1, 2. Bushe Davidi alangile shani ukuti wa cishinka kuli Lesa? (Moneni icikope pa muulu.)

SHAULI na bashilika bakwe 3,000 baile balefwaya Davidi mu matololo ya mu Yuda pa kuti bamwipaye. Bushiku bumo mu nshita ya bushiku, Davidi na baume bakwe basangile apo Shauli na bashilika bakwe bapangile inkambi. Shauli na bashilika bakwe balilele kabili Davidi na Abishai balisokelele mu nkambi, bafikile na palele Shauli. Awe Abishai aebele Davidi ati: “Shi lekeni imulase ifumo lilase na pa nshi umuku fye umo, nshamulase imiku ibili.” Lelo Davidi alimukeenye, amwebele ati: “Wimwipaya iyo, pantu nani uwingabika iminwe pa wasubwa wa kwa Yehova no kuba uwa kaele?” Davidi amwebele no kuti: “Ukulingana ne fyo Yehova amona ifintu, te kuti ntambike ukuboko kwandi pa wasubwa wa kwa Yehova!”—1 Samwele 26:8-12.

² Davidi alishibe ico alingile ukucita pa kuti abe uwa cishinka kuli Yehova. Alishibe ukuti afwile ukucindika Shauli kabili taletontonkanya na pa kumwipaya. Mulandu nshi? Pantu Lesa alisalile  Shauli ukuba imfumu ya Israele. Na muno nshiku mwine, Yehova afwaya ukuti ababomfi bakwe baleba aba cishinka kuli ena kabili balecindika na bo apeela amaka ya kutungulula.—Belengeni Amalumbo 18:25.

3. Bushe Abishai alangile shani ukuti ali uwa cishinka kuli Davidi?

³ Abishai alicindike Davidi pantu alishibe ukuti Lesa alimusalile ukuba imfumu. Ilyo Davidi aishileba imfumu, alicitile imembu ishikalamba sana. Alibembwike na muka Uria kabili aebele Yoabu ukubika Uria ukwa kuti bamwipaye ku bo balelwa nabo inkondo. (2 Samwele 11:2-4, 14, 15; 1 Imilandu 2:16) Yoabu ali ni ndume nankwe ya kwa Abishai, kanshi Abishai afwile alyumfwile ifyo Davidi acitile, na lyo line talekele ukumucindika. E lyo kabili Abishai ali mukalamba wa bashilika kanshi afwaya nga alibomfeshe amaka akwete ku kuibika pa bufumu, lelo te fyo acitile. Abishai alibombeele Davidi kabili alimucingilile ku balwani.—2 Samwele 10:10; 20:6; 21:15-17.

4. (a) Finshi filanga ukuti Davidi ali uwa cishinka kuli Lesa? (b) Fya kumwenako nshi na fimbi ifyo twalalandapo?

⁴ Davidi alitwalilile ukuba uwa cishinka kuli Yehova mpaka ne mfwa yakwe. Ilyo ali umwaice, alipeye Galyati ipaka uwalesaalula Yehova na bena Israele. (1 Samwele 17:23, 26, 48-51) Ilyo Davidi ali imfumu, Yehova alitumine kasesema Natani ku kumulungika pa membu acitile. Davidi alisumiine ilyo line fye ukuti alilufyenye kabili alilapiile. (2 Samwele 12:1-5, 13) Ilyo Davidi akotele, alipeele ifyuma fyakwe pa kuti bakafibomfye ku kukuula itempele lya kwa Yehova. (1 Imilandu 29:1-5) Nangu ca kuti Davidi alicitile imembu ishikalamba, talekele ukuba ne cishinka kuli Lesa. (Amalumbo 51:4, 10; 86:2) Muli cino cipande, twalalanda pali Davidi e lyo na pali bambi abaliko mu nshita yakwe, kabili twalasambilila na pa fyo twingaba aba cishinka kuli Yehova ukucila ifyo twingaba aba cishinka ku muntu uuli onse. Twalasambilila na pa mibele iyingatwafwa ukucita ifi.

5. Finshi twasambilila ku cilubo ico Abishai acitile?

⁵ Ico Abishai alefwaya ukwipaila Shauli, ni co alefwaya ukuba uwa cishinka kuli Davidi. Lelo Davidi alimukeenye pantu alishibe ukuti ukwipaya “uwasubwa wa kwa Yehova” kwalilubene sana. (1 Samwele 26:8-11) Kuli ici tulesambililako isambililo ilikalamba ilya kuti: Ilyo tulefwaya ukwishiba uo tulingile intanshi ukubako aba cishinka, tulingile ukutontonkanya pa mashiwi ya kwa Lesa ayatutungulula ilyo tushilapingulapo.

6. Apo mu cifyalilwa fye tulafwaya ukuba aba cishinka kuli balupwa na ku fibusa, mulandu nshi uo tufwile ukubeela abacenjela?

⁶ Mu cifyalilwa fye tulafwaya ukuba aba cishinka ku bantu abo twatemwa pamo nga ifibusa nelyo balupwa. Nomba apo tatwapwililika, imitima yesu kuti yatubepa. (Yeremia 17:9) Kanshi uo twatemwa nga alecita ifyabipa kabili afuma na mu cine, tufwile ukwishiba ukuti ukuba uwa cishinka kuli Yehova kwalicindama ukucila ukuba uwa cishinka ku muntu.—Belengeni Mateo 22:37.

7. Bushe nkashi umo atwalilile shani ukuba uwa cishinka kuli Lesa ilyo abafyashi bakwe batamfiwe mu cilonganino?

 ⁷ Nangu ca kuti lupwa lwenu alitamfiwa mu cilonganino, kuti mwaba aba cishinka Yehova. Ku ca kumwenako, bushiku bumo abafyashi abanakashi aba ba Anne abatamfiwe mu cilonganino balitumiine ba Anne foni ukubeba ukuti balefwaya ukubatandalila. ^[1] (Moneni ifyebo na fimbi.) Balandile no kuti baliba sana no bulanda pantu abana babo tabalanda nabo. Ifi balandile fyalengele ba Anne ukumfwa ububi, kabili baebele abafyashi babo ukuti bali no kubalembela kalata. Ilyo ba Anne bashilalemba kalata, balitontonkenye sana pa mashiwi ya kwa Lesa ayatutungulula ayaba mu Baibolo. (1 Abena Korinti 5:11; 2 Yohane 9-11) Muli kalata ba Anne balilondolwelele abafyashi babo cikuuku cikuuku ukuti bena e bashifwaya ulupwa lwabo pantu balilufyenye kabili tabalefwaya ukulapila. Ba Anne baebele abafyashi babo ukuti nga balefwaya ukuba ne nsansa na kabili bafwile ukubwelela kuli Yehova.—Yakobo 4:8.

8. Mibele nshi iingalenga twaba aba cishinka kuli Lesa?

⁸ Ababomfi ba kwa Lesa abaliko mu nshiku sha kwa Davidi bali abaiceefya, aba cikuuku kabili abashipa. Natulande pa fyo iyi mibele ingalenga twaba aba cishinka kuli Yehova.

9. Cinshi Abnere alefwaya ukwipaila Davidi?

⁹ Yonatani umwana wa kwa Shauli e lyo na Abnere uwali umukalamba wa bashilika abena Israele, balimweneko uko Davidi aletele umutwe wa kwa Galyati ku Mfumu Shauli. Yonatani aishileba cibusa wa kwa Davidi kabili alitwalilile ukuba uwa cishinka kuli ena. (1 Samwele 17:57–18:3) Lelo Abnere ena tali uwa cishinka kuli Davidi. Na kuba, inshita imo Abnere alyafwileko na Shauli ilyo alefwaya ukwipaya Davidi. (1 Samwele 26:1-5; Amalumbo 54:3) Yonatani na Abnere balishibe ukuti Lesa alefwaya ukuti Davidi e o akabe imfumu ya bena Israele Shauli nga afwa. Lelo ilyo Shauli afwile, Abnere tatungilile Davidi, ena alefwaya ukuti umwana wa kwa Shauli, Ishiboshete e o apyane pa bufumu. Mu kuya kwa nshita, Abnere afwile alefwaya ukuba imfumu, nalimo e calengele no kuti asendame na umo pa bakashi ba kwa Shauli. (2 Samwele 2:8-10; 3:6-11) Cinshi calengele ukuti Yonatani abe uwa cishinka kuli Davidi ukupusanako  ne fyo Abnere ali? Pantu Yonatani ali uwa cishinka kuli Yehova kabili ali uwaiceefya, lelo Abnere ena te fyo ali.

10. Mulandu nshi Abishalomu ashabelele uwa cishinka kuli Lesa?

¹⁰ Abishalomu umwana wa Mfumu Davidi tali uwa cishinka kuli Lesa pantu tali uwaiceefya. Alefwaya ukuba imfumu, e ico abulile “iceleta na bakabalwe na baume 50 aba kubutukila pa ntanshi yakwe.” (2 Samwele 15:1) Na kabili alyongwele abena Israele abengi ukuba aba cishinka kuli ena. Alefwaya fye no kwipaya Davidi wishi, nangu ca kuti alishibe ukuti ni Yehova e wamubikile pa bufumu.—2 Samwele 15:13, 14; 17:1-4.

11. Finshi twingasambilila ku fyo Baibolo yalanda pali Abnere, Abishalomu na Baruki?

¹¹ Nga ca kuti umuntu taiceefya kabili alafwaya sana ukutungulula abantu, cilafya ukuti atwalilile ukuba uwa cishinka kuli Lesa. Bonse fye twalitemwa Yehova, kabili tatufwaya ukuba bakaitemwe no kuba ababifi nga filya Abnere na Abishalomu bali. Lelo tufwile ukucenjela pa kuti tatutendeke ukulafwaisha ukukwata indalama nelyo ukulafwaya incito iya kuti abantu balatumona ukuti tuli bakanabesa. Ukucita ifi kuti kwalenga bucibusa bwesu na Yehova bwaonaika. Pa nshita ntali, Baruki kalemba wa kwa Yeremia alefwaya ukukwata ifyo ashakwete kabili ukucita ifi kwalengele elaaba ne nsansa mu mulimo wa kwa Lesa. Lyena Yehova aebele Baruki ukuti: “Mona! Ifyo nakuula ndebongolola, kabili ifyo nalimba ndenukula, e kutila icalo conse fye. Lelo iwe, ulefwaya ifintu ifikalamba. Leka ukufifwaya.” (Yeremia 45:4, 5) Baruki alyumfwilile Yehova. Na ifwe tulingile ukulaumfwila Yehova pantu nomba line ali no konaula cino calo cabipa.

12. Landeni pa ca kumwenako icilelanga ukuti nga tuli bakaitemwe kuti catukosela ukuba aba cishinka kuli Lesa.

¹² Ba Daniel abekala ku Mexico balingile ukusalapo nampo nga kuba uwa cishinka kuli Yehova nelyo nga kucita fye ifyo balefwaya. Balefwaya ukuupa umukashana uushalepepa Yehova. Ba Daniel batile: “Na lintu naishileba painiya nalitwalilile ukulembela umukashana amakalata.” Lelo pa numa, ba Daniel balilwike ukuti ifyo balecita fya kuisekesha fye abene, no kuti tabali ne cishinka kuli Yehova kabili balingile ukuiceefya. E ico balyebeleko eluda pa mukashana uo baleishishanya nankwe. Ba Daniel batile: “Eluda alimfundile  ifyalengele mone ukuti nga ndefwaya ukuba uwa cishinka kuli Lesa, nalingile ukuleka ukulembela uyu mukashana amakalata. Ifi fine e fyo nacitile pa numa ya kupepa kuli Yehova pa miku iingi, kabili ilyo nalepepa nalelila no kulila. Tapakokwele, nalitendeke ukuba ne nsansa sana ilyo nalebila imbila nsuma.” Ino nshita ba Daniel balyupa nkashi uwatemwa Yehova, kabili ni bakangalila wa muputule.

13. Ilyo Davidi abembwike, finshi Natani acitile ifilanga ukuti ali uwa cishinka kuli Lesa na kuli Davidi?

¹³ Nga tuli aba cishinka kuli Yehova, ilingi line kuti twaba aba cishinka na ku bantu banensu kabili kuti tulebafwa no kubafwa. Kasesema Natani ali uwa cishinka kuli Yehova na kuli Davidi. Ilyo Davidi abembwike na muka mwine no kwipaya umulume wakwe, Yehova atumine Natani ukuti aye amufunde. Natani alishipile kabili alyumfwilile Yehova. Na kabili alibomfeshe amano pa kulanda na Davidi kabili alandile nankwe cikuuku cikuuku. Alefwaya Davidi e shibe ukuti ifyo acitile fyalibipile icine cine. E ico amushimikile ilyashi pa mukankaala uwasendeele umupiina impaanga imo fye iyo akwete. Ilyo Davidi aumfwile ili ilyashi, alifulilwe nga nshi pa fyo umukankaala acitile. E lyo Natani amwebele ati: “Uyo muntu ni mwe!” Davidi alilwike ukuti alibembukile Yehova.—2 Samwele 12:1-7, 13.

14. Kuti mwalanga shani ukuti muli ba cishinka kuli Yehova na ku fibusa fyenu nelyo balupwa?

¹⁴ Na imwe bene kuti mwaba aba cishinka kuli Yehova intanshi kabili kuti mwaba aba cishinka na ku bantu banenu nga muleba ne cikuuku. Ku ca kumwenako, nalimo kuti namukwata ifishinka ifilelanga ukuti uwa bwananyina nacita ulubembu ulukalamba. Kuti mwafwaya ukuba aba cishinka ku wa bwananyina, maka maka nga ni cibusa wenu nelyo nga ni lupwa lwenu. Lelo mwalishiba ukuti ukuba uwa cishinka kuli Yehova e kwacindama sana. Kanshi nga filya Natani acitile, na imwe bene muleumfwila Yehova lelo muleba aba cikuuku ku ba bwananyina. Mulingile ukweba uwa bwananyina uulufyenye ukweba baeluda bwangu bwangu pa kuti bamulungike. Lelo nga tabebele mufwile ukubeba imwe bene. Nga mwacita ifi, ninshi mwaliba ne cishinka kuli Yehova, e lyo kabili ninshi mwaliba ne cikuuku ku wa bwananyina pantu baeluda bakamufunda pa kuti akabe cibusa wa kwa Yehova na kabili. Baeluda bakamufunda cikuuku cikuuku.—Belengeni Ubwina Lebi 5:1; Abena Galatia 6:1.

15, 16. Mulandu nshi uo Hushai alingile ukubela uwashipa pa kuti abe uwa cishinka kuli Lesa?

¹⁵ Hushai na o ali ni cibusa wa cishinka uwa Mfumu Davidi. Ilyo abantu balefwaya ukubika Abishalomu pa bufumu, Hushai alingile ukuba uwashipa pa kuti atwalilile ukuba uwa  cishinka kuli Davidi na kuli Lesa. Ilyo Abishalomu na bashilika bakwe baingile mu Yerusalemu, Davidi alifulumwikemo. (2 Samwele 15:13; 16:15) Cinshi Hushai acitile? Bushe alisangukiile Davidi no kutendeka ukutungilila Abishalomu? Awe. Nangu ca kuti Davidi alikotele kabili abantu abengi balefwaya ukumwipaya, Hushai alitwalilile ukuba uwa cishinka kuli Davidi pantu Yehova e wamusalile ukuba imfumu. E co Hushai aile ku Lupili lwa Miolife ku kukumanya Davidi.—2 Samwele 15:30, 32.

¹⁶ Davidi aebele Hushai ukubwelela ku Yerusalemu no kucita kwati ni cibusa wa kwa Abishalomu, pa kuti Abishalomu akakutike kuli ena ukucila ukukutika ku kupanda amano ukwa kwa Ahitofele. Hushai alishipile kabili aliibikile mu kaposa mweo pa kuti acite ifyo Davidi amwebele no kuba uwa cishinka kuli Yehova. Davidi alipepele kuli Yehova ukuti afwe Hushai, kabili Yehova alimwafwile. Abishalomu alikutike kuli Hushai, takutike kuli Ahitofele.—2 Samwele 15:31; 17:14.

17. Mulandu nshi uo tulingile ukubela abashipa pa kuti tube aba cishinka?

¹⁷ Pa kuti tube aba cishinka kuli Yehova no kulamumfwila, tulingile ukuba abashipa ukucila ukucita ifyo balupwa wesu, abo tubomba nabo, nelyo aba mu buteko balefwaya ukuti tucite. Ku ca kumwenako, ukutula fye ku bwaice ba Taro abekala ku Japan balecita ifyalelenga abafyashi babo baba ne nsansa. Apo ba Taro balitemenwe abafyashi babo, balebomfwila kabili bali ne cishinka kuli bena. Lelo ilyo batendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova, abafyashi babo babebele ukuti baleke ukusambilila. Ba Taro balyumfwile sana ububi, kabili balifililwe no kweba abafyashi babo ukuti balefwaya ukulasangwa ku kulongana. Ba Taro batile: “Abafyashi balifulilwe sana ica kuti pa myaka iingi balinkeenye no kulabatandalila. Nalipepele ukuti imbe uwashipa pa kuti incite ifyo napingwilepo. Pali nomba, balibako bwino, kabili ndabatandalila no kubatandalila.”—Belengeni Amapinda 29:25.

18. Finshi mwasambilila muli cino cipande?

¹⁸ Na ifwe bene nga tuli aba cishinka kuli Yehova nga filya Davidi, Yonatani, Natani, na Hushai bali, tukaba ne nsansa nga nshi. Tatufwile ukuba nga Abnere na Abishalomu, abashali aba cishinka. Kwena tatwapwililika kabili tulalufyanya, lelo tulecita ifilanga ukuti ico twacindamika sana kuba uwa cishinka kuli Yehova.