKO?
Babemba
MULI babemba mulafuma ifya kulya ifyo tulya e lyo ne fyo tubomfya pa kupanga imiti. Hafu ya mwela wa oxygen ufuma muli babemba, kabili babemba balasenda no mwela wa carbon uo fwe bantunse tufumya. Na kabili, babemba balalenga imiceele ukwaluka.
Ico Cacindamina Ukucingilila babemba
Ukwaluka kwa miceele kulonaula amabwe yaba panshi ya bemba ayo beta ukuti coral reefs, shellfish, e lyo ne fya mweo fimbi ifyaba mu menshi. Basayantisti balanda ukuti aya mabwe ayaba panshi ya bemba ayatungilila ifya mweo ifyaba muli bemba kuti yaleka ukubomba ilyo imyaka 30 tailakumana.
Abasambilila sana balanda ukuti ifyuni ifingi ifilya ifya muli bemba fifwile fyalilyapo ifipepala. Kabili ifipepala ifiba muli bemba filepaya ifya mweo ifyaba muli bemba ifingi cila mwaka.
Mu 2022 ba António Guterres, ba UN Secretary-General, batile, “Tatwabika amano ku kusakamana babemba, kabili pali ino nshita twalikwata ubwafya ubo ningatila tulekabila ukubombelapo mu kwangufyanya.”
Isonde Balipangile Ukuti Likatwalilile Ukubako
Babemba e lyo ne fya mweo ifyabamo, bafipangile ukuti fileba ifya busaka nelyo ifituntulu. Ici kuti cacitika fye nga ca kuti abantu tabalebikamo ifiko. Ibuuku litila Regeneration: Ending the Climate Crisis in One Generation lyalandile pa fyo abantu bashilingile ukonaula babemba, lyatile, “abantu nga tabalepoosa ifiko muli babemba, abene kuti baibuukulula no kuisangulula.” Tontonkanyeni pa fya kumwenako fimo:
-
Utushiishi utunono uto beta ukuti phytoplankton tulengisha no kusunga umwela wa carbon dioxide, kabili uyu umwela e ulenga kwaba ukukaba kwe sonde. Utushiishi twa Phytoplankton tweka fye tulasunga umwela wa carbon dioxide uo ifimuti fyonse, ifyani e lyo fimenwa fyaba pe sonde fyonse fingasunga.
-
Utushiishi utunono uto beta ukuti ama Microbes tulya isabi ilyafwa, ilingalenga babemba ukonaika. Lyena pa numa utu tushiishi nato balatulya ku fya mweo fimbi ifya muli bemba. Webusaiti ya Smithsonian Institution Ocean Portal yalandile pali ifi ificitika ukuti “filalenga babemba baleisangulula abene.”
-
Ifyo ifya mweo ifyaba muli bemba fisungulula ifya kulya e filenga amenshi ayaba muli bemba yaleka ukukwata acid, pantu iyi acid e yonaula amabwe yaba panshi ya bemba, ifyo beta ukuti shellfish, e lyo ne fya mweo fimbi.
Ifyo Abantunse Balecitapo
Ukulabomfyako ifyola na mabotolo imiku iingi kuti kwalenga ifiko ifiya muli bemba ukucepako
Nga ca kuti muli bemba tamuleingila ifiko te kuti ilekabila ukuiwamya. Abasambilila sana balakoselesha abantu ukuti nga bashita ifyola fya kusendelamo, amakontena, e lyo ne fintu fimbi, balebomfyako imiku iingi ukucila ukupoosa.
Lelo kwaliba na fimbi ifyo balingile ukucita. Mu myaka ya nomba line akabungwe akalolesha pa busaka katolele ifiko ukufika ku makilogramu 9,200,000 mu mwaka fye umo ifyo bapoosele mu lulamba lwa bemba mu fyalo 112. Lelo ifi fyali fye fiko ifinono sana nga kufilinganya ku fiko ifingila muli babemba.
Lipoti ya National Geographic yatile “ifi amenshi ya muli bemba yakwata acid te kuti tuifumyemo.” Abantu baloca sana ifintu ica kuti cilafya ku fya mweo ifyaba muli bemba ukulasangulula babemba nga fintu filingile ukucita.
Ico Tulingile Ukubela ne Subilo—Ifyo Baibo Ilanda
“Pano isonde ponse paba ifyo mwapanga. Na muli uyu bemba umukulu kabili uwapabuka, mwaba ifyenda ifishingapendwa, mwaba ifya mweo, ifinono ne fikalamba.”—Amalumbo 104:24, 25.
Kabumba wesu apangile babemba ukuti baleisangulula abene. Tontonkanyeni pali ici: Nga ca kuti alishiba ifingi pali babemba e lyo na fyonse ifya mweo ifyabamo, bushe te walinga ukuwamya babemba abo baonaula? Moneni icipande citila “Lesa Alilaya Ukuti Isonde Likatwalilila Ukubako,” pe bula 15.
