1, 2. (a) Mulimo nshi uwacindama uo Solomone bamupeele? (b) Cinshi calengele ukuti Davidi asakamane pali Solomone?

SOLOMONE balimupeele umulimo uwacindama uwa kwangalila umulimo wa kukuula itempele mu Yerusalemu. Ing’anda ali no kukuula yali no kuba “iyapuulama nga nshi pa kuti [ikawame] ukucila amayanda yambi mu fyalo fyonse.” Ne cacindeme sana ca kuti, itempele lyali no kuba “ing’anda ya kwa Yehova Lesa wa cine.” Yehova apeele Solomone umulimo wa kwangalila ubu ubukuule.—1 Imila. 22:1, 5, 9-11.

² Imfumu Davidi yalicetekele ukuti Lesa ali no kutungilila Solomone, lelo Solomone pali ilya nshita ali ‘mwaice kabili ali talakosa.’ Bushe Solomone aali no kusumina ukukuula itempele? Bushe aali no kufilwa ukubomba uyu mulimo pa mulandu wa kuti aali umwaice kabili ali talakosa? Pa kuti Solomone abombe bwino uyu mulimo, alingile ukuba uwashipa no kuya mu kubomba.

3. Finshi nalimo Solomone asambilile kuli wishi?

³ Nalimo Solomone asambilile ifya kuba uwashipa kuli wishi. Ilyo Davidi ali umwaice alipeye inama mpanga ishasendele impaanga sha kwa wishi. (1 Sam. 17:34, 35) Davidi alishipile nga nshi ilyo aile mu kulwa no mushilika ipaka uwaishibe sana ukulwa inkondo. Apo Lesa alimwafwile,  Davidi abomfeshe ilibwe ilyatelela pa kucimfya Galyati.—1 Sam. 17:45, 49, 50.

4. Mulandu nshi Solomone alingile ukuba uwashipa?

⁴ Kanshi cali fye bwino filya Davidi akoseleshe Solomone ukuba uwashipa no kukuula itempele! (Belengeni 1 Imilandu 28:20.) Solomone akanashipa, nga ali no mwenso ica kuti nga tatendeke no kukuula itempele. Kabili ici nga calibipile sana ukucila na pa fyo cali no kubipa atendeka e lyo afilwa ukupwisha ubukuule.

5. Mulandu nshi tulingile ukubela abashipa?

⁵ Nga filya cali kuli Solomone, na ifwe bene pa kuti tube abashipa no kupwisha umulimo kano Yehova atwafwa. Kanshi natulande pa bantu bamo abali abashipa. Lyena tuletontonkanya pa fyo twingalanga ukuti twalishipa no kubomba umulimo Lesa atupeela.

6. Finshi mwatemwa pa fyo Yosefe aali uwashipa?

⁶ Natulande pa fyo Yosefe alangile ukuti aali uwashipa ilyo muka Potifa alefwaya ukuti asendame nankwe. Yosefe afwile alishibe ukuti nga akaana ukusendama nankwe ifintu fyali no kumubipila sana. Na lyo line tasumine, alilangile ukuti ali uwashipa kabili alicitilepo fimo.—Ukute. 39:10, 12.

7. Londololeni ifyo Rahabu alangile ukuti aali uwashipa. (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

⁷ Rahabu na o ali uwashipa. Ilyo abena Israele inengu baile ku ng’anda ku mwakwe mu Yeriko, nga alitiinine kabili nga alikeene no kubafwa. Lelo apo alicetekele Yehova, alifishile abaume babili inengu no kubafwa ukufuma mu musumba ukwabula ubwafya. (Yosh. 2:4, 5, 9, 12-16) Rahabu alisumine ukuti Yehova e Lesa wa cine, kabili alicetekele ukuti Yehova ali no kupeela abena Israele cilya calo. Tatiinine abantu ukubikako fye ne mfumu ya Yeriko na baume baiko ica kuti afilwa no kwafwa inengu. Lelo alicitilepo fimo ifyalengele ukuti ena no lupwa lwakwe bapusuke.—Yosh. 6:22, 23.

8. Bushe filya Yesu aali uwashipa fyalengele abatumwa baba shani?

⁸ Abatumwa ba kwa Yesu aba cishinka nabo bali abashipa nga nshi. Balimwene ifyo Yesu ali uwashipa. (Mat. 8:28-32; Yoh. 2:13-17; 18:3-5) Filya Yesu ali uwashipa fyalengele nabo babe abashipa. Ilyo abaSaduke balebakaanya ukusambilishisha mwi shina lya kwa Yesu, abatumwa tabalekele.—Imil. 5:17, 18, 27-29.

9. Bushe 2 Timote 1:7 itwafwa shani ukwishiba uwingatwafwa ukuba abashipa?

⁹ Yosefe, Rahabu, Yesu na batumwa balilangile ukuti bali abashipa, kabili ici calengele bacite ifyalungama. Filya bali abashipa te kutila baliicetekele sana. Icalengele babe abashipa ni co balishintilile pali Yehova. Na ifwe bene inshita shimo tulingile ukuba abashipa. Mu cifulo ca kuicetekela, tufwile ukushintilila pali Yehova. (Belengeni 2 Timote 1:7.) Natulande pa fyo twingaba abashipa mu lupwa na mu cilonganino.

10. Mulandu nshi Abena Kristu bacaice balingile ukubela abashipa?

¹⁰ Kwaliba ifintu ifingi umo Abena Kristu abacaice balingile ukuba abashipa pa kuti balebombela Yehova. Kuti basambililako kuli Solomone uwali uwashipa ilyo alepingula bwino pa fintu pa kuti apwishe ukukuula itempele kabili balingile ukulamupashanya. Nangu ca kuti Abena Kristu abacaice kuti babapandako amano ku bafyashi babo, abacaice abene balingile ukupingula pa fintu ifikalamba. (Amapi. 27:11) Abacaice bafwile ukuba abashipa ilyo balepingula bwino pa balingile ukuba ifibusa fyabo, pa fya kuleseshamo icitendwe, pa mibele iisuma, na lintu balepingulapo ukubatishiwa. Ico abacaice balingile ukubela abashipa ni co Satana uuseebanya Lesa tafwaya balecita ifi twalandapo.

11, 12. (a) Bushe Mose alangile shani ukuti aali uwashipa? (b) Bushe abacaice kuti bapashanya shani Mose?

¹¹ Cimo icacindama ico abacaice bafwile ukupingulapo, fintu bafwaya ukucita ku ntanshi. Mu  fyalo fimo abacaice balabapatikisha ukuya ku masambililo ya pa muulu nelyo ukwingila incito ya pa muulu. Mu fyalo fimbi imikalile yalyafya kabili ici cilenga abacaice balatontonkanya ukuti balingile ukubika sana amano ku kufwaila indupwa shabo ifyo shikabila. Ifi nga e fyo caba mu calo cenu, mufwile ukutontonkanya pa fyo Mose acitile. Apo umwana mwanakashi uwa kwa Farao e wa mukushishe, Mose afwaya, nga abikile sana amano ku kufwaya ukulumbuka nelyo ku kukwata icuma. Ukwabula no kutwishika ba lupwa lwakwe abena Egupti, bakafundisha bakwe, ne mpandamano shakwe balemupatikisha ukulumbuka no kukwata ifyuma. Mu cifulo ca kubakonkelela, Mose ali uwashipa ilyo asalilepo ukupepa kwa cine. Ilyo ashile ifyuma fya mu Egupti, alicetekele Yehova. (Heb. 11:24-26) Ifi Mose acitile fyalengele Yehova amupaala pali ilya nshita kabili ukwabula no kutwishika akamupaala na ku ntanshi.

¹² Nga filya fine Yehova apaalile Mose, e fyo akapaala na bacaice abashipa ilyo balepanga ifya kucita mu mulimo wa kwa Lesa kabili ababika Ubufumu intanshi mu bumi bwabo. Akalabafwa ukupekanishisha indupwa shabo ifyo shikabila. Mu nshita ya batumwa, umulumendo Timote abikile sana mano ku kubombela Lesa, kanshi na imwe bene kuti mwabombela Lesa. *—Belengeni Abena Filipi 2:19-22.

13. Bushe ukuba uwashipa kwayafwile shani nkashi wacaice ukufishapo ifyo apangile?

¹³ Nkashi uwikala mu citungu ca Alabama, ku calo ca U.S.A.,alingile ukushipa pa kuti apange ukubombako imilimo imo mu cilonganino ca kwa Lesa. Alembele ati: “Ilyo nalekula nali ne nsoni sana. Calenkosela ukulanda na ba bwananyina pa Ng’anda ya Bufumu, pali bufi ukukonkonsha pa mayanda ya bantu abo nshaishibe no kwishiba.” Na lyo line, abafyashi bakwe na ba bwananyina mu cilonganino balyafwile uyu nkanshi ica kuti alifishishepo ifyo apangile, aishileba painiya wa nshita yonse. Alandile ati: “Icalo ca kwa Satana cikoselesha abantu ukuya ku masambililo ya pa muulu, ukulumbuka, ukukwata indalama, no kunonka icuma. Ilingi line abantu tabakwata ifi fyonse ifyo bafwaisha lelo ukufwaisha ukukwata ifi fintu, kulenga fye balasakamikwa sana kabili balakwata na mafya yambi. Nomba ukubombela Yehova kwalilenga naba sana ne nsansa kabili ndomfwa bwino ifi nafishapo ifyo napangile ukucita mu mulimo wa kwa Lesa.”

14. Ni muli finshi fimo abafyashi Abena Kristu balingile ukuba abashipa?

¹⁴ Abafyashi Abena Kristu nabo bafwile ukuba abashipa. Ku ca kumwenako, nalimo abamwingisha incito kuti balafwaya ukuti mulebomba ne cungulo bushiku na pa mpela ya mulungu inshita iyo mulingile ukukwata amapepo ya lupwa, ukuya mu kubila imbila nsuma, na mu kulongana. Mulingile ukuba abashipa pa kuti mulekaana nga ca kuti abamwingisha incito balefwaya mulecishamo ukubomba, ne ci cikalenga abana benu bakasambilileko ukuba abashipa. Na kabili nalimo abafyashi bamo mu cilonganino balasuminisha abana babo ukucita fimo ifyo mushifwaya abana benu balecita. Abafyashi ba musango uyu nalimo kuti bamwipusha ico abana benu bashicitilako ifyo abana babo bacita. Bushe mukaba abashipa pa kubalondolwela icalenga ukwabula ukubakalifya?

15. Bushe Amalumbo 37:25 na AbaHebere 13:5 kuti yayafwa shani abafyashi?

¹⁵ Tulanga ukuti twaliba abashipa nga twayafwa abana besu ukupanga ukubombako imilimo imo iya kwa Lesa no kubafwa ukufishapo ifyo bapanga. Ku ca kumwenako, abafyashi bamo kuti balashimunuka ukukoselesha abana babo ukutendeka bupainiya, ukuya mu kubombela ukwaba ukubila, ukubombela pa Bethel, nelyo ukubombako umulimo wa makuule. Abafyashi nalimo kuti balasakamana ukuti umwana wabo nga alabomba umulimo wa nshita yonse takabasunge  nga bakota. Lelo abafyashi abashipa balatetekela ukuti Yehova akafikilisha fyonse ifyo alaya. (Belengeni Amalumbo 37:25; AbaHebere 13:5.) Inshila na imbi iyo mwingalangilamo ukuti mwalishipa kabili mulashintilila pali Yehova, kwafwa abana benu ukuba abashipa no kushintilila pali Yehova.—1 Sam. 1:27, 28; 2 Tim. 3:14, 15.

16. Bushe abafyashi bamo bayafwile shani abana babo ukupanga ukubombako imilimo ya kwa Lesa, kabili banonkelamo shani?

¹⁶ Abaupana bamo abekala ku United States balyafwile abana babo ukupangila libela umulimo bakabomba mu mulimo wa kwa Lesa. Abalume batile: “Ilyo abana besu bashilatampa ukwenda no kulanda, twalebeba pa nsansa ishaba mu kubomba bupainiya no kubombako imilimo mu cilonganino. Ifi fine e fyo bapanga ukucita. Ukupanga ukubombako imilimo ya Bufumu no kufishapo ifyo bapangile kulafwa abana besu ukukanacita ifyo abantu ababa mu calo ca kwa Satana bafwaya balecita kabili kwalibafwa ukubika amano ku kubombela Yehova.” Munyinefwe umo uwakwata abana babili alembele ati: “Abafyashi abengi balabombesha kabili balapoosa indalama ishingi ku kwafwa abana babo ukufishapo ifyo bapanga ukucita mu fyangalo, mu fya kuleseshamo icitendwe, na mu masambililo. Kuti cawama sana nga tulebombesha kabili nga tulepoosa indalama ishingi pa kwafwa abana besu ukufishapo ifingabafwa ukutwalilila ukuba ifibusa fya kwa Yehova. Twaliba ne nsansa nga nshi pa mulandu wa kuti abana besu balifishapo ifyo bapangile ukucita mu mulimo wa kwa Lesa kabili twaliba ne nsansa pantu twalibafwa ukufishapo.” Te kuti mutwishike no kutwishika ukuti Lesa akapaala abafyashi abafwa abana babo ukupanga ukubombako imilimo ya kwa Lesa no kufishapo ifyo bapanga.

17. Landeni ifyo bamo balanga ukuti balishipa mu cilonganino.

¹⁷ Tufwile no kuba abashipa mu cilonganino. Ku ca kumwenako, baeluda balingile ukuba abashipa pa kubombela pa milandu, nelyo ilyo baleyafwa aba bwananyina abalwala amalwele ayakalamba. Baeluda bamo balatandalila ififungo pa kuti baleyafwa abafungwa mu fya kwa Lesa. Inga bankashi abashimbe bena kuti balanga shani ukuti balishipa? Muno nshiku mu cilonganino ca kwa  Yehova mwaliba imilimo iingi iyo bengabombako, pamo nga bupainiya, ukuya mu kubombela uko ababila imbila nsuma bacepa, ukubomba mu makuule, no kuya kwi Sukulu lya Bakabila ba Mbila Nsuma ya Bufumu. Bankashi bamo kuti baya na kwi Sukulu lya Gileadi.

18. Bushe bankashi abakalamba kuti balanga shani ukuti balishipa?

¹⁸ Abanakashi abakalamba balabombesha mu cilonganino. Ala aba bankashi twalibatemwa nga nshi! Bankashi bamo nalimo te kuti balebombesha mu mulimo wa kwa Lesa nga fintu balebombesha kale, lelo kuti balanga ukuti baliba abashipa kabili kuti batwalilila ukubomba. (Belengeni Tito 2:3-5.) Ku ca kumwenako, nkashi umukalamba alingile ukuba uwashipa nga bamweba ukufunda nkashi uwacaice ukulafwala bwino. Uyu nkashi talingile ukukalipila nkashi wacaice pa fyo asalapo ukufwala, lelo afwile ukumukoselesha ukulatontonkanya pa fyo abantu nalimo bengomfwa nga afwala ifishalinga. (1 Tim. 2:9, 10) Nkashi umukalamba nga acita ifi, nkashi wacaice kuti atampa ukufwala bwino.

19. (a) Bushe bamunyinefwe ababatishiwa kuti baba shani abashipa?(b) Bushe ilembo lya Abena Filipi 2:13 na 4:13 kuti lyayafwa shani bamunyinefwe ukuba abashipa?

¹⁹ Bamunyinefwe ababatishiwa nabo bafwile ukuba abashipa no kubomba. Bamunyinefwe abashipa abaitemenwa ukubomba imilimo mu cilonganino balafwa sana aba bwananyina. (1 Tim. 3:1) Lelo bamunyinefwe bamo kuti baleshimunuka ukubomba imilimo mu cilonganino. Nalimo munyinefwe alilufyenyepo kale kabili nomba omfwa kwati talingile ukuba umubomfi atumikila nelyo eluda. Munyinefwe umbi na o kuti alemona kwati te kuti abombe bwino imilimo imo. Ifi nga e fyo mumfwa, Yehova kuti amwafwa ukuba abashipa. (Belengeni Abena Filipi 2:13; 4:13.) Muleibukisha ukuti inshita imo Mose na o aumfwile kwati tafikilepo ukubomba umulimo Yehova amupeele. (Ukufu. 3:11) Lelo Yehova alimwafwile kabili mu kupita kwa nshita alishipile no kubomba umulimo bamupeele. Munyinefwe uwabatishiwa na o kuti aba uwashipa nga ca kuti alepepa ukuti Lesa amwafwe kabili nga alebelenga Baibolo cila bushiku. Na kabili munyinefwe nga aletontonkanya sana pa bantu abali abashipa abalembwa mu Baibolo, na o kuti ashipa. Kuti aeba baeluda ukumusambilisha ifya kubomba imilimo mu cilonganino no kulaitemenwa ukubomba umulimo onse uo bengamupeela mu cilonganino. Bamunyinefwe bonse mwe babatishiwa tulemukoselesha ukuba abashipa no kulabombesha mu cilonganino!

20, 21. (a) Bushe Davidi akoseleshe shani Solomone? (b) Finshi twingacetekela?

²⁰ Imfumu Davidi yaebele Solomone ukuti Yehova ali no kulamwafwa mpaka umulimo wa kukuula itempele ukapwe. (1 Imila. 28:20) Apo aletontonkanya pa mashiwi ayo wishi amwebele, Solomone tafililwe ukubomba pa mulandu wa kuti ali umwaice kabili ali talakosa. Alilangile ukuti ali uwashipa, alibombele umulimo bamupeele kabili Yehova alimwafwile ukukuula itempele ilyapuulama nga nshi mu myaka 7 ne myeshi 6.

²¹ Nga filya Yehova ayafwile Solomone na ifwe bene kuti atwafwa ukuba abashipa no kubomba umulimo atupeela mu lupwa na mu cilonganino. (Esa. 41:10, 13) Nga tuli abashipa ilyo tulepepa Yehova, kuti twacetekela ukuti akulatupaala pali ino nshita kabili akatupaala na ku ntanshi. E ico ‘shipeni . . . no kubomba.’