ILYO abena Israele bali mupepi no kwabuka Umumana wa Yordani pa kuti bengile mu calo ico Lesa abalaile, abantu abo bashaishibe balile mu kubatandalila. Aba bantu bali banakashi abashali bena Israele abaile ku kwita abaume ku mutebeto. Abaume abena Israele nalimo batontonkenye ukuti lilya lyali lishuko ilishimonwamonwa. Abena Israele bafwile balitemenwe sana ukuya ku mutebeto uko bali no kupanga ifibusa, ukucinda, no kulya ifya kulya ifisuma. Nangu ca kuti intambi isho balya banakashi balekonka e lyo ne mibele iyo bakwete fyalipusene na Mafunde ayo Lesa apeele abena Israele, abaume bamo abena Israele nalimo batontonkenye abati: ‘Twalishiba icisuma ne cibi, te kuti tulufyanye. Tukailama.’

 Nomba finshi fyacitike? Baibolo itila: “Abantu batendeke ukucita ubulalelale na bana banakashi abena Moabu.” Na kuba balya abanakashi balefwaya abaume abena Israele batendeke ukupepa balesa ba bufi. Na cine abaume balitendeke ukupepa balesa ba bufi! Kabili “Yehova alikalipe pa fyalecita abena Israele.”—Impe. 25:1-3.

Balya abena Israele tabakonkele Amafunde ya kwa Lesa. Bacitile ifilubo fibili: Balikontamine utulubi, kabili balicitile ubulalelale. Abantu abengi nga nshi balifwile pa mulandu wa kuti tabaumfwilile Lesa. (Ukufu. 20:4, 5, 14; Amala. 13:6-9) Mulandu nshi ifi bacitile fyabipile sana? Pantu inshita balufyanishishepo e lintu bali no kwabuka Yordani pa kuti bengile mu Calo ca Bulayo.—Impe. 25:5, 9.

Umutumwa Paulo alandile pali filya ifyacitike ati: “Ifi fintu fyaleponena balya pa kuti tusambilileko, kabili fyalembeelwe ku kutusoka fwe baleikala mu nshiku sha kulekelesha.” (1 Kor. 10:7-11) Ukwabula no kutwishika Satana alitemenwe nga nshi filya abena Israele bamo bashaingile mu Calo ca Bulayo pa mulandu wa kuti balibembukile Yehova. Kanshi tufwile ukusambililako kuli balya abena Israele pantu twalishiba ukuti Satana akatemwa sana nga ca kuti twafilwa ukwingila mu calo cipya ica kwa Lesa!

Muno nshiku, Satana alafwaya ukubeleleka Abena Kristu. Kabili pa kubabeleleka, abomfya imicenjelo iyo abelelekelako abantu abengi. Nga fintu tulandilepo, Satana abelelekele abena Israele ku bulalelale. Na muno nshiku mwine, ubulalelale citeyo icabipa sana ico Satana abelelekelako abantu. Cimo icingalenga sana twacita ubulalelale kutamba ifye shiku.

Pali nomba umuntu kuti atamba ifye shiku ukwabula no kuti abantu beshibe. Kale umuntu nga alefwaya ukutamba ifye shiku aleya ku fikuulwa baletambila amafilimu nelyo ku matuuka uko baleshitisha ifitabo umwaleba ifye shiku. Abantu abengi bafwile tabaleya kuli aya matuuka pantu baleumfwa insoni sha kutila abantu balabamona. Lelo pali ino nshita, umuntu nga alebomfya Intaneti kuti atamba ifye shiku pa ncito nangu fye muli motoka. Kabili mu fyalo ifingi, umwaume nelyo umwanakashi kuti atamba ifye shiku mu ng’anda.

Te ifi fyeka. Amafoni na matabuleti yalenga cileyangukila abantu ukutamba ifye shiku. Abantu kuti batamba ifye shiku pa foni nelyo pa tabuleti ilyo baleenda fye mu musebo, nelyo ilyo bali muli basi nangu mwi shitima.

Apo nomba calyangukila abantu ukutamba ifye shiku ukwabula no kuti abantu bambi babamone, ukutamba ifye shiku kulenga abantu abengi muno nshiku baleonaika ukucila ifyo cali kale. Abengi abatamba ifye shiku balakwata amafya mu cupo cabo, balaisuula, kabili kampingu yabo ilonaika. Ne cabipisha ca kuti, bucibusa bwabo na Yehova kuti bwapwa. Kanshi kuti twatila abatamba ifye shiku balonaika. Ilingi line umuntu nga aletamba ifye shiku, ifyo fine e fyo atontonkanyapo sana. Nangu aleka ukufitamba, palapita imyaka iingi pa kuti aleke ukutontonkanya pa fye shiku, kabili limo te kuti aleke no kuleka.

Na lyo line tufwile ukwishiba ukuti Yehova kuti atucingilila kuli ici citeyo ca kwa Satana. Nga tulefwaya Yehova aletucingilila, tatulingile ukucita ifyo abaume abena Israele bacitile. Ifwe tufwile ukulaumfwila Yehova. (Ukufu. 19:5) Tulingile ukwishiba ukuti Lesa alipata sana ifye shiku. Cinshi twalandila ifi?

Tontonkanyeni pali ici cishinka: Amafunde Lesa apeele abena Israele yalipusene sana na mafunde ayo inko shimbi shalekonka. Nga filya fine ilinga lyalecingilila abekala musumba, e fyo na mafunde yalecingilila abena Israele ku fyabipa ifyo inko shimbi shalecita. (Amala. 4:6-8) Yalya  Mafunde yalengele abena Israele baishiba ukuti Yehova alipata ubulalelale.

Ilyo Yehova aebele abena Israele ifyabipa ifyo inko shimbi shalecita, atile: “Mwilacita filya bacita mu calo ca Kanaani, icalo ico ndemutwalako. . . . Icalo calikowela, na ine ndi no kukande ci calo pa membu sha ciko.” Apo Lesa wa bena Israele wa mushilo, alemona ifyo abena Kanaani balecita ukuti fyali ifyabipisha ica kuti alemona icalo cabo ukuti cali icakowela.—Lebi 18:3, 25.

Nangu ca kuti Yehova alikandile abena Kanaani, abantu bambi balitwalilile ukucita ubulalelale. Ilyo papitile imyaka ukucila pali 1,500, umutumwa Paulo alandile pa fyalo umo Abena Kristu baleikala ukuti abantu ba muli ifi fyalo bali “abakunkuma icine cine.” Na kuba “baipoosele mu mibele ya nsoni pa kuti balecita ifyakowela fyonse no kucishamo.” (Efes. 4:17-19) Na muno nshiku mwine, abantu abengi tabomfwa ne nsoni sha kucita ifya nsoni. Ababombela Yehova tabafwile ukulatamba ifyabipa nga fintu abantu ba muli cino calo bacita.

Abatamba ifye shiku balanga ukuti tabacindika Lesa nangu panono. Yehova Lesa abumbile abantu mu cipasho cakwe kabili atubumbile na mano ya kwishiba ukuti fimo fisuma fimbi fibi. Lesa alishibe ico abikileko amafunde pa balingile ukulaala pamo. Alefwaya ukuti abaupana baleumfwa bwino nga balepanga icupo. (Ukute. 1:26-28; Amapi. 5:18, 19) Nomba finshi abapanga ifye shiku nelyo abalenga abantu baletamba ifye shiku balanga? Balanga ukuti balisuula sana amafunde ya kwa Lesa. Cine cine, abalenga abantu balatamba ifye shiku balasaalula Yehova, kabili akabapingula pantu balisuula amafunde yakwe.—Rom. 1:24-27.

Ababelenga ifye shiku nelyo abafitamba ku mufulo fye nalimo kuti balemona ukuti caliba fye bwino ukucita ifi. Lelo abacita ifi batungilila abasuula amafunde ya kwa Yehova. Nalimo ilyo batendeke fye ukutamba ifye shiku ifi te fyo baishibe. Nomba Baibolo yalilanda ukwabula ukupita na mu mbali ukuti ababombela Lesa wa cine bafwile ukupata nga nshi ifye shiku. Baibolo itila: “Mwe batemwa Yehova, pateni ifyabipa.”—Amalu. 97:10.

Na bantu abashifwaya ukutamba ifye shiku kuti cabakosela ukufipata. Apo tatwapwililika, tulingile  ukulwisha na maka pa kuti twilaba no lunkumbwa lwa kucita ubulalelale. Na kabili pa mulandu wa kuti tatwapwililika nalimo umutima wesu kuti walatweba ukuti caliba fye bwino ukutamba ifye shiku. (Yer. 17:9) Lelo abengi abayaluka baba na Abena Kristu balilekelela fye ukutamba ifye shiku. Ifi kuti fyalenga mwatwalilila ukulwisha nga ca kuti cilamukosela ukuleka. Natumone ifyo Icebo ca kwa Lesa cingalenga mwaleka ukutamba ifye shiku.

Nga fintu tulandilepo kale, abena Israele abengi balilekele ulunkumbwa lwakula mu mitima yabo mpaka bacita ne fyabipa. Na ifwe nga tatucenjele ulunkumbwa kuti lwakula. Yakobo munyina wa kwa Yesu alandile pa fingacitika nga twaleka ulunkumbwa lwakula mu mitima yesu, atile: “Umuntu onse atunkwa ilyo ulunkumbwa lwakwe umwine lwamusembeleka no kumubeleleka. E lyo ulunkumbwa, ilyo lwaimita, lufyala ulubembu.” (Yako. 1:14, 15) Nga ca kuti umuntu aleka ulunkumbwa lwakula sana mu mutima wakwe, mu kuya kwa nshita kuti abembuka. Kanshi tulingile ukulailama sana pa kuti twilaikalila fye ukutontonkanya pa fyabipa.

Nga mwamona ukuti tamuleleka ukutontonkanya pa fyabipa, mufwile ukucitapo cimo ilyo line fye. Yesu atile: “E ico kanshi ngo kuboko kobe nelyo ulukasa lobe filekulenga ukulufyanya, fiputuleko no kufipoosa. . . . Kabili ilinso lyobe nga lilekulenga ukulufyanya, lilobole, no kulipoosa.” (Mat. 18:8, 9) Yesu taloseshe mu kuti tufwile ukulaiputaula ifilundwa fya mubili. Lelo alelangilila ifyo tulingile ukucita nga tuletontonkanya pa fyabipa. Tulingile ukwishiba icilengele tuletontonkanya pa fyabipa e lyo no kwangufyanya ukucitapo cimo pa kuti tuleke ukutontonkanya ifyabipa. Finshi tufwile ukulacita pa kuti tulekonka ifi Yesu atufundile?

Nga ca kuti mwamona ifye shiku, tamufwile ukulatontonkanya ukutila, ‘kuti nailama.’ Apo pene fye mulingile ukulolesha kumbi. Mufwile ukushimya TV ilyo line fye. Mulingile ukushimya kompyuta nelyo foni nangu tabuleti ukwabula no kupoosa inshita. Tendekeni ukutontonkanya pa fisuma. Nga mulecita ifi mukalailama mu fyo mutontonkanya, kabili tamwakaleikalila fye ukutontonkanya pa fyabipa.

Finshi mulingile ukucita nga ca kuti mwalilekelela fye ukutamba ifye shiku, lelo inshita shimo mulatontonkanya pa fye shiku ifyo mwatambilepo? Umuntu nga alitambapo ifikope fye shiku, palapita imyaka iingi pa kuti aleke ukufibukisha. Inshita shimo kuti fyalaisa fye mu mutwe ifine fyeka. Ifi nga fyacitika, nalimo kuti mwalafwaya ukucita ifyakowela pamo nga ukwikataula ifya mfwalo. Kanshi mulingile ukwishiba ukuti limo ifyo mwatambile kuti fyaisa mu mutwe ifine fyeka, kabili mulingile ukuipekanya pa kuti muleke ukufitontonkanyapo.

Twalilileni ukuibikilishako pa kuti muletontonkanya pa fyo Lesa afwaya kabili e fyo mulecita no kucita. Mulepashanya umutumwa Paulo uwaleitemenwa ‘ukutuutaula umubili wakwe no ku-uteka ubusha.’ (1 Kor. 9:27) Mwilaleka ulunkumbwa lwa kucita ifyabipa lulemutungulula. Baibolo itila: “Mupilibuke pa kwalula amatontonkanyo yenu, pa kuti mushininkishe mwe bene ico Lesa afwaya, icisuma, icapokelelwa kabili icapwililika.” (Rom. 12:2) Muleibukisha ukuti nga mulecita ifyabipa tamwakaleba ne nsansa, lelo nga mulecita ifyo Lesa afwaya mukalaba ne nsansa.

Muleswatilako Amalembo yamo. Lyena nga mwatendeka ukutontonkanya pa fyabipa, muletontonkanya pa fyo ayo malembo yalanda. Amalembo yamo ayengalenga mwalamona ukutamba ifye shiku nge fyo Yehova afimona kabili ayengalenga mwaishiba ifyo afwaya mulecita ni aya: Amalumbo 119:37; Esaya 52:11; Mateo 5:28; Abena Efese 5:3; Abena Kolose 3:5; na 1 Abena Tesalonika 4:4-8.

Finshi mufwile ukucita nga ca kuti cilemukosela sana ukwikala fye ukwabula ukutambapo ifye shiku nelyo ukufitontonkanyapo? Mulekonka sana mu ntampulo sha kwa Yesu. (1 Pet. 2:21) Ilyo Yesu abatishiwe, Satana atwalilile fye ukumwesha. Finshi Yesu acitile? Atwalilile fye ukukaana ukucita ifyo Satana alemweba. Pa kukaana amatunko yonse ayo Satana alemutunka, aleambula amalembo. Yesu atile: “Fuma apa, we Satana!” kabili Satana alifuminepo aya. Na imwe tamulingile ukunenuka Satana nga alemutunka nga filya fine Yesu ashanenwike. (Mat. 4:1-11) Satana ne calo cakwe tabakaleke ukumutunka pa kuti muletontonkanya pa fyabipa, lelo te kwesha ukunenuka. Kuti mwaleka ukutamba ifye shiku. Yehova nga amwafwa kuti mwaleka ukutamba ifye shiku.

Mulepepa kuli Yehova kabili mulemulomba ukuti alemwafwa. Paulo atile: “Lekeni ifyo mulelomba fishibikwe kuli Lesa mu kupepa no kupapaata pamo no kutootela; no mutende wa kwa Lesa uwacila amatontonkanyo yonse ukalinda imitima yenu na matontonkanyo yenu muli Kristu Yesu.” (Fil. 4:6, 7) Lesa akulamupeela umutende wakwe pa kuti mwilacita ifyabipa. Nga mwapalama kuli Yehova, “na o akapalama kuli imwe.”—Yako. 4:8.

Nga mwatwalilila ukuba cibusa wa kwa Yehova uwakwata insambu sha kuteka ku muulu na pano isonde, akalamucingilila ku fiteyo fya kwa Satana. Yesu atile: “Kateka wa ici calo [Satana] aleisa. Kabili takwete amaka pali ine.” (Yoh. 14:30) Cinshi calengele Yesu ashininkishe ukuti Satana takwete amaka pali ena? Inshita imo Yesu atile: “Uwantumine aba na ine; tandeka neka iyo, pantu lyonse ncita ifya kumusekesha.” (Yoh. 8:29) Na imwe bene nga mulecita ifya kusekesha Yehova, takamushe mweka. Nga tamuletamba ifye shiku, Satana takamubeleleke.