• Umwana wenu uwa myaka 10 aliba sana ne cilumba.

• Afwaya abantu balemucitila ifyo bashingacitila bambi.

Nalimo ici kuti calenga mwalatontonkanya amuti, ‘Cinshi calenga abe ifi? Nshifwaya alemona kwati tacindama, nomba nshifwaya no kuti alemona kwati alicila bambi.’

Bushe kuti mwafunda umwana ukuba uwaicefya ukwabula ukuti aleimona kwati tacindama?

Mu myaka iyapita, abafyashi balebeba ukuti balingile ukulacita fye fyonse ifyo abana balefwaya no kulabatasha sana nangu tapali ifyo bacitile, e lyo no kuti tabalingile ukulabakalipila nelyo ukulabasalapula. Baishibe ukuti abana balakula bwino kabili balaicetekela nga ca kuti ilyo balekula mulelenga baleumfwa ukuti balicila bambi. Nomba bushe ifyo balanda fya cine? Icitabo ca Generation Me citila: “Abeba abafyashi ukuti balingile ukuleka abana balamona kwati balicindama ukucila bambi, balilenga abana abengi baba sana ne cilumba, mu nshita ya kuti balekula bwino kabili baleba ne nsansa.”

Ilyo abana abo batasha napashilingile bakula, tabeshiba ifya kucita nga ca kuti ifyo balefwaya taficitike, nga babakalipila e lyo na lintu balufyanya. Apo babasambilisha ukulabika fye amano ku fyo balefwaya, nga bakula balafilwa ukuba ifibusa no muntu pa nshita iitali. Ne ci cilalenga abana abengi balelwala sana amasakamika e lyo no kuba sana no bulanda.

Abana balaicetekela nga ca kuti balecita bwino mu fintu, ukucila ukulabeba fye lyonse ukuti balicindama. Pa kuti balecita bwino mu fintu, tabafwile fye ukuicetekela, lelo bafwile ukusambilila ifyo fintu, ukulaesha ukuficita e lyo no kutwalilila ukusambilila ifya kucita ifyo fintu. (Amapinda 22:29) Na kabili balingile ukulabika amano ku fyo abantu bambi balekabila. (1 Abena Korinti 10:24) Pa kuti bacite fyonse ifi, bafwile ukuicefya.

Mulebatasha fye nga nacilinga ukubatasha. Nga ca kuti umwana wenu nacita bwino mu mashindano ku sukulu, mulingile ukumutasha. Nga ca kuti tacitile bwino, mwilapeela bakafundisha umulandu, lelo mulemwafwa ukwishiba ifyo engacita pa kuti akabombe bwino pa mashindano na yambi. Nga mulecita ifi, mukafwa umwana wenu ukuba uwaicefya. Kanshi mulemutasha fye nga nacilinga.

Mulemulungika nga tacitile bwino. Ici tacilolele mu kuti mulingile ukulamukalipila na pa tuntu utunono uto ashicitile bwino. (Abena Kolose 3:21) Lelo mufwile ukumulungika nga acita icilubo icikalamba. Ifi fine e fyo mufwile ukucita nga mwamona ukuti aliba ne cilumba. Nga tamulemulungika, akulabelako fye ne cilumba e lyo ne mibele imbi iyabipa.

Ku ca kumwenako, tutile mwamona ukuti umwana wenu natendeka ukuyumfwa. Nga tamumulungike, kuti aba sana ne cilumba kabili kuti afilwa ukukwata ifibusa. Kanshi mulingile ukulondolwela umwana wenu ukutila ukuba ne cilumba kuti kwalenga abantu balamumona kwati taba ne mibele iisuma kabili kuti kwamuseebanya. (Amapinda 27:2) Mulingile no kumulondolwela ukuti umuntu uushaba ne cilumba, talingile ukulaeba abantu pa fyo aishibisha ukucita. Nga mulemulanga ukutemwa ilyo mulemulungika, mukamfwafwa ukuba uwaicefya ukwabula ukumulenga ukulamona kwati tacindama.—Ilembo ilingamwafwa: Mateo 23:12.

Afweni umwana ukwishiba ukuti te lyonse ifintu fingaba bwino. Nga mulecitila umwana fyonse ifyo alefwaya, akalamona kwati alingile ukukwata fye fyonse ifyo alefwaya. Kanshi nga ca kuti umwana wenu alefwaya mu mushitile fimo ifyo mushingakwanisha, mulondolweleni ico cacindamina ukushita fye ifintu ifyo mukwete indalama sha kushitamo. Nga ca kuti tamuleya uko mwamulaile ukuya, mufwile ukumulondolwela ukuti ifintu filaaluka kabili mufwile no kumweba ifyo imwe mucita nga ca kuti fyayaluka. Ukucila ukulacingilila abana ku mafya yonse, mufwile ukubasambilisha ifyo bakalacita nga bakwata amafya ilyo bakakula.—Ilembo ilingamwafwa: Amapinda 29:21.

Mulemusambilisha Ukupeela. Afweni umwana ukwishiba ukuti “mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.” (Imilimo 20:35) Kuti mwamwafwa shani? Kuti mwalemba nankwe amashina ya bantu mulefwaya ukwafwa ukushita ifintu, abo mwingafwilisha nga pali uko balefwaya ukuya, e lyo nabo mwingafwa ukuwamya ifyonaike. Lyena mulemusenda ilyo muleya mu kubafwa. Mulekeni amone ifyo muba ne nsansa ilyo muleyafwa abantu. Nga mulecita ifi, mukaafwa umwana wenu ukuba uwaicefya.—Ilembo ilingamwafwa: Luka 6:38.