1, 2. Bushe Yonatani alangile shani ukuti ali uwa cishinka kuli cibusa wakwe Davidi?

YONATANI afwile alipapile sana pa kumona ifyo Davidi ali uwashipa nangu ca kuti ali fye umwaice. Davidi alipeye Galyati ipaka no kutwala “umutwe wa [uyu] muPelishiti” kuli Shauli, Imfumu ya bena Israele kabili wishi wa kwa Yonatani. (1 Samwele 17:57) Yonatani taletwishika no kutwishika ukuti Lesa ali na Davidi, kabili ukutula lilya line Yonatani na Davidi bali ifibusa sana. Cila muntu alilaile ukuti ali no kuba uwa cishinka ku munankwe. (1 Samwele 18:1-3) Yonatani ali uwa cishinka kuli Davidi mpaka ne mfwa yakwe.

² Yonatani alitwalilile uwa cishinka kuli Davidi nangu ca kuti Yehova tamusalile ukuba imfumu ya bena Israele, lelo asalile Davidi. Ilyo Shauli alefwaya ukwipaya Davidi, Yonatani alisakamene sana pali cibusa wakwe. Alishibe ukuti Davidi aali mu matololo mu Horesha, e ico Yonatani alile uko Davidi afiseme no kumukoselesha pa kuti atwalilile ukushintilila pali Yehova.  Aebele Davidi ati: “Witiina; pantu Shauli tata takakwikate, na iwe ukaba imfumu pali Israele, na ine nkaba inkonkani yobe.”—1 Samwele 23:16, 17.

3. Cinshi Yonatani acindamike sana icacilile pa kuba uwa cishinka kuli Davidi, kabili twaishiba shani ukuti ico e co acindamike sana? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

³ Ilingi line tulatemwa abantu ababa ne cishinka. Bushe icalenga tutemwe Yonatani ni co fye ali uwa cishinka kuli Davidi? Awe. Yonatani abikile sana amano ku kuba uwa cishinka kuli Lesa. Na kuba, ici cine e calengele abe ne cishinka kuli Davidi no kukanamumfwila akalumwa nangu ca kuti te wali no kuba imfumu. Yonatani alyafwile fye na Davidi ukushintilila pali Yehova. Aba baume bonse bali ne cishinka kuli Yehova kabili cila muntu ali ne cishinka ku munankwe. Na kabili balisungile icipangano bapangene ica kuti: “Yehova umwine abe pa kati ka ine na iwe na pa kati ka bana bandi na bana bobe umuyayaya.”—1 Samwele 20:42.

4. (a) Cinshi cingalenga twaba sana ne nsansa? (b) Finshi twalasambilila muli cino cipande?

⁴ Na ifwe bene tulingile ukuba aba cishinka kuli balupwa wesu, ku fibusa fyesu, e lyo na ku ba bwananyina mu cilonganino. (1 Abena Tesalonika 2:10, 11) Lelo uo tulingile ukubako aba cishinka sana ni Yehova pantu e watupeela ubumi! (Ukusokolola 4:11) Nga tuli aba cishinka kuli Yehova, tulaba sana ne nsansa. Twalishiba no kuti tulingile ukuba aba cishinka kuli Lesa nangu ifintu fyafye shani. Muli cino cipande, twalalanda pa fintu fine ifyo twingacita pa kulanga ukuti tuli ba cishinka kuli Yehova nga filya Yonatani ali: (1) nga twamona ukuti tatulingile ukucindika uuletutungulula (2) nga tulefwaya ukusala uo tulingile ukubako uwa cishinka, (3) nga ca kuti munyinefwe uuletungulula teshibe ico twacitila fimo nelyo nga atufyenga, na (4) nga catukosela ukusunga icipangano.

5. Mulandu nshi cayafishe ku bena Israele ukuba ne cishinka kuli Lesa ilyo Shauli ali imfumu?

⁵ Yonatani na bena Israele bali mu bwafya. Imfumu Shauli kabili wishi wa kwa Yonatani alilekele ukumfwila Yehova, e ico na o alimukeene. (1 Samwele 15:17-23) Na lyo line, Lesa alilekele Shauli atwalilila ukuteka pa myaka iingi. Kanshi calyafishe sana ku bantu ukuba aba cishinka kuli Lesa pantu imfumu ‘iyaikele pa cipuna ca bufumu ica kwa Yehova’ yalecita ifyabipa.—1 Imilandu 29:23.

6. Cinshi cilanga ukuti Yonatani alitwalilile uwa cishinka kuli Yehova?

⁶ Yonatani alitwalilile uwa cishinka kuli Yehova. Tontonkanyeni pa fyo acitile ilyo Shauli alekele fye ukumfwila Lesa. (1 Samwele 13:13, 14) Pali iyi ine nshita abashilika abaPelishiti abali na maceleta ya nkondo 30,000 balishile mu kusansa abena Israele. Shauli ena akwete fye abashilika 600, e lyo ena na Yonatani e bakwete fye ifyanso. Lelo Yonatani tatiinine, aibukishe amashiwi ayo kasesema Samwele alandile aya kuti: “Yehova takaleke abantu bakwe pa mulandu we shina lyakwe ilikulu.” (1 Samwele 12:22) Yonatani aebele umushilika umo ati: “Takuli icingalesha Yehova ukupususha ukubomfya abantu abengi nangu abanono.” E ico Yonatani no uyu mushilika bailesansa ibumba lya bashilika abaPelishiti no kwipayapo abashilika 20.  Ali ne citetekelo muli Yehova kabili na o alimupaalile. Yehova aletele icinkukuma kabili abaPelishiti balitiinine nga nshi. Lyena batendeke ukwipayana, e fyo abena Israele bacimfishe ubulwi.—1 Samwele 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Nangu ca kuti Shauli alilekele ukumfwila Yehova, bushe Yonatani alemona shani wishi?

⁷ Nangu ca kuti Shauli atwalilile fye ukukanaumfwila Yehova, Yonatani aleumfwila Shauli wishi apo calingile. Ku ca kumwenako, Yonatani aliile na wishi ku kulwilako abantu ba kwa Yehova.—1 Samwele 31:1, 2.

8, 9. Mulandu nshi twingalandila ukuti nga tulecindika abaletutungulula ninshi tuli ba cishinka kuli Lesa?

⁸ Nga filya Yonatani acitile, na ifwe bene kuti twaba aba cishinka kuli Yehova nga tulenakila ubuteko apo cilingile. Yehova alisuminisha ‘amabuteko’ ukulatutungulula kabili afwaya ukuti tulecindika ubuteko. (Belengeni Abena Roma 13:1, 2.) E mulandu wine tulingile ukulacindikila aba mu buteko nangu ca kuti tabali ne cishinka. Na kuba tulingile ukulacindika bonse fye abo Yehova apeela amaka ya kututungulula.—1 Abena Korinti 11:3; AbaHebere 13:17.

⁹ Ba Olga, bankashi abekala ku South America balecindika abena mwabo nangu ca kuti tabalebasunga bwino, ifi balecita balelanga ukuti baliba ne cishinka kuli Yehova. ^[1] (Moneni ifyebo na fimbi.) Inshita shimo  abena mwabo tabalebasosha, e lyo limo balebeba amashiwi ayabi pa mulandu fye wa kuti ba Olga ni ba Nte. Babebele no kuti bali no kubasha no kusenda abana bonse. Nangu balecita fyonse ifi, ba Olga ‘tabalebwesesha ububi pa bubi.’ Baleesha na maka ukuba umukashi umusuma, balebepikila, ukubawashisha, no kusakamana ulupwa lwabo. (Abena Roma 12:17) E lyo limo limo baleya na bena mwabo nga baya mu kutandalila balupwa lwabo ne fibusa. Ku ca kumwenako, ilyo abafyashi ba bena mwabo abaleikala mu musumba umbi bafwile, ba Olga balipekenye fyonse ifyalekabilwa pa bulendo. Lyena ilyo batwele icililo mu calici, bena bashele pa nse balelolela abena mwabo. Pa numa ya myaka iingi, abena mwabo balitendeke ukubasunga bwino pa mulandu wa kuti ba Olga balitekenye kabili lyonse balecindika abena mwabo. Ino nshita, ba Olga balabakoselesha ku bena mwabo ukuti baleya lyonse ku kulongana, balabatwala ku kulongana, kabili limo limo nabo bene balasangwako.—1 Petro 3:1.

10. Bushe Yonatani aishibe shani uo alingile ukubako uwa cishinka?

¹⁰ Ilyo Shauli alandile ukuti alefwaya ukwipaya Davidi, Yonatani ali no kusalapo uo ali no kubako uwa cishinka. Ukusalapo kwalyafishe pantu alefwaya ukuba uwa cishinka kuli wishi, e lyo na kuli Davidi. Lelo Yonatani alishibe ukuti Lesa ali na Davidi te Shauli iyo, e co asalilepo ukuba uwa cishinka kuli Davidi. Aebele Davidi ukuyabelama e lyo ayaeba Shauli umulandu ashalingile ukwipaila Davidi.—Belengeni 1 Samwele 19:1-6.

11, 12. Bushe ukutemwa Lesa kulenga shani twasalapo ukuba aba cishinka kuli ena?

¹¹ Ba Alice, bankashi abekala ku Australia, bali no kusalapo uo balingile ukubako uwa cishinka. Ilyo balesambilila Baibolo baleebako balupwa wabo pa fyo balesambilila. Pa numa, ba Alice baebele balupwa wabo ukuti tabakulasefyako Kristimasi kabili balibalondolwelele no mulandu. Balupwa wabo tabatemenwe ica kuti mu kupita kwa nshita balikalipe icine cine pantu balemona kwati ba Alice balilekele ukubika amano ku lupwa. Banyina baebele ba Alice ukuti tabalefwaya ukubamona na mu menso. Ba Alice batile: “Ala nalipapile kabili nalyumfwile sana ububi pantu nalitemenwe ulupwa lwandi icine cine. Na lyo line nasalilepo ukubika intanshi Yehova no Mwana wakwe, e ico nalibatishiwe pa kulongana kwa muputule.”—Mateo 10:37.

¹² Tatulingile ukucindikisha ifintu pamo nga, ibumba lya mangalo, isukulu, nelyo icalo, lelo tufwile ukucindika sana Yehova. Ku ca kumwenako, Henry alitemenwe ukuteya icangalo ca chesi, ali mwi bumba lya bana be sukulu abaleteya ici cangalo kabili alefwaisha ukuti nga baya mu kucimfyanya na masukulu yambi, isukulu lyakwe likacimfye. Nomba apo aleteya sana pa mpela ya mulungu, talekwata inshita ya kushimikilako abantu imbila nsuma nelyo ukusangwa ku kulongana. Henry atile ico abikileko sana amano kuba ne cishinka kwi sukulu alipo ukucila ukuba ne cishinka kuli Lesa. E ico asalilepo ukuleka ukuteya ici cangalo.—Mateo 6:33.

13. Bushe ukuba aba cishinka kuli Lesa kuti kwatwafwa shani ukwishiba ifyakucita nga twakwata amafya mu lupwa?

¹³ Limo limo cilafya ukuba uwa cishinka  kuli balupwa wesu abalefwaya ifipusene ku fyo bambi mu lupwa balefwaya. Ku ca kumwenako, ba Ken batile: “Nalefwaya ukulatandalila bamayo lyonse kabili nalefwaya limo limo baleikalako na ifwe. Nomba abena mwandi tabaleumfwana na bamayo. Nga nacita cimo icasekesha umo ninshi umbi afulwa.” Ba Ken batontonkenye pa fyo Baibolo yalanda kabili bailwike ukuti balingile ukulasekesha abena mwabo no kuba uwa cishinka kuli bena. E ico ifyo bacitile fyalengele abena mwabo ukuba ne nsansa. Lyena balondolwelele abena mwabo ico balingile ukubela ne cikuuku kuli banyinabo, e lyo kabili bailelondolwela na banyina umulandu balingile ukucindikila abena mwabo.—Belengeni Ukutendeka 2:24; 1 Abena Korinti 13:4, 5.

14. Bushe Shauli acitile shani ilyo aishibe ukuti Yonatani alitemenwe Davidi?

¹⁴ Na kabili kuti twalanga ukuti tuli ba cishinka kuli Yehova nga ca kuti munyinefwe uuletutungulula atufyenga. Lesa e wasontele Imfumu Shauli, lelo alecusha umwana wakwe. Shauli taishibe ico umwana wakwe Yonatani atemenwe Davidi. Kanshi ilyo Yonatani aleyafwa Davidi, Shauli aleumfwa sana ububi, ica kuti alimwebele amashiwi ayabi pa bantu abengi ayalengele umwana wakwe insoni. Lelo Yonatani talekele ukucindika wishi Shauli kabili atwalilile fye uwa cishinka kuli Yehova na kuli Davidi uo Lesa asalile ukuba imfumu ya bena Israele.—1 Samwele 20:30-41.

15. Cinshi tufwile ukucita nga ca kuti munyinefwe atufyenga?

 ¹⁵ Mu filonganino twaba, bamunyinefwe abatungulula balesha ukuba no mulinganya kuli bonse. Lelo apo aba bamunyinefwe tabapwililika, nalimo te kuti beshibe ico twacitila fimo. (1 Samwele 1:13-17) Kanshi nga tabeshibe ico twacitila fimo nelyo nga batufyenga, tulingile ukutwalilila fye aba cishinka kuli Yehova.

16. Ni muli finshi tufwile ukulanga ukuti tuli ba cishinka kuli Lesa kabili tatuli bakaitemwe?

¹⁶ Shauli alefwaya ukuti Yonatani e o akamupyane pa bufumu, te Davidi iyo. (1 Samwele 20:31) Lelo Yonatani alitemenwe Yehova kabili ali uwa cishinka kuli ena. E ico taali na bukaitemwe, aishileba cibusa wa kwa Davidi kabili atwalilile ukuba uwa cishinka kuli ena nga filya fine bapangene. Na kuba, onse uwatemwa Yehova kabili uwaba ne cishinka kuli ena, “nga alapa icingamuletelela, tateluka.” (Amalumbo 15:4) Apo tuli ba cishinka kuli Lesa, tukatwalilila ukufikilisha ifyo twalaya. Ku ca kumwenako, nga twapangana icipangano ca makwebo no muntu, tufwile ukufikilisha ifyo twapangana nankwe, nangu ifintu fyafye shani. E lyo nangu twalikwata amafya mu cupo cesu, tukalanga ukuti twalitemwa Yehova nga ca kuti twatwalilila ukuba aba cishinka ku bena mwesu.—Belengeni Malaki 2:13-16.

17. Finshi mwasambilila muli cino cipande?

¹⁷ Tulingile ukuba aba cishinka kuli Lesa nga filya Yonatani ali nangu ifintu fyafye shani. E ico natutwalilile ukuba aba cishinka kuli bamunyinefwe na bankanshi na lintu bacita ifyo tushitemenwe. Nga tulecita ifi, tukalenga umutima wa kwa Yehova ukusekelela, kabili tukaba ne nsansa nga nshi. (Amapinda 27:11) Twalishininkisha ukuti Yehova akatwalilila ukutucitila ifisuma kabili akatwalilila ukutusakamana. Mu cipande cikonkelepo, tukasambililako fimo ku bantu bamo abaliko mu nshiku sha kwa Davidi abali aba cishinka kuli Yehova, e lyo na bashali na cishinka.