1, 2. (a) Finshi fingacitika nga tatuilama? (b) Mulandu nshi cicindamine ukusambilila pa kuilama muno nshiku?

UKUILAMA mibele iyo Yehova Lesa atwafwa ukukwata. (Gal. 5:22, 23) Yehova aliilama sana. Lelo abantu tabapwililika kabili balafilwa ukutwalilila ukuilama. Na kuba icilenga amafya ayengi ayo abantu bakwata muno nshiku, kukanailama. Umuntu nga taleilama kuti alalalikisha imilimo kabili te kuti alebombesha ku sukulu nelyo pa ncito. Na kabili abashailama balaba no musaalula, balaba bacakolwa, balaba no lubuli, balalekana na bena mwabo, balaba ne nkongole, balatekwa ubusha ku fintu, balababika mu fifungo, balacula sana na matontonkanyo, balalwala amalwele ya lwambu, kabili balapula amafumo e lyo na fimbipo.—Amalu. 34:11-14.

² Ukulanda fye icishinka, abantu abashailama balailetelela kabili balaletelela na bantu bambi. Abantu abashailama balefulilako fye. Mu myaka ya ba 1940 abasambilila sana balefwailisha pali iyi mibele, kabili basangile ukuti abantu tabaleilama, na muno nshiku mwine ifyo basanga filanga ukuti abantu e lyo bacililemo ukukanailama. Abasambilila Icebo ca kwa Lesa tabapapa pantu Baibolo yasobele ukuti “mu nshiku sha kulekelesha” abantu bakaba “abashailama.”—2 Tim. 3:1-3.

3. Mulandu nshi Abena Kristu balingile ukubela abailama?

 ³ Mulandu nshi tulingile ukulailamina? Natulande pa milandu ibili: Uwa kubalilapo wa kuti, abantu abengi abailama tabakwata sana amafya ayakalamba. Balaba abashikatala, balomfwana na bantu, tabakalipa bwangu, tabasakamikwa sana kabili tababa no bulanda sana nge fiba abantu abashiilama. Umulandu wa bubili wa kuti, nga tulefwaya Lesa atutemwe tulingile ukukaana amatunko kabili tatulingile ukulacita ifyabipa ifyo imitima yesu ifwaya. Ifyacitike ilyo Adamu na Efa bafililwe ukuilama filanga ukuti ifi twalandapo fya cine. (Ukute. 3:6) Na kabili ukutula lilya abantu abengi abashiilama balakwata amafya ayengi.

4. Cinshi abo cikosela ukuilama bashilingile ukulaumfwila ububi?

⁴ Takuli umuntu uushapwililika uwingailama nga Yehova. Na kuba Yehova alishiba ukuti ababomfi bakwe balashomboka pa kuti bailame kabili alafwaya ukubafwa ukuba abailama. (1 Isha. 8:46-50) Apo Yehova ni cibusa wesu, alakoselesha abantu abafwaya ukumubombela lelo abafilwa ukuilama mu fintu fimo. Natulande pa fyo Yehova ailama. Lyena twalasambilila na pa bantu abo Baibolo yalandapo abailamine na bashailamine. Twalasambilila na pa fingatwafwa ukulailama sana.

5, 6. Bushe Yehova alanga shani ukuti aliilama?

⁵ Apo Yehova alipwililika muli fyonse, alailama bwino sana. (Amala. 32:4) Lelo ifwe tatwapwililika. Kanshi tulingile ukubeebeeta ifyo acitile ifilanga ukuti aliilama pa kuti twishibe ifyo ukuilama kwaba na pa kuti tulemupashanya. Ni nshita nshi shimo ilyo Yehova alangile ukuti aliilama?

⁶ Tontonkanyeni pa fyo Yehova ailamine ilyo Satana amupondokele. Filya Satana apondokele Yehova, alingile ukukandwa. Ukwabula no kutwishika ifyo Satana acitile fyalikalifye ifibumbwa fya ku muulu ifyali ne cishinka kuli Lesa. Nalimo na imwe mulakalipa nga mwatontonkanya pa mafya ayo Satana aleta. Lelo Yehova aliilamine. Yehova alitontonkenyepo pa fyo ali no kucita kabili ifyo apingwilepo fyaliweme. Ukutula lilya, Yehova alitwalilila ukukokola ukukalipa kabili ifyo acita pa kupwisha bucipondoka bwa kwa Satana filanga ukuti aliba no mulinganya. (Ukufu. 34:6; Yobo 2:2-6) Mulandu nshi Yehova alekela papita inshita? Pantu tafwaya umuntu nangu umo akonaike lelo “afwaya ukuti bonse bakalapile.”—2 Pet. 3:9.

7. Finshi tulesambilila ku fyo Yehova ailama?

⁷ Ifyo Yehova ailamine fitusambilisha ukuti tulingile ukutontonkanya sana pa fyo twalalanda na pa fyo twalacita ilyo tushilaficita; tatulingile ukwangufyanya iyo. Nga kwaba ubwafya ubukalamba mulingile ukutekanya ilyo mushilacita nangu cimo. Mulingile ukupepa ukuti Lesa amupeele amano pa kuti mulande nelyo mucite ifisuma. (Amalu. 141:3) Nga namukalipa kuti mwacita nelyo kuti mwalanda ifili fyonse ifili ku mukoshi. Fwe bengi tulomfwa ububi nga twaibukisha ifyo twalandile nelyo ifyo twacitile ninshi natufulwa!—Amapi. 14:29; 15:28; 19:2.

8. (a) Ni mwi abantu abali ne mibele iisuma balembwa? (b) Cinshi calengele ukuti Yosefe akaane ukulaala na muka Potifa ilyo alemubeleleka? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

⁸ Bantu nshi abo Baibolo yalandapo abacitile ifilanga ukuti ukuilama kwalicindama? Ukwabula no kutwishika mufwile mulebukisha abantu abengi abo Baibolo yalandapo  abailamine ilyo baleeshiwa. Umo pali aba ni Yosefe mwana Yakobo. Aliilamine ilyo alebomba mu ng’anda ya kwa Potifa, umukalamba wa bamalonda ba kwa Farao. Muka Potifa alepoosa amenso yakwe pali Yosefe uwali “uwayemba icata kabili [uwalemoneka] uwayemba,” kabili alemusembeleka ukuti alaale nankwe. Cinshi Yosefe alekaanina muka Potifa? Ukwabula no kutwishika, aletontonkanya pa fyabipa ifyali no kufumamo asumina ukucita ifyo muka Potifa alefwaya. Kabili ilyo muka Potifa acililemo ukumupatikisha, Yosefe alifulumwike. Amwebele ati: “Kuti nacita shani ububi bwakula ifyo no kubembukila Lesa?”—Ukute. 39:6, 9; belengeni Amapinda 1:10.

9. Kuti mwacita shani pa kuti mucincintile amatunko?

⁹ Finshi tulesambilila ku fyo Yosefe acitile? Cimo ico tusambililako ca kuti tulingile ukufulumuka ilyo batutunka ukutoba ifunde lya kwa Lesa. Abantu bamo ilyo bashilaba ba Nte bali baliili, bali ni bacakolwa, balepeepa fwaka, balebomfya imiti bubi bubi, balecita ubulalelale na fimbi ifyabipa. Bamo na pa numa ya kubatishiwa limo limo balatunkwa ukubwelela ku misango yabipa iyo balecita kale. Na lyo line, nga ca kuti mwatunkwa ukutoba ifunde lya kwa Yehova, muletontonkanya pa fyo bucibusa bwenu na Lesa bwingapwa nga mwafilwa ukuilama imitima yenu. Mulingile ukutontonkanishisha libela ifingalenga mwatunkwa ne fyo mwingacita pa kucincintila amatunko. (Amalu. 26:4, 5; Amapi. 22:3) Nga mwatunkwa, mulelomba Yehova ukuti amupeele amano no kumwafwa ukuilama pa kuti mwicita ifyabipa.

10, 11. (a) Mafya nshi abacaice bakwata pa sukulu? (b) Finshi fingafwa Abena Kristu bacaice ukukanacita ifyabipa?

¹⁰ Abena Kristu bacaice abengi balakwata ubwesho nga bulya Yosefe akwete. Natulande pali Kim. Abo alesambilila nabo balecita ubulalelale kabili baleilumba pa bo baleele nabo pa mpela ya mulungu. Lelo Kim ena takwete ilyashi lya kulandapo. Alandile ukuti ifi ena ashalecitako ifyo bambi balecita fyalengele alaumfwa kwati “aba fye eka,” kabili abanankwe balemumona kwati takwata amano pantu takwete umwaume wa kwishishanya nankwe. Lelo Kim ali na mano pa kukanalaishishanya, alishibe ukuti nga uli umwaice itunko lya kucita ubulalelale lilakosa sana. (2 Tim. 2:22) Abana besukulu banankwe ilingi line balemwipusha nga tapoosa icisungu. Ifi balemwipusha fyalengele alebalondolwelako ico ashingacitila ubulalelale. Tulatasha sana Abena Kristu bacaice abapampamina pa kukanakonkelela abacaice banabo abacita ubulalelale, kabili Yehova alibatemwa icine cine!

¹¹ Baibolo yalilanda pa bantu abashailamine kabili abacitile ubulalelale. Ilalanda na pa fyabipa ifyacitike pa mulandu wa kuti tabailamine. Bonse abakwata ubwesho nga bulya bwakweteko Kim balingile ukulatontonkanya pa mulumendo uwabula amano uwalembwa mu Amapinda 7. Muletontonkanya na pa fyacitile Amnone ne fyabipa ifyafuminemo. (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Abafyashi kuti bayafwa abana babo ukulailama no kuba na mano nga balelanshanya nabo pa malyashi ya kwishishanya ilyo bali pa mapepo ya lupwa ukubomfya amalembo ayo tulandilepo.

12. (a) Bushe Yosefe ailamiine shani ilyo bandume nankwe baile ku Egupti? (b) Ni muli finshi tulingile ukuba abailama?

¹² Yosefe na kabili alicitile ifyalangile ukuti aliilamine. Pa kuti Yosefe eshibe nga ca kuti bandume nankwe balyalwike, taisokolwele kuli bena ukuti ali ni ndume nabo ilyo baile ku Egupti ku kushita ifya kulya. Kabili ilyo aumfwile icikonko, Yosefe alile mu mutupule e  mo ayalilila pa kuti bambi bemona uko alelila. (Ukute. 43:30, 31; 45:1) Nga ca kuti uwa bwananyina nelyo lupwa acita nelyo alanda ifya mukalifya, nga mwailama nga filya Yosefe acitile tamwakalande nelyo ukucita ifintu ilyo mukalipe. (Amapi. 16:32; 17:27) Nga ca kuti lupwa wenu alitamfiwa, mulingile ukuilama pa kuti mwilayampana nankwe na pa shilingile. Tacayanguka ukuilama lelo tukalailama nga tuleibukisha ukuti nga tatuleyampana nankwe ninshi tulepashanya Lesa kabili ninshi tulecita ifyo afwaya.

13. Finshi tulesambilila ku malyashi ayalanda pa Mfumu Davidi?

¹³ Kuti twasambililako na ku fyo Imfumu Davidi yacitile. Davidi alikwete sana amaka lelo alilamine ubukali ilyo bamukalifye kuli Shauli na Shimei. (1 Sam. 26:9-11; 2 Sam. 16:5-10) Ici tacilolele mu kuti lyonse Davidi aleilama, inshita imo alicitile ulubembu na Bati-sheba kabili alikalipe ilyo Nabali amutanine ifya kulya. (1 Sam. 25:10-13; 2 Sam. 11:2-4) Na lyo line, kuti twasambililako amasambililo ayacindama kuli Davidi. Ica kubalilapo ca kuti, baeluda abangalila abantu ba kwa Lesa balingile ukulailama pa kuti tabalebomfya amaka yabo bubi bubi. Ica bubili ca kuti, tatulingile ukuicetekela no kulatontonkanya ukuti te kuti tuwe nga twaeshiwa.—1 Kor. 10:12.

14. Finshi fyacitikile munyinefwe umo, kabili mulandu nshi tulingile ukuilamina ica musango uyu nga catucitikila?

¹⁴ Finshi mwingacita pa kuti muleilama? Natulande pa cacitike. Motoka ya ba Luigi baliipunkile ku numa. Nangu ca kuti uwabapunkile e walufyenye, atendeke ukutuka ba Luigi kabili alefwaya no kuti balwe. Ba Luigi balipepele kuli Yehova ukuti abafwe ukuilama, kabili balyeseshe ukuti banashenashe uyo mwaume lelo balifililwe. E ico ba Luigi balikopolwele ifyaba pa cipepala ca inshuwalansi ya uyo mwaume baya no kuya uku ninshi umwaume alepata fye. Pa numa ya mulungu umo, ba Luigi baile ku cipempu ca kubwelelamo ku mwanakashi balanshenye nankwe, bailesanga ukuti umulume wa ulya umwanakashi ni ulya umwaume uwabapunkiile motoka! Ulya umwaume alyumfwile insoni kabili alilombele ubwelelo pa fyo acitile. Aebele ba Luigi ukuti akalanda na kampani ka inshuwalansi yabo pa kuti bakabawamishe bwangu motoka. Ilyo balelanshanya no mukashi wa uyu mwaume, na o alekutikako kabili alitemenwe ifyo balanshenye. Ba Luigi balilwike ukuti balicitile bwino ukulama ubukali ilyo babapunkiile motoka, balimwene ne fyo cali no kubipa abakalipa bwangu.—Belengeni 2 Abena Korinti 6:3, 4.

15, 16. Bushe ukuisambilisha Baibolo kuti kwamwafwa shani no lupwa lwenu ukuba abailama?

¹⁵ Nga ca kuti Abena Kristu baleisambilisha Baibolo lyonse kuti basambilila ukuilama. Muleibukisha ifyo Lesa aebele Yoshua, atile: “Ibuuku ili ilya mafunde wileka lifume mu kanwa kobe, kabili ulebelenga ifyalembwa muli ili buuku no kwetetulapo akasuba no bushiku, pa kuti ubike amano ku kulakonka fyonse ifyalembwamo; pantu e lyo ukatunguluka kabili e lyo ukaba uwa mano.” (Yosh. 1:8) Bushe ukuisambilisha Baibolo kuti kwamwafwa shani ukusambilila ukuilama?

¹⁶ Nga fintu tumwene, mu Malembo mwaliba amalyashi ayalanga ifisuma ne fibi ifingafuma mu fyo tucita. Yehova alisuminishe ukuti aya malyashi yalembwe pa kuti tulesambililako. (Rom. 15:4) Kanshi tulingile ukulayabelenga, ukulayatontonkanyapo, no kulayasambililapo! Muletontonkanya pa fyo ifyo ifyebo muleisambilisha fimukumine ne fyo fikumine ulupwa lwenu. Mulelomba Yehova  ukuti alemwafwa ukulabomfya ifyo mulebelenga mu Cebo cakwe. Nga mwailuka ukuti tamuilama mu fintu fimo, mulesumina ukuti mulafilwa ukuilama muli ifyo fintu. Lyena pepelenipo, kabili bombelenipo pa kuti mukaluke. (Yako. 1:5) Ukwabula no kutwishika, nga mulefwaya ifyebo mu mpapulo shesu kuti mwasanga ifyebo ifyo mulekabila ifingamwafwa.

17. Bushe abafyashi kuti bayafwa shani abana babo ukusambilila ukuilama?

¹⁷ Mwe bafyashi kuti mwayafwa shani abana benu ukulailama? Abafyashi balishiba ukuti abacaice bafwile ukubombesha pa kuti baleilama. Na kabili abafyashi balingile ukulailama pa kuti abana babo balebapashanya nga filya fine caba ku mibele yonse iyo abacaice balingile ukwishiba ifya kucita pa kuti baikwate. (Efes. 6:4) Kanshi nga mwamona ukuti abana benu balefilwa ukuilama, muleibeebeeta pa kuti mwishibe nga mulacita ifilanga ukuti mulailama. Mwilamona kwati abana benu tabasambililako kuli imwe nga muleya lyonse mu kubila imbila nsuma, nga mulelongana lyonse kabili nga mulekwata amapepo ya lupwa. Apo calinga mwilatiina ukukaanina abana benu nga bamulomba fimo! Yehova alipeele Adamu na Efa umwakupelela pantu alefwaya balenakila ubutungulushi bwakwe. Ifi fine e fyo na bafyashi bafwile ukulacita ilyo balesalapula abana, kabili balingile ukulailama pa kuti abana balebapashanya. Pa fintu ifyacindama ifyo mufwile ukulasambilisha abana paba no kubasambilisha ukulaitemenwa ukunakila ubutungulushi bwa kwa Lesa no kulakonka amafunde yakwe.—Belengeni Amapinda 1:5, 7, 8.

18. Cinshi cingalenga mwacetekela ukuti nga mwakwata ifibusa ifisuma mukapaalwa?

¹⁸ Kanshi nampo nga muli bafyashi nelyo iyo, mulingile ukusala bwino ifibusa. Mulesala ifibusa ifingamukoselesha ukupanga ukucita ifisuma no kutaluka ifingamuletelela. (Amapi. 13:20) Nga mwakwata ifibusa ababika amano ku fya kwa Lesa mukalafwaya ukubapashanya kabili mukalailama. Kabili imibele yenu iisuma ikalakoselesha ifibusa fyenu. Nga muleilama mukaba ifibusa na Lesa, akalamupaala kabili mukalaumfwana na balupwa ne fibusa fyenu.