UMWANA nga afyalwa alamoneka sana uwapelelwa. Na ifwe ilyo twali abaice, twalecetekela sana ukuti abafyashi besu e bengatucingilila fye. Ilyo twatampile ukwenda, twalekumana na bantu abo tushaishibe kabili abalemoneka abakalamba ukutucila. Twaletiina abantu bambi nga ca kuti abafyashi besu tabalipo. Na lyo line, nga tuli na bafyashi besu twalemona ukuti natucingililwa.

Ilyo twali abaice, twaleba ne nsansa pantu abafyashi balitutemenwe kabili baletukoselesha kabili twaleumfwa ukuti natucingililwa. Nga batukoselesha, twaletemwa sana kabili twaleibikilishako.

Ilyo twaleya tulekula, abanensu nabo balelenga tuleumfwa ukuti natucingililwa. Twaleumfwa bwino ukuba nabo kabili balelenga twilaumfwa sana umwenso nga tuli ku sukulu.

Ifyo twalandapo filelanga fye ifyo tumfwa nga tuli abaice. Abacaice abengi tabakwata abanabo abo bomfwana nabo sana, kabili abana abengi tababasakamana sana ku bafyashi babo. Ba Melissa * batile: “Nga namona ifikope fya bantu ba mu ndupwa shimo abomfwana kabili abacitila ifintu capamo, ntontonkanya ukuti, ‘Kanshi na ine ulupwa lwesu nga e fyo lwali!’” Nalimo na imwe ifi fine e fyo mumfwa.

Nalimo ilyo mwalekula tamwalemona ukuti mwalicindama nelyo mwalemona kwati abafyashi benu tabamutemenwe kabili tabalemukoselesha. Limbi kuti mulebukisha ifyo abafyashi benu balelwa libili libili ica kuti ne fyupo fyapwa, e lyo mwalamona kwati ni mwe mwalengele. Nalimo ne cabipishe ca kuti abafyashi benu balemusaalula nelyo ukumucusha.

Bushe umwana uo bashisunga bwino akula shani? Bamo nga bakulako fye panono, balatendeka ukubomfya imiti bubi bubi nelyo ukunwesha ubwalwa. Bambi nabo balatendeka ukwangala na bacita ifyabipa pa kuti bakwateko abakumfwana nabo. Abacaice bamo abo bashisunga bwino balatendeka ukumfwana na baume nelyo abanakashi pa kuti basange abengabalanga ukutemwa nelyo abengababikako amano. Na lyo line, bucibusa bapanga na bantu ba musango uyo tabukokola, kabili ici ilingi line cilenga baba na mafya na yambi.

 Abacaice bambi abashicita ifi twalandapo nabo bene kuti batendeka ukulamona kwati tabacindama. Ba Ana batile: “Nalemona kwati nshacindama pantu ifi fine e fyo bamayo batemenwe ukunjeba. Bamayo tabatalile abantashapo nelyo ukunjebapo ukuti balintemwa.”

Ifyo batukushishe te fingalenga fye twalamona kwati tatwacindama. Kuti twalamona kwati tatwacindama nga twalekana na bena mwesu, nga twakota, nelyo nga tatwatemwa ifyo tumoneka. Ifi twalandapo e lyo ne fintu fye fimbi kuti fyalenga twilaba ne nsansa kabili kuti fyalenga twafilwa ukulaumfwana bwino na bantu bambi. Finshi tulingile ukucita pa kuti twilamona kwati tatwacindama?

Tufwile ukwishiba ukuti kwaliba uwingatwafwa ifwe bonse, no uyu ni Lesa.

Lesa aebele kasesema Esaya ukulemba ukuti: “Wilasakamana, pantu nine Lesa obe. Nkakukosha. Nkakwafwa. Nkakutungilila no kuboko kwandi ukwa ku kulyo ukwa bulungami.” (Esaya 41:10, 13) Tulomfwa bwino ukwishiba ukuti Lesa alafwaisha ukutwafwa, kabili ici cilenga twilaumfwa umwenso.

Baibolo yalilanda pa bantu ba kwa Lesa abalemona kwati tabacindama, lelo abo Lesa ayafwile. Hana, nyina wa kwa Samwele, alemona kwati tacindama pantu takwete umwana. Apo Hana takwetepo umwana, balemupumya sana kabili ici calengele alelila fye cila bushiku kabili alefilwa ukulya. (1 Samwele 1:6, 8) Na lyo line, alilekele ukumfwa ububi ilyo aebele Lesa pa bwafya akwete.—1 Samwele 1:18.

Davidi, uwaimbile amalumbo, na o wine inshita shimo aleumfwa ububi. Pa myaka iingi, Imfumu Shauli yalefwaya ukumwipaya. Davidi alipuswike imiku iingi, kabili inshita shimo alemona kwati amafya akwete yali kwati menshi umo enganwena. (Amalumbo 55:3-5; 69:1) Nangu ca kuti alikwete aya amafya, alembele ukuti: “Nkalambalala pa nshi no kulaala utulo mu mutende, pantu imwe mweka, mwe Yehova, ni mwe munenga ukwikala umutelelwe.”—Amalumbo 4:8.

Hana na Davidi baleeba Yehova pa mafya ayo balekwata, kabili Yehova alebafwa. (Amalumbo 55:22) Finshi tulingile ukucita pa kubapashanya?

1. Mulecetekela Yehova pantu ni Shifwe.

Yesu atweba ukuti tulingile ukwishiba Wishi, pantu e ‘Lesa wa cine eka.’ (Yohane 17:3) Umutumwa Paulo atweba ukuti: “[Lesa] taba kutali kuli ifwe umo umo.” (Imilimo 17:27) Yakobo na o alembele ukuti: “Palameni kuli Lesa, na o akapalama kuli imwe.”—Yakobo 4:8.

Nga tatulefwaya ukulasakamikwa sana, tulingile ukwishiba ukuti Shifwe wa ku muulu alitutemwa kabili alitubikako sana amano. Nangu ca kutila kuti papita inshita pa kuti tucetekele Lesa, abantu abengi balisanga ukuti ukucetekela Lesa kulabafwa. Ba Caroline batile: “Ilyo natampile ukumona Yehova ukuti ni Shifwe, natendeke ukumweba fyonse ifyaleba ku mutima kabili ici calengele ndeba sana ne nsansa.”

Ba Rachel nabo batile: “Ukwishiba Yehova e kwalengele nilasakamikwa sana ilyo abafyashi baile mu kubombela ku calo cimbi. Nalelanda na Lesa mwi pepo kabili nalemulomba ukuti angafwe pa mafya nalekwata, kabili alengafwa.” *

2. Mulepanga bucibusa na bantu abatemwa Lesa.

Yesu asambilishe abasambi bakwe ukuti bafwile ukulamona abo bapepa nabo ukuti ni bamunyinabo. Abebele ukuti: “Imwe bonse muli ba bwananyina.” (Mateo 23:8) Alefwaya abasambi bakwe aba cine ukulatemwana kabili alefwaya baleba kwati lupwa ulukalamba.—Mateo 12:48-50; Yohane 13:35.

Ababa mu filonganino fya Nte sha kwa Yehova baba ngo lupwa pantu balitemwana kabili balakoseleshanya. (AbaHebere 10:24, 25) Abantu abengi basanga ukuti ukuya ku kulongana kulabasansamusha nga ca kuti bali na mafya.

Ba Eva batile: “Nalikwete cibusa mu cilonganino uwantemenwe sana kabili uwalengafwa nga ndi na mafya. Alekutika nga ndelanda, alembelengelako impapulo, kabili twalepepela pamo. Alembikako sana amano kabili alenjeba ukuti ndemweba amafya ndekwata pa kuti nilasakamikwa sana. Ndatasha sana pa fyo alengafwa pantu nalilekele ukusakamikwa sana.” Ba Rachel na kabili balandile ukuti: “Nalisangile ‘bamayo na batata’ mu cilonganino abantemenwe kabili abalengele nilasakamikwa sana.”

 3. Muletemwa abantu bambi kabili muleba ne cikuuku kuli bena.

Ukutemwa e lyo no kuba ne cikuuku ku bantu bambi kulalenga twakwata ifibusa. Yesu atile: “Mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.” (Imilimo 20:35) Kanshi nga ca kuti tuletemwa abantu bambi, nabo bakatutemwa sana. Yesu aebele abasambi bakwe ukuti: “Mulepeela, na imwe abantu bakulamupeela.”—Luka 6:38.

Tulaba sana ne nsansa nga ca kuti tuletemwa abantu bambi e lyo nabo baletutemwa. Baibolo itila, “ukutemwa takupwa.” (1 Abena Korinti 13:8) Ba María batile: “Nalishiba ukuti nalicindama nangu ca kuti ndaimona uushacindama. Pa kuti nilaimona ukuti nshacindama, ndaafwa abantu kabili ici cilalenga nilatontonkanya ukuti nshacindama. Ndatemwa sana nga nacitilako abantu bambi fimo.”

Ifi tulandile pa muulu kuti fyalenga umuntu aleka ukusakamikwa, lelo te kuti fipwishe amafya. Ba Caroline batile, “Na ino ine nshita ndomfwa ubulanda. Na lyo line, nalishiba ukuti nalicindama. Nalishiba ukuti Lesa alimbikako amano kabili nalikwata ifibusa ifingi ifilenga nilasakamikwa sana.” Ba Rachel nabo batile, “Kulaba inshita ilyo imba sana no bulanda. Na lyo line, nalikwata bamunyinane abampandako amano kabili abalenga nilaba sana no bulanda. Cimbi icacindama sana ca kuti nalikwata Shifwe wa mu muulu Yehova, uo nanda na o cila bushiku. Ici cilalenga nilasakamikwa sana.”

Baibolo itila mu calo cipya mukaba sana umutende. Icebo ca kwa Lesa cilanda ukuti tamwakabe abantu abakulasakamikwa. Citila: “Bakekala umuntu onse mwi samba lya mwangashi wakwe, na mwi samba lya mukunyu wakwe, tapakabe no wa kubatiinya.” (Mika 4:4) Pali ilya nshita, takwakabe abakalatutiinya nelyo abakalatucusha. Nangu fye mafya ayalenga tuleumfwa ububi pali ino nshita ‘tayakese na mu mutima.’ (Esaya 65:17, 25) Lesa no Mwana wakwe, Kristu Yesu, bakalenga mu calo mukabe “ubulungami bwa cine.” Ici cikalenga mu calo mukabe ‘umutende no mutelelwe umuyayaya.’—Esaya 32:17.