Nalimo muleibukisha ukuti tapakokwele apo umwana wenu afyalilwe. Nangu ca kuti acili umwaice, natendeka ukukula kabili nomba line fye ali no kuba umukalamba, e kutila umulumendo nelyo umukashana.

Apo umwana wenu te kuti eshibe ifya kucita ilyo umubili wakwe watendeka ukwaluka, e lyo kuti aleumfwa insoni, finshi mwingacita pa kumwafwa?

Inshita iyo umuntu akulilapo ilapusanapusana. Bamo batendeka ukukula ilyo bali fye ne myaka 8, e lyo bambi batendeka lilya bafisha imyaka 15 ukufika ku 17. Icitabo icitila Letting Go With Love and Confidence calanda ukuti: “Imyaka iyo abantu batendekelapo ukukula ilapusanapusana.”

Umwana nga alekula kuti aaba ne nsoni. Bamo balaba ne nsoni nga batendeka ukukula. Jared * atile: “Nalitendeke ukubika amano ku fyo nalemoneka na ku fyo nalecita nga ndi pa bantu pa kuti bensuula. Nga ndi na bantu bambi, nalemona kwati balebika sana amano ku fyo nalemoneka.” Abacaice nga batendeka ukukwata imfine, kuti balaumfwa sana insoni. Kellie, uuli ne myaka 17, atile: “Ku menso takwalemoneka bwino pa mulandu wa mfine ica kuti inshita shimo nalelila kabili naleimona ukuti ndi mubi.”

Abatendeka ukukula bwangu balakwata sana amafya. Abakashana abatendeka bwangu ukukwata amabeele no kukwata umubili wa canakashi, balabaseka ku banabo. Icitabo icitila A Parent’s Guide to the Teen Years citila: “Abalumendo abakalamba pali bena balatendeka ukubakumbwa.”

Umwana nga atendeka ukukula te kutila ninshi nakwata amano. Pa Amapinda 22:15 patila: ‘Ubuwelewele bwakakatila ku mutima wa mwaice.’ Umubili nga watendeka ukwaluka, tacipilibula ukuti ninshi uyo umuntu nakwata amano. Icitabo icitila You and Your Adolescent cilanda ukuti umwaice kuti amoneka kwati mukalamba, “nomba ici tacipilibula ukutila ninshi kuti apingula bwino pa fintu, kuti alacita ifintu kwati mukalamba nelyo kuti aaba uwailama.”

Mulingile ukulondolwela umwana libela ifyo afwile ukwenekela nga akula. Mufwile ukwebela libela umwana ifyo cikaba nga awa icisungu (nga mwanakashi) nelyo ifyo cikaba nga atendeka ukufumya amenshi ya bufyashi (nga mwaume). Ifi twalandapo tafitendeka panono panono, lelo fitendeka fye mu kupumikisha, kanshi umwana kuti apelenganishiwa no kumfwa umwenso. Ilyo mulelanshanya no mwana wenu pali ili ilyashi, tamufwile ukumutiinya, lelo mufwile ukumulondolwela ukuti icilenga fyonse ifi ukucitika pantu umuntu ninshi aleya ku bukalamba.—Ilembo ilingamwafwa: Amalumbo 139:14.

Mulebalondolwela fyonse. John alandile ukuti: “Ilyo abafyashi bandi balenondolwela ifyo ciba umuntu nga alekula, tabalenjeba fyonse. Nga balenjeba fye fyonse ukwabula ukumpita mu mbali, nga caliweme.” Ifi fine e fyo cali na kuli Alana uuli ne myaka 17. Atile: “Bamayo balinjebele ico umubili wandi waleyalukila, nomba nga calicililepo ukuwama nga balenkoselesha pa kuti nilaumfwa sana ububi.” Finshi twingasambilila kuli ifi? Nangu ca kuti tacanguka ukulanda na bana pali ili ilyashi, mufwile fye ukubalondolwela fyonse.—Ilembo ilingamwafwa: Imilimo 20:20.

Mulemwipusha amepusho ayengalenga mulelanshanya. Pa kuti umwana wenu elaumfwa insoni ilyo mulelanshanya nankwe pali ili lyashi, kuti mwabala mwamwipushako pa banankwe. Ku ca kumwenako, kuti mwaipusha umwana wenu umukashana amuti: “Bushe abo usambilila nabo balitendeka ukulanda ukuti balaya ku mweshi? Bushe abanobe balaseka abakashana abakwata bwangu amabeele?” Kuti mwaipusha umwana wenu umulumendo amuti: “Bushe abanobe balaseka abashilatendeka ukumoneka nga abakalamba?” Nga ca kuti umwana atendeka ukulanda pa fyo abanankwe balanda pali ili ilyashi, kuti camwangukila ukulanda na pa fyo omfwa e lyo na pa filemucitikila. Nga ca kuti atendeka ukumulondolwela, mufwile ukukonka ifyo Baibolo ilanda ukuti mufwile ukuba ‘abayanguka ukumfwa, abakokola ukulanda.’—Yakobo 1:19.

Afweni umwana wenu ukuba na ‘mano yene yene e lyo no kulalingulula.’ (Amapinda 3:21) Ilyo umuntu alekula, te mubili fye ne fyo omfwa ifyaluka. Ilyo umwana wenu alekula, alatendeka ukukwata amano ya kulingulula kabili aya amano kuti yamwafwa ukupingula bwino pa fintu ilyo akaba umukalamba. Kanshi kuti mulemusambilisha imibele iisuma.—Ilembo ilingamwafwa: AbaHebere 5:14.

Mwilamona kwati taleumfwa. Abacaice abengi tabafwaya ukulanda na bafyashi babo pa fyo imibili yabo yaluka nga balekula. Na lyo line, icitabo icitila You and Your Adolescent calanda ukuti: “Abacaice abamoneka kwati tabalefwaya ukulanshanya, abamoneka kwati ilyashi lilebatendwisha, abamoneka kwati tabetemenwe ilyashi, nelyo abamoneka kwati tababikileko sana amano ilyo mulebalondolwela, balomfwa fye fyonse ifyo mwingabalondolwela kabili tabalaba.”