1, 2. (a) Finshi bamo balanda nga baumfwa ukuti Lesa alikwata icilonganino? (b) Finshi twalasambilila muli cino cipande?

BUSHE Lesa alikwata icilonganino? Abantu bamo batila: “Umuntu takabila ukuba mu cilonganino, icacindama kuba fye cibusa wa kwa Lesa.” Bushe ifi balanda fya cine? Bushe kwaliba ifishinka ifilanga ukuti ubu bufi?

² Muli cino cipande, twalasambilila pa filanga ukuti Yehova, ni Lesa wa muyano, kabili takwaba uwingamucila ukuteyanya bwino ifintu. Twalasambilila ne fyo tulingile ukucita ilyo icilonganino cakwe ciletutungulula. (1 Kor. 14:33, 40) Nga filya fine Amalembo yayafwile Abena Kristu mu nshita ya batumwa, na muno nshiku mwine ifyo Amalembo yalanda filafwa ababa mu cilonganino ca kwa Yehova ica pe sonde ukulabila sana imbila nsuma. Apo tulakonka sana ifyo Baibolo ilanda, tulacita ne fyo icilonganino citweba, calenga icilonganino caba ica mutende, icasanguluka, kabili icaikatana.

3. Finshi fyalenga mushininkishe ukuti takwaba uwingacila Yehova ukuteyanya bwino ifintu?

³ Ifyo Lesa abumba e filanga ukuti takwaba uwingalingana  nankwe ukuteyanya ifintu. Baibolo itila: “Ni ku mano Yehova ashimpiile isonde. Ni ku mucetekanya apampamikiile imyulu.” (Amapi. 3:19) Uto twaishiba pali Lesa “tunono fye utwa micitile yakwe, kabili tumfwa fye ukutepelesha kwakwe.” (Yobo 26:14) Na lyo line utu twine utunono uto twaishiba pa mapulaneti, pa ntanda, na pa fipinda bushiku twalenga twasumina ukuti ifyabubwa ifya mu muulu fyaliteyanishiwa bwino. (Amalu. 8:3, 4) Mu fipinda bushiku mwaba amamilioni ya ntanda, ishi ntanda shonse tashipunkana pa kwenda. Ala ca kupapa ifyo amapulaneti yashinguluka akasuba mu mulwelele ukwabula ukupunkana! Ukwabula no kutwishika ifyo Yehova ateyanya ifintu mu muulu, filenga twamona ukuti Yehova ‘uwapangile imyulu ne sonde ku mucetekanya’ e o tulingile ukulalumbanya, ukupepa no kubako aba cishinka.—Amalu. 136:1, 5-9.

4. Mulandu nshi basayantisti bafililwa ukwasuka amepusho ayengi?

⁴ Basayantisti balishiba ifingi pa myulu ne sonde, kabili ifyo baishiba filatwafwa sana mu nshila ishingi. Na lyo line, balifilwa ukwasuka ifipusho ifingi ifyo abantu bepusha. Ku ca kumwenako, abasambilila ifya mu muulu balafilwa ukulondolola ifyo isonde no muulu fyaishilebako, ne co fwe bantu ne fya mweo fimbi fyabela pano isonde. Na kabili abantu abengi te kuti balondolole icalenga ukuti fwe bantu tulefwaisha ukwikala umuyayaya. (Luk. Mil. 3:11) Cinshi abantu bafililwa ukwasuka amepusho ya musango uyu? Cimo icalenga ni co ifyo basayantisti abengi na bantu bambi basambilisha fyalilenga abantu basumina ukuti ifintu fyonse fyasangwike fye no kuti Lesa takwaba. Lelo Yehova mu Citabo cakwe alyasuka amepusho ayo abantu abengi bepusha.

5. Landeni pa filanga ukuti twashintilila pa mafunde ayaba mu bubumbo.

⁵ Amafunde ayo Yehova abika mu fyo abumba tayaluka. Abasambilila ifya malaiti, ababika imipaipi ya menshi, bainjiniya, abensha indeke na badokota abasambilila ifya kulepula abantu balakonka aya amafunde pa kuti babombe imilimo yabo. Ku ca kumwenako, badokota nga balebombela pa mutima, balishiba apa kuusanga pantu balishiba ifyo umubili wa muntu wapangwa. Na kabili bonse tulakonka amafunde ya fintu ifyo Yehova abumba. Ku ca kumwenako, umuntu te kuti apupuke ukufuma ku cimuti kwati cuni pantu kuti afwa!

6. Mulandu nshi uo twingenekela ukutila Yehova kuti ateyanya bakapepa bakwe?

⁶ Ifyo imyulu ne sonde fyabumbwa filanga ukuti fyaliteyanishiwa bwino sana. Kanshi te kuti tutwishike no kutwishika ukuti Yehova afwaya abantu bakwe bateyanishiwa bwino. Na kuba e calenga no kuti Lesa atupeele Baibolo iya kututungulula. Te kuti tuleikala bwino kabili te kuti tube ne nsansa nga ca kuti tatuletungululwa ne cilonganino ca kwa Lesa na mafunde yakwe.

7. Finshi filanga ukuti Baibolo citabo icateyanishiwa bwino?

⁷ Abantu bamo batila Baibolo citabo umwaba fye amabuuku ya baYuda na ya Bena Kristu kabili ifyabamo filapilikana. Lelo Baibolo citabo ca kwa Lesa icateyanishiwa bwino sana. Amabuuku yonse ayabamo yalanda fye pa cintu cimo. Umutwe wa Baibolo e o amabuuku yonse ukutula pa Ukutendeka ukushinta pa Ukusokolola yalandapo, e kutila ukulenga caishibikwa ukuti Yehova e walinga ukuteka mu muulu na pe sonde e lyo no kufikilishiwa kwa bufwayo bwakwe ukupitila mu Bufumu bwakwe ubo Kristu “umwana” walailwe  abapo Imfumu.—Belengeni Ukutendeka 3:15; Mateo 6:10; Ukusokolola 11:15.

8. Cinshi twingalandila ukuti abena Israele baliteyanishiwe bwino?

⁸ Lesa aliteyenye bwino abena Israele. Ku ca kumwenako, “ababomfi banakashi bali abaiteyanya mu mulimo balebomba pa mwinshi wa cikuulwa ca mushilo,” ukulingana ne fyali mu Mafunde ya kwa Mose. (Ukufu. 38:8) Ilyo abena Israele balekuuka ukufuma pa cifulo cimo ukuya ku cifulo cimbi na pa kukuusha icikuulwa ca mushilo balekonka amafunde. Pa numa, Imfumu Davidi yalyakenye abena Lebi na bashimpepo mu mabumba. (1 Imila. 23:1-6; 24:1-3) Na kabili abena Israele nga baleumfwila Yehova, alebapaala, baleikala umutende kabili baleikatana.—Amala. 11:26, 27; 28:1-14.

9. Finshi filanga ukuti icilonganino ca Bena Kristu mu nshita ya batumwa caliteyanishiwe bwino?

⁹ Icilonganino ca Bena Kristu mu nshita ya batumwa caliteyanishiwe bwino, kwali ibumba litungulula ilyaletungulula icilonganino. Pa kubala muli ili ibumba mwali fye abatumwa beka beka. (Imil. 6:1-6) Pa numa balisontele aba bwananyina na bambi ukuba mwi bumba litungulula. (Imil. 15:6) Abali mwi bumba litungulula na balebombela pamo nabo balelembela ifilonganino amakalata pa kubeba ifya kucita. (1 Tim. 3:1-13; Tito 1:5-9) Bushe ifilonganino fyalenonkelamo shani mu butungulushi bwe bumba litungulula?

10. Finshi fyalecitika nga ca kuti ifilonganino mu nshita ya batumwa fyakonka ifipope fye bumba litungulula? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

¹⁰ Belengeni Imilimo 16:4, 5. Bamunyinefwe abaletandalila ifilonganino baleeba aba bwananyina “ifipope ifyo abatumwa na bakalamba abali mu Yerusalemu bapingwile ukuti e fyo balekonka.” Ilyo ifilonganino fyalekonka ifi fipope, “fyalekoshiwa mu citetekelo na ba mu filonganino balefulilako cila bushiku.” Finshi tulesambilila kuli ili lyashi lya mu Baibolo?

11. Bushe abaume basontwa balingile ukucita shani nga babeba ifya kucita ku cilonganino ca kwa Lesa?

¹¹ Bushe ababa mu Makomiti ya Misambo nelyo ababa mu Makomiti ya Calo, bakangalila ba muputule, na baeluda bafwile ukucita shani nga ca kuti Ibumba Litungulula lyabeba ifya kucita? Icitabo ca kwa Yehova calitweba ukulaumfwila no kulanakila abaletungulula. (Amala. 30:16; Heb. 13:7, 17) Bonse ababa mu cilonganino ca kwa Lesa balingile ukulakonka ifyo balebeba pa kuti mu filonganino mutwalilile ukuba umutende no kwikatana. Nga tulesuusha nelyo nga tuli no mutima wa bucipondoka kuti twaba nga Diotrefe uushali ne cishinka. (Belengeni 3 Yohane 9, 10.) Kanshi tulingile ukuyipusha atuti: ‘Bushe ifyo ncita filalenga aba bwananyina batwalilila ukubombela Lesa? Bushe ndashimunuka ukukonka ifyo abaletungulula balanda?’

12. Kwaluka nshi ukwabako mu fyo baeluda na babomfi batumikila basontwa?

¹² Natulande pali fimo ifyo Ibumba Litungulula lyapingwile nomba line. Mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa November 15, 2014 mu cipande icitila, “Amepusho Ukufuma ku Babelenga,” mwali ifyo bayalwile ifyakumine ifyo baeluda na babomfi batumikila balingile ukulasontwa. Muli ici cipande balilandile ukuti ibumba litungulula ilya mu nshiku sha batumwa lyalipeele bakangalila abaletandalila ifilonganino umulimo wa kulasonta baeluda na babomfi batumikila. E ico Ukutendekela pa 1 September, 2014, bakangalila ba muputule balitendeke ukusonta baeluda na babomfi batumikila nga filya fine caleba mu nshiku sha batumwa. Nga ca kuti baeluda bamona  ukutila umo nafikapo ukubomba imilimo mu cilonganino, kangalila wa muputule alingile ukwishiba bwino uyo munyinefwe kabili kuti abomba nankwe mu mulimo wa mwi bala. Na kabili nga ca kuti uyo munyinefwe alyupa, kangalila wa muputule alamona ne fyo ulupwa lwakwe lubomba imilimo ya kwa Lesa. (1 Tim. 3:4, 5) Ibumba lya baeluda pamo na kangalila wa muputule balapituluka mu fifwaikwa ifyo Amalembo yalandapo ifyo umuntu alingile ukufikapo pa kuti abe umubomfi atumikila nelyo eluda.—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; 1 Pet. 5:1-3.

13. Kuti twacita shani pa kuti tulekonka ubutungulushi bwa baeluda?

¹³ Tulingile ukulakonka ifyo baeluda batweba. Aba bakacema aba cishinka ababa mu cilonganino ca kwa Lesa balatungululwa na “amashiwi ayatuntulu” ayaba mu Citabo ca kwa Lesa. (1 Tim. 6:3) Moneni ifyo Paulo alandile pa Bena Kristu bamo abashaleumfwa. Bamo abali mu cilonganino ‘tabalebomba nakalya lelo baleipoosa mu fishibakumine.’ Baeluda balibafundile lelo batwalilile fye ukukanaumfwa. Bushe aba mu cilonganino baalingile ukulamona shani aba musango uyu? Paulo abebele ati: “Mwishibeni bwino, mwila-angala nankwe.” Lelo abebele no kuti tabalingile ukulamona abantu ba musango uyu ukuti balwani. (2 Tes. 3:11-15) Muno nshiku, baeluda kuti balanda ilyashi ilya kusoka pali fimo ifyo umo alecita ifingalenga icilonganino caseebana. Ku ca kumwenako, nga kuli uuleishishanya na uushili Nte. (1 Kor. 7:39) Mumfwa shani nga ca kuti baeluda balanda ilyashi lya musango uyu? Nga ca kuti namwishiba umuntu uucita ifyo baeluda balandapo mu lyashi, bushe mukaleka ukwampana nankwe? Nga mwaleka ukwampana nankwe, nalimo uyu muntu kuti aleka ukucita ifyabipa. ^[1]

14. Kuti twacita shani pa kuti icilonganino cibe icasanguluka?

¹⁴ Nga tulekonka ifyo Baibolo ilanda kuti twalenga icilonganino caba icasanguluka. Natulande pa fyacitike mu musumba wa Korinti. Paulo alibombeshe pa kubila imbila nsuma kabili alitemenwe “aba mushilo” banankwe abali muli uyu musumba. (1 Kor. 1:1, 2) Lelo afwile alyumfwile ububi pa fyo batekeleshe uwalecita ubulalelale mu cilonganino. Paulo aebele baeluda ukupeela umwaume uwalecita ubulalelale kuli Satana, e kuti ukumutamfya mu cilonganino. Pa kuti icilonganino citwalilile ukuba icasanguluka, baeluda baalingile ukufumya “icitutumushi” mu cilonganino. (1 Kor. 5:1, 5-7, 12) Nga ca kuti baeluda bapingula ukutamfya uushilapila, tatulingile ukulayampana no yo muntu pa kuti icilonganino citwalilile ukuba icasanguluka na pa kuti uyu muntu alapile no kulomba ukuti Yehova amwelele.

15. Kuti twacita shani pa kuti mu cilonganino mutwalilile ukuba umutende?

¹⁵ Mu cilonganino ca mu Korinti mwali ubwafya na bumbi ubo balingile ukubombelapo. Aba bwananyina bamo baletwala Abena Kristu banabo ku filye. Paulo abepwishe ati: “Cinshi ico mushisuulilako fye?” (1 Kor. 6:1-8) Na muno nshiku mwine ifya musango uyu fyalicitikapo. Inshita shimo aba bwananyina mu cilonganino balapusana pa mulandu wa kuti amakwebo ayo bacitila pamo tayendele bwino ica kuti indalama bapooselepo shaonaika nelyo umo nga amona ukuti nabamufinsha. Aba bwananyina bamo balitwala Abena Kristu banabo ku filye lelo Icitabo ca kwa Lesa citweba ukutila kuti cawama twasuulako fye ukucila ukucita ifingalenga ishina lya kwa Lesa lyaseebana nelyo ifingalenga aba mu cilonganino baleka ukumfwana. ^[2] Kwena pa kupwisha  amafya ayakalamba, tufwile ukukonka ifyo Yesu atufundile. (Belengeni Mateo 5:23, 24; 18:15-17.) Nga tulekonka ifyo atufundile tukekatana mu lupwa lwa kwa Yehova.

16. Mulandu nshi tulingile ukwenekela abantu ba kwa Lesa ukuba abaikatana?

¹⁶ Ifyaba mu Citabo ca kwa Lesa filatulanga ukuti abantu bakwe balingile ukwikatana. Uwaimbile amalumbo atile: “Moneni! Ukwikala pamo mu cumfwano ukwa ba bwananyina kwaliwama kabili kulaleta insansa icine cine!” (Amalu. 133:1) Abena Israele baleumfwana kabili baleikatana nga bakonka ifyo Yehova alebeba. Lesa asobele ati: “Nkabekatanya nge mpaanga mwi cinka.” (Mika 2:12) Na kabili Yehova aebele kasesema Sefania ukulemba ati: “Nkaalula ululimi lwa bantu na bantu ukuba ululimi ulwine lwine, ukuti bonse fye balilile kwi shina lya kwa Yehova, ukuti bamubombele no mutima umo.” (Sefa. 3:9) Ala lishuko ilikalamba nga nshi ukuba abaikatana ilyo tulepepa Yehova!

17. Finshi baeluda balingile ukucita nga ca kuti umo mu cilonganino acita ulubembu ulukalamba?

¹⁷ Pa kuti icilonganino citwalilile ukuba icasanguluka kabili icaikatana, baeluda balingile ukulayangufyanya ukubombela pa milandu kabili balingile ukuba no kutemwa ilyo balebombela pali iyi mulandu. Paulo alishibe ukuti Lesa aliba no kutemwa lelo tatekelesha abacita ifyabipa. (Amapi. 15:3) E co apo na o alitemenwe aba bwananyina mu Korinti, tabapitile mu mbali ilyo abalembeele kalata ya kubalilapo umo abafundile. Pa numa ya myeshi iinono, Paulo alibalembeele kalata yalenga bubili iilanga ukuti baeluda balicitile ifyo abebele. Kanshi Umwina Kristu nga alufyanya ukwabula ukwishiba, baeluda balingile ukumulungika no mutima uwafuuka.—Gal. 6:1.

18. (a) Bushe ifyo Baibolo ifunda fyayafwile shani ifilonganino fya mu nshita ya batumwa? (b) Finshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?

¹⁸ Ukwabula no kutwishika ifyaba mu Citabo ca kwa Lesa fyalyafwile Abena Kristu abaliko mu nshita ya batumwa ukulasunga ifilonganino ifyasanguluka, ifya mutende kabili ifyaikatana. (1 Kor. 1:10; Efes. 4:11-13; 1 Pet. 3:8) Ifi fyalengele balebila bwino imbila nsuma. Na kuba, Paulo alandile ati imbila nsuma “yalibililwe ku cibumbwa conse ica mwi samba lya muulu.” (Kol. 1:23) Muno nshiku umulimo wa kulenga abantu mwi sonde lyonse ukwishiba ubufwayo bwa kwa Lesa ulebombwa na bantu abaikatana ababa mu cilonganino. Mu cipande cikonkelepo tukalanda pa fintu ifilanga ukuti aba bantu balakonka ifyaba mu Baibolo kabili balafwaisha ukulacindika Yehova, Shikulu Mulopwe.—Amalu. 71:15, 16.