Abantu balalanda ifyapusanapusana pa fingafwa umuntu ukukanaba sana no bulanda, kabili fimo ifyo balanda filaba fya cine. Umulandu cabela ifi ni co ifyo abantu bacita nga bafwilwa filapusanapusana. Ifingafwa umuntu umo ukukanaba sana no bulanda te kuti fyafwe umuntu umbi.

Nangu ca kuti ifyafwa abantu ukukanaba sana no bulanda fyalipusanapusana, kwaliba fimo ifingafwa abantu abengi. Mu Baibolo mwaliba ifingafwa umuntu ukukanaba sana no bulanda, kabili ifyo abasansamusha abali no bulanda balanda filanga fye ukuti ifyo Baibolo ilanda fya cine.

• Abasambilila sana balanda ukuti nga ca kuti balupwa ne fibusa balemwafwa, kuti mwaleka bwangu ukuba sana no bulanda. Na lyo line, inshita shimo kuti mulefwaya ukuba mweka. Limo kuti mwafulilwa fye na balefwaya ukumwafwa. Ifi fine e fyo abantu abengi bomfwa.

• Tamufwile ukumona kwati lyonse abantu bafwile ukumwafwa. Na lyo line, tamufwile ukukana nga balefwaya ukumwafwa. Na kuba kukaba inshita ilyo mukafwaya ukumwafwa. Muleeba abantu ifyo mulefwaya bamwafweko e lyo ne fyo mwingaicitila mwe bene.

• Ukulingana ne fyo ifintu fili, mulingile ukulakwata inshita ya kuba na bantu e lyo ne ya kuba mweka.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Ukuba babili kwawama ukucila ukuba weka . . . Pantu umo nga awa, umunankwe kuti amwimya.”—Lukala Milandu 4:9, 10.

• Nga mulelya ifya kulya ifisuma, tamwakulanaka sana pa mulandu wa bulanda. Mulelya ifisabo, umusalu e lyo ne nama ishishakwata sana amafuta.

• Mulenwa sana amenshi e lyo ne fya kunwa fimbi ifingalenga ubumi bwaba bwino.

• Nga ca kuti tamuleumfwa insala, muleesha ukulyako ifya kulya ifinono libili libili. Nga pali ifyo mulebulisha mu mubili kuti mwaipushako badokota pa kuti bamupeele umuti. *

• Ukutukusha umubili pamo nga ukwenda, kuti kwalenga mwalaumfwako bwino. Ukutukusha umubili kuti kwalenga mwakwata inshita ya kutontonkanya pa muyashi e lyo ne ya kutontonkanya pa fintu fimbi.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Takwatala akuba umuntu nangu umo uwapata umubili wakwe; lelo alauliisha no ku-usunga bwino.”—Abena Efese 5:29.

• Utulo twalicindama. Kanshi abafwililwe bafwile ukulalaala sana pantu ubulanda bulalenga umuntu ukunaka sana.

• Tamufwile ukulanwa sana ubwalwa e lyo ne fintu fimbi ifingalenga mwafilwa ukulalaala.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Ukutuusha panono kwawama ukucila ukucishamo ukubombesha no kuuma fye umwela.”—Lukala Milandu 4:6.

• Mufwile ukwishiba ukuti ifyo abantu balanga ukuti bali no bulanda filapusanapusana. Kanshi mulingile ukwishiba ifingamwafwa ukukanaba sana no bulanda.

• Abengi balomfwako bwino nga baebako bambi ifyo baleumfwa, e lyo bambi tabafwaya ukulandapo. Abasambilila sana bamo balanda ukuti ukwebako bambi ifyo tuleumfwa kuti kwalenga ubulanda bwacepako, e lyo bambi te fyo balanda. Nga ca kuti mulefwaya ukwebako umuntu ifyo muleumfwa, lelo mulefilwa ukucita ifyo, nalimo kuti mwaebako cibusa wenu fimo pa fyo muleumfwa.

• Abantu bamo balomfwako bwino nga balila, e lyo bambi balaleka ukuba sana no bulanda nangu ca kuti tabalilile sana.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Umutima e wishiba ukucula kwa muntu umwine.”—Amapinda 14:10.

• Abantu bamo balanwa sana ubwalwa no kubomfya imiti bubi bubi pa kuti bacefyeko ubulanda. Ukucita ifi kuti kwamuletelela. Nga ca kuti umuntu anwa ubwalwa sana nelyo abomfya imiti bubi bubi, kuti aumfwako bwino pa kashita fye akanono, lelo ififumamo filabipa icine cine. Nga tamulefwaya ukulasakamikwa sana, mulecita ifintu fimbi ifishingamuletelela.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Tuisangulule kuli fyonse.”—2 Abena Korinti 7:1.

• Abengi balomfwako bwino nga bakwata inshita ya kuloosha (inshita ya kulila no kutontonkanya pa muyashi) e lyo ne nshita ya kucita ifintu fimbi (ifintu ifingalenga baleka ukutontonkanya sana pa muyashi).

• Kuti mwacitako ifintu fimbi pamo nga ukupanga ifibusa, ukukosha bucibusa mwakwata na bantu, ukusambilila ukucita ifintu fimo, e lyo no kulesha icitendwe.

• Mu kuya kwa nshita, ifintu fikaaluka. Mukalapoosa inshita iikalamba ku fintu fimbi, kabili ici cikalenga mwilaba sana no bulanda.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Icintu conse calikwata inshita ya ciko, . . . inshita ya kulila ne nshita ya kuseka; inshita ya kuloosha ne nshita ya kusansamuka.”—Lukala Milandu 3:1, 4.

• Mulingile ukutendeka bwangu ukubomba imilimo no kucita ifintu fimbi ifyo mwatantika kale.

• Nga mulebomba imilimo mwatantika, mulelaala pa nshita mwabika, e lyo no kucita ifintu fimbi nga fintu mwatantika, tapakakokole mukatendeka ukumfwako bwino.

• Nga ca kuti lyonse mulekwata ifya kucita, ubulanda kuti bwacepako.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Te lyonse akalaibukisha fyonse ifyamucitikile kale, pantu Lesa wa cine alemulenga ukulabikilwa mu nsansa sha mu mutima wakwe.”—Lukala Milandu 5:20.

• Abengi balomfwa ububi pa fyo bapingwile pa fintu fyacindama ilyo bafwililwe.

• Muleleka papita inshita yalinga ilyo mushilapingulapo ukukuuka, ukutendeka ukubomba incito imbi, nelyo ukupoosa ifintu ifyo umuyashi akwete.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Amapange ya wacincila yamulenga ukubomba bwino, lelo onse uususwa ukucita ifintu alola ku kubulwa.”—Amapinda 21:5.

• Abantu abengi balomfwako bwino nga ca kuti balecita ifintu ifilenga belalaba ku muyashi.

• Kuti mwaumfwako bwino nga ca kuti mwasunga ifikope fya muyashi, ifipe ifilenga mulemwibukisha, nelyo ukulemba ifyacitike na malyashi ayo mufwaya ukulaibukisha pa muyashi.

• Mulesunga ifintu ifilenga muleibukisha ifisuma ifyo mwalecita no muyashi, pantu kuti fyamwafwa nga mwaba no bulanda sana.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Ibukisheni inshiku sha kale.”—Amalango 32:7.

• Kuti mwaya ku cifulo cimbi mu kwangala.

• Nga ca kuti te kuti mukwanishe ukuya ku cifulo cimbi, nalimo kuti mwacitako ifintu ifingamusansamusha pa bushiku bumo nelyo shibili. Kuti mwaya muletandala na makasa ku cifulo cimbi nelyo na motoka. Na kabili kuti mwatandalila icifulo basungilamo ifya kale.

• Ukucitako ifintu fimbi ifyo mushicita lyonse na ko kuti kwalenga ubulanda ukucepako.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Natuleya ukutalele ukwa kuti tube fweka tutuusheko panono.”—Marko 6:31.

• Mulingile ukwishiba ukuti nga muleyafwa abantu tamwakulaba sana no bulanda.

• Nalimo kuti mwatendekelapo ukwafwa ifibusa nelyo balupwa ababa sana no bulanda kabili abengafwaya ukubakoselesha ku muntu uuli no bulanda nga ubo bakwete.

• Nga muleyafwa bambi no kubasansamusha, tamwakulaba sana no bulanda, lelo mukalaba ne nsansa.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.”—Imilimo 20:35.

• Nga muli no bulanda kuti mwaishiba bwino ifyo mulingile ukubikako sana amano.

• Muletontonkanya sana pa fyo mucita pa kuti mumone nga ca kuti filanga ukuti mwalibika amano ku fyacindama.

• Nga ca kuti tamubika amano ku fyacindama, mufwile ukwaluka.

IFYO BAIBOLO ILANDA: “Cawama ukuya ku ng’anda ya kuloosha ukucila ukuya ku ng’anda ya mutebeto, pantu imfwa e mpela ya bantu bonse; kabili uwa mweo afwile ukutontonkanyapo sana.”—Lukala Milandu 7:2.

 Kwena takuli ifyo mwingacita ifingalenga mwalekelela fye ukuba no bulanda. Na lyo line, abengi abafwilwapo basanga ukuti nga balecita ifi tulandilepo muli cino cipande, ubulanda bulacepako. Kwaliba na fimbi ifyo mwingacita pa kucefyako ubulanda. Nomba nga mwaesha ukucita ifi tulandilepo, ubulanda kuti bwacepako.