1-3. (a) Finshi filanga ukuti na ifwe bene kuti twaba ifibusa fya kwa Lesa? (b) Bantu nshi twalalandapo muli cino cipande?

BAIBOLO ita Abrahamu ati cibusa wa kwa Lesa. (2 Imilandu 20:7; Esaya 41:8; Yakobo 2:23) E muntu fye uo Baibolo yalumbula mwi shina ukuti ali ni cibusa wa kwa Lesa. Bushe ici cilolele mu kuti Abrahamu e wali fye cibusa wa kwa Yehova? Awe. Baibolo ilanda ukuti bonse fye kuti twaba ifibusa fyakwe.

² Mu Cebo ca kwa Lesa mwaliba amalyashi ya baume na banakashi abengi abali ne citetekelo, kabili abaletiina Yehova abali ifibusa fyakwe. (Belengeni Amalumbo 25:14.) Aba, baba pe ‘bumba lya nte ilikalamba’ ilyo Paulo alandilepo. Aba bonse bali fibusa fya kwa Lesa.—AbaHebere 12:1.

³ Natulande pa bantu batatu abo Baibolo yalandapo abali ifibusa fya kwa Yehova: (1) Ruti mukamfwilwa umwina Moabu uwali ne cikuuku, (2) Hisekia, imfumu ya cishinka iya Yuda, na (3) Maria, nyina wa kwa Yesu uwali uwaicefya. Finshi  twingasambilila ku fyo bacitile pa kuti babe ifibusa fya kwa Lesa?

4, 5. Cinshi Ruti alingile ukupingulapo, kabili mulandu nshi cakosele ukupingulapo? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

⁴ Naomi na banafyala babili, Ruti na Olipa balimine ubulendo ubutali ukufuma ku Moabu ukuya ku Israele. Naomi alefwaisha ukubwelelamo ku Israele. Ilyo baleya mu nshila, Olipa asalilepo ukubwelelamo ku mwabo ku Moabu. Inga Ruti ena cinshi asalilepo ukucita? Ali no kupingulapo nampo nga ali no kubwelelamo ku mwabo ku Moabu ukwali balupwa lwakwe, nelyo nga ali no kukonka Naomi nyinafyala ku Betelehemu.—Ruti 1:1-8, 14.

⁵ Balupwa wa kwa Ruti baleikala mu Moabu, kanshi abwelelamo balupwa wakwe nga balimusungile. Apo akuliile mu Moabu abo aishibe bena Moabu, e lyo no lulimi ne ntambi aishibe fya ku Moabu. Naomi alishibe ukuti Ruti nga amukonka ku Betelehemu fyonse ifi fyali no kwaluka. Alisakamene no kuti tali nakufwaila Ruti umulume nelyo ing’anda umwakwikala. E ico Naomi amwebele ukubwelelamo ku Moabu. Nga fintu tulandilepo, Olipa ‘alibwelelamo ku bantu bakwe na kuli tulesa twakwe.’ (Ruti 1:9-15) Lelo Ruti ena apingwilepo ukukanabwelela ku bantu bakwe na kuli tulesa twabo utwa bufi.

6. (a) Finshi Ruti acitile ifilanga ukuti ifyo asalilepo ukucita fyali fye bwino? (b) Mulandu nshi Boasi alandile ukuti Ruti aleuba mu mapindo ya kwa Yehova?

⁶ Cimoneka kwati Ruti asambilile pali Yehova ku mulume wakwe nelyo kuli Naomi. Alisambilile ukuti Yehova tali nga balesa ba mu Moabu. Ruti alitemenwe Yehova kabili alishibe ukuti alingile fye ukutemwa no kupepa fye ena eka. Kanshi ico Ruti apingwilepo cali bwino. Aebele Naomi ukuti: “Abantu benu bakaba e bantu bandi, na Lesa wenu e Lesa wandi.” (Ruti 1:16) Tulatemwa nga twamona ifyo Ruti atemenwe Naomi. Nomba ico twatemwa sana kumona ifyo atemenwe Yehova. Boasi alitemenwe sana ifi Ruti acitile, kabili alimutashishe pa ‘kuuba mwi samba lya mapindo ya kwa Yehova.’ (Belengeni Ruti 2:12.) Amashiwi ayo Boasi alandile yalenga twatontonkanya pa fyo utwana twa fyuni tubutukila mu mapindo ya kwa nyina pa kuti tucingililwe. (Amalumbo 36:7; 91:1-4) E fyo cali na kuli Ruti, Yehova alimucingilile kabili alimulambwile pa citetekelo akwete. Ruti talelanguluka pali filya apingwilepo ukukonka Naomi.

7. Cinshi cingafwa abaleshalesha ukuipeela kuli Yehova?

⁷ Abantu abengi balasambilila pali Yehova, lelo tabafwaya ukupingulapo ukuuba muli ena. Balaleshalesha ukuipeela kuli Yehova no kubatishiwa. Na imwe nga e fyo mucita, muletontonkanya pa calenga muleshimunuka. Umuntu onse fye alikwata lesa abombela. (Yoshua 24:15) Lelo icisuma ico mwingacita, kupingulapo ukubombela Lesa wa cine. Nga mwaipeela kuli Yehova, mukalanga ukuti mwalimucetekela ukuti e cubo cenu, kabili akamwafwa ukutwalilila ukumubombela nangu mukakwate amafya. Ifi fine e fyo Lesa acitile kuli Ruti.

8. Londololeni ifyo inkulilo ya kwa Hisekia yali.

⁸ Hisekia tali nga Ruti, ena akuliile mu luko lwa bena Israele ulwaipeele kuli Lesa. Na lyo line te bena Israele bonse abatwalilile  aba cishinka kuli Lesa. Wishi wa kwa Hisekia, Imfumu Ahasi alecita ifyabipa. Ifyo alecita fyalelanga ukuti tacindike itempele lya kwa Lesa kabili alengele abantu balapepa tulesa tumbi. Ahasi alyocele na bandume nankwe ba kwa Hisekia mu mulilo, abapeele ilambo kuli tulesa twa bufi. Kanshi Hisekia akuliile mu ng’anda umo balecita ifyabipa!—2 Ishamfumu 16:2-4, 10-17; 2 Imilandu 28:1-3.

9, 10. (a) Cinshi nalimo cali no kulenga Hisekia ukufulilwa Yehova? (b) Mulandu nshi tushilingile ukufulilwa Lesa? (c) Mulandu nshi uo tushifwile ukulatontonkanishisha ukuti ifyo inkulilo yesu yaba ninshi e fyo na ifwe tukaba?

⁹ Ifyabipa ifyo Ahasi alecita nga fyalilengele umwana wakwe Hisekia ukufulilwa Yehova. Muno nshiku, abantu bamo abakwata amafya ayo tushingalinganya ku mafya ayakalamba ayo Hisekia apitilemo bamona kwati ca nsambu ‘ukufulilwa Yehova’ nelyo ukufulilwa icilonganino cakwe. (Amapinda 19:3) Bamo batontonkanya ukuti apo bakulila mu ndupwa umo bacita ifyabipa, ninshi nabo bene bakalacita ifyabipa nelyo bakalalufyanya nge fyo abafyashi babo balelufyanya. (Esekiele 18:2, 3) Bushe ifi batontonkanya e fyo caba?

¹⁰ Ifyo Hisekia acitile filanga ukuti te fyo caba! Takwaba umulandu uo twingatila e wingalenga twafulilwa Yehova, pantu Yehova te ulenga ifyabipa ukulacitikila abantu. (Yobo 34:10) Ca cine abafyashi kuti basambilisha abana babo ukucita ifisuma nelyo ifyabipa. (Amapinda 22:6; Abena Kolose 3:21) Lelo ici tacalola mu kuti inkulilo yesu kuti yalenga twaba abantu abasuma nelyo ababi. Mulandu nshi? Pantu Yehova alitupeela amaka ya kuisalila, icilepilibula ukutila kuti twasalapo fwe bene ukucita ifisuma nelyo ifibi. (Amalango 30:19) Bushe Hisekia abomfeshe shani amaka yakwe aya kuisalila?

11. Cinshi calengele Hisekia ukuba pa mfumu ishisuma sana ishatekelepo Yuda?

¹¹ Nangu ca kuti wishi wa kwa Hisekia ali pa shamfumu ishabipile nga nshi ishatekele Yuda, Hisekia ena ali pa mfumu ishisuma icine cine. (Belengeni 2 Ishamfumu 18:5, 6.) Asalilepo ukucita ifisuma, talecita ifyabipa ifyo wishi acitile, ena alekutika kuli bakasesema ba kwa Yehova  pamo nga Esaya, Mika, na Hosea. Alekutika ku fyo balemupanda amano na ku fyo balemulungika. Ici calengele ukuti asangulule itempele, e lyo alilombele na Lesa ukuti eleele abantu bakwe pa membu bacitile, kabili alyonawile ne filubi fyonse mu Yuda. (2 Imilandu 29:1-11, 18-24; 31:1) Ilyo Sankeribu, imfumu ya Asiria yalefwaya ukusansa umusumba wa Yerusalemu, ifyo Hisekia acitile fyalangile ukuti ali uwashipa kabili ali ne citetekelo icakosa. Alicetekele ukuti Yehova ali no kubapususha, kabili alikoseleshe na bantu bakwe ukucetekela Yehova. (2 Imilandu 32:7, 8) Kwali inshita imo ilyo Hisekia ali ne cilumba, lelo ilyo Yehova amukalipiile aliicefeshe. (2 Imilandu 32:24-26) Nga fintu twamona, Hisekia muntu uo tulingile ukupashanya. Talekele inkulilo yakwe ukumulenga alacita ifyabipa. Lelo asalilepo ukuba cibusa wa kwa Yehova.

12. Finshi abantu abengi bacita pa kuti babe ifibusa fya kwa Yehova nga filya Hisekia ali?

¹² Abantu muno nshiku balikaluka, tabakwata ukutemwa, kabili abana abengi bakwata abafyashi abashabatemwa kabili abashababikako amano. (2 Timote 3:1-5) Nangu ca kuti Abena Kristu abengi bakulila mu ndupwa ishayafya, balisalapo ukuba ifibusa fya kwa Yehova. Nga filya cali kuli Hisekia, ifyo bacita filanga ukuti inkulilo yabo teilenga balacita ifisuma nelyo ifyabipa. Lesa alitupeela amaka ya kuisalila, kuti twasalapo ukumubombela no kumucindika nga filya Hisekia acitile.

13, 14. Finshi nalimo fyasakamike Maria ilyo bamupeele umulimo, lelo finshi aebele malaika Gabriele ilyo bamupeele umulimo?

¹³ Pa numa ya myaka iingi ukutula apo Hisekia abelele pano calo, kwali umwanakashi uwaicefya ishina lyakwe ni Maria, na o ali ni cibusa wa kwa Yehova kabili Yehova alimupeele umulimo uwaibela. Ali no kwimita no kufyala Umwana wa kwa Lesa no ku mukusha! Pa kuti Yehova apeele Maria uyu mulimo uwacindama nga nshi, afwile alimutemenwe kabili alimucetekele. Bushe Maria acitile shani ilyo bamupeele uyu mulimo?

¹⁴ Ilingi line tulanda fye pa fyo umulimo bapeele Maria wacindeme, lelo nalimo kwali fimo ifyamusakamike ifyo tushitontonkanyapo. Ku ca kumwenako, malaika Gabriele amwebele ukuti ali no kwimita ukwabula ukukumanapo no mwaume. Lelo malaika talondolwelele balupwa na bena mupalamano bakwe ifyo cali no kuba pa kuti Maria emite. Apo malaika tabebeleko pali ili lyashi, bushe bali no kumona shani Maria? Bushe ali no kulondolwela shani Yosefe icalengele emite? Maria na kabili ali no mulimo uukalamba uwa kukusha Umwana wa  kwa Lesa! Tatwaishiba fyonse ifyalemusakamika, lelo ico twaishiba ca kuti pa numa, Maria aebele malaika Gabriele ati: “Moneni! Ndi musha mwanakashi uwa kwa Yehova! Nacibe ifyo fine ukulingana ne fyo mwasosa.”—Luka 1:26-38.

15. Bushe Maria alangile shani ukuti alikwete icitetekelo icakosa?

¹⁵ Maria alikwete icitetekelo icakosa sana! Aliiteyenye ukucita fyonse ifyo bamwebele nga filya fine umusha umwanakashi acita. Alicetekele ukuti Yehova ali no kumusakamana e lyo no kumucingilila. Cinshi calenge ukuti Maria akwate icitetekelo icakosa? Kwena tatufyalwa ne citetekelo, lelo nga twabombesha e lyo na Lesa atupaala kuti twaba ne citetekelo. (Abena Galatia 5:22; Abena Efese 2:8) Maria alibombeshe pa kuti akwate icitetekelo icakosa. Twaishiba shani? Natulande pa fyo alekutika ne fyo alelanda.

16. Finshi filanga ukuti Maria alekutikisha?

¹⁶ Maria alekutikisha. Baibolo itweba ati tufwile ukuba ‘abayanguka ukumfwa, abakokola ukulanda.’ (Yakobo 1:19) Maria alekutikisha. Baibolo ilanga ukuti alebika sana amano ku fyo aleumfwa, maka maka ku fintu ifyo asambilile pali Yehova, kabili alefitontonkanyapo sana. Ku ca kumwenako, ilyo Yesu afyelwe, Maria alikutikiishe ku fyo bakacema bamwebele ifyo malaika abebele, kabili ilyo Yesu ali ne myaka 12, Yesu alilandile fimo ifyapapwishe Maria. Pali ishi nshita shonse Maria alekutikisha, aleibukisha, kabili aletontonkanya sana pa fyo aleumfwa.—Belengeni Luka 2:16-19, 49, 51.

17. Bushe amashiwi Maria alelanda yatulanga finshi?

¹⁷ Ifyo Maria alelanda. Mu Baibolo tamwaba amashiwi ayengi sana ayo Maria alandile. Amashiwi ayafulileko fye ayo alandile ni yalya tubelenga pali Luka 1:46-55. Amashiwi Maria alandile ayaba pali ili lembo yatulanga ukuti alishibe bwino sana Amalembo ya ciHebere. Cinshi twalandila ifi? Pantu amashiwi alandile yalipalana na mashiwi yaba mwi pepo ilyo Hana, nyina wa kwa Samwele apepele. (1 Samwele 2:1-10) Cimoneka kwati mu fyo Maria alandile ayambwile Amalembo imiku 20. Twamona ukuti Maria alitemenwe ukulanda pa cine ico asambilile kuli cibusa wakwe Uwakulisha Yehova.

18. Kuti twapashanya shani icitetekelo ca kwa Maria?

¹⁸ Nga filya fine cali kuli Maria, na ifwe Yehova kuti atupeela umulimo uo twingamona ukuti walikosa te kuti tuubombe. Natulepashanya icitetekelo ca kwa Maria, tuleba abaicefya, kabili tulesumina ukubomba umulimo twapeelwa, e lyo no kucetekela ukuti Yehova akatwafwa. Na kabili kuti twapashanya icitetekelo Maria akwete nga tulekutika kuli Yehova no kulatontonkanya sana pa fyo tulesambilila pali ena na pa bufwayo bwakwe, e lyo no kulaebako abantu pa fyo tulesambilila.—Amalumbo 77:11, 12; Luka 8:18; Abena Roma 10:15.

19. Mapaalo nshi tukapokelela nga ca kuti tulepashanya icitetekelo ca babomfi ba kwa Lesa abo Baibolo yalandapo?

¹⁹ Twamona ukuti Ruti, Hisekia, na Maria bali fibusa fya kwa Yehova nga filya fine Abrahamu ali. Nabo baba mwi “bumba lya nte” ilikalamba abali ifibusa fya kwa Lesa. Kanshi natulepashanya ababomfi ba kwa Lesa abali ne citetekelo cakosa. (AbaHebere 6:11, 12) Nga tulebapashanya, tukaba ne shuko lya kuba ifibusa fya kwa Lesa umuyayaya!