1. Nangu ca kuti abantu nga baupana balaba sana ne nsansa, finshi balingile ukulaenekela? (Moneni icikope pa muulu.)

TE KUTI tukwate na mashiwi ya kulondolola ifyo nabwinga na shibwinga baba ne nsansa pa bushiku bwa bwinga. Ilyo baleishishanya, baletemwaninako fye ica kuti nomba nabaipekanya ukulapa ukuti bakaba ne cishinka mu cupo. Kwena abaleupana balingile ukwaluka muli fimo ilyo baupana no kupanga ing’anda iipya. Baibolo ilafunda bonse abasalapo ukuupa nelyo ukuupwa, pantu Lesa uwatendeke icupo afwaya abaupana baleba ne nsansa mu cupo cabo. (Amapi. 18:22) Na lyo line, Amalembo yalatweba ukwabula ukupita na mu mbali ukuti abantu abashapwililika nga baupana “bakaba na macushi mu bumi bwabo.” (1 Kor. 7:28) Bushe abaupana kuti bacita shani pa kuti belakwata amacushi ayengi? Kabili finshi Abena Kristu balingile ukulacita pa kuti baleba ne nsansa mu cupo cabo?

2. Kutemwa nshi uko abaupana balingile ukukwata?

² Baibolo itila ukutemwa kwalicindama sana mu cupo.  Ukutemwa ukuba pa fibusa uko mu ciGriki beta ukuti phi·liʹa kwalicindama mu cupo. Ukutemwa ukuba pa mwaume no mwanakashi uko mu ciGriki beta ukuti eʹros kulalenga abaupana baleba ne nsansa. E lyo ukutemwa ukuba pa baba mu lupwa lumo lwine uko mu ciGriki beta ukuti stor·ge kwalicindama mu cupo nga ca kuti abaupana bakwata abana. Na lyo line, ukutemwa kwa Bwina Kristu ukwa a·gaʹpe kulalenga abaupana ukuba ne nsansa. Umutumwa Paulo alandile pa kutemwa kwa a·gaʹpe ukuti: “Onse atemwe umukashi wakwe ifyo aitemwa umwine; umukashi na o abe na katiina ku mulume wakwe.”—Efes. 5:33.

3. Bushe abaupana balingile ukutemwana shani?

³ Paulo alembele ati: “Mwe balume, muletemwa abakashi benu, filya na Kristu atemenwe icilonganino no kuipeela pali cena.” (Efes. 5:25) Pa kuti abasambi ba kwa Yesu balemupashanya, balingile ukutemwana nga filya abatemenwe. (Belengeni Yohane 13:34, 35; 15:12, 13.) Abaupana balingile ukutemwana nga nshi ica kutila kuti bafwila na abena mwabo. Kwena kuti cayafya umulume nelyo umukashi ukufwila umunankwe nga ca kuti tabaleumfwana. Na lyo line ukutemwa kwa a·gaʹpe “kulasuulako ku fya bubifi fyonse, kusumina fyonse, kusuubila fyonse, kushipikisha fyonse. Ukutemwa takupwa.” (1 Kor. 13:7, 8) Abaupana nga baleibukisha ifyo balapile pa bwinga ukuti bakatwalilila ukutemwa abena mwabo no kuba aba cishinka kuli bena, cikalenga bakalebombela pamo nga bakwata amafya ukulingana ne fyo Yehova afwaya.

4, 5. (a) Finshi umulume alingile ukulacita apo e mutwe wa lupwa? (b) Bushe umukashi alingile ukulamona shani bumutwe? (c) Ni muli finshi abaupana bamo balingile ukwaluka?

⁴ Paulo alandile pa fyo abaupana balingile ukuba, atile: “Abakashi banakile abalume babo kwati ni Shikulu balenakila, pantu umulume e mutwe wa mukashi wakwe ifyo na Kristu e mutwe wa cilonganino.” (Efes. 5:22, 23) Aya amashiwi Paulo alandile tayalola mu kuti umukashi wa pa nshi. Lelo yalenga abakashi balebomba umulimo uo Lesa abapeele ilyo atile: “Te cisuma umuntu [Adamu] ukulaikala fye eka. Nalabumba uwa kumwafwa, kabili umunankwe.” (Ukute. 2:18) Nga filya fine Kristu “umutwe wa cilonganino” atemwa icilonganino, e fyo no mulume Umwina Kristu alingile ukuba no kutemwa ilyo aletungulula umukashi wakwe. Umukashi nga aishiba ukuti umulume wakwe alimutemwa, akalaumfwa uwacingililwa kabili tacakamwafye ukucindika umulume wakwe, ukumutungilila no ku munakila.

⁵ Ba Cathy ^[1] balisumine ukuti abaupana balingile ukwaluka muli fimo, batile: “Ilyo nali umushimbe naleicitila fye ifintu kabili naleisakamana. Lelo ilyo naupilwe nalingile ukusambilila ukushintilila pa bena mwandi. Kwena limo tulakwata amafya, lelo twalitemwana sana pantu tulakonka ifyo Yehova afwaya pa kupwisha amafya.” Ba Fred bamuka ba Cathy nabo batile: “Ilyo nali nkungulume calengafya ukulapingula pa fintu. Ilyo naupile e lyo cayafishe sana pantu naletontonkanya pa bantu babili pa kupingula pa fintu. Lelo ukupepa kuli Yehova ukuti angafwe no kulakutika ifyo umwina mwandi alelanda kulangafwa. Ici calenga tulebombela pamo!”

6. Bushe ukutemwa kuba shani “icikakilo cafikapo ica kwikatana” ilyo mu cupo muli amafya?

⁶ Icupo cilakosa nga ca kuti abaupana balesuulako kuli fimo ifyo abena mwabo bashicitamo bwino, ‘baleshipikishanya no kubelelana uluse.’ Na kuba bonse babili balalufyanya. Ifi nga fyacitika, e nshita ya kusambililako ku cilubo, e nshita ya kwelela kabili e nshita ya kulanga ukuti ukutemwa “e cikakilo cafikapo  ica kwikatana.” (Kol. 3:13, 14) Na kuba “mu kutemwa mwaba ukushishimisha ne cikuuku. . . . Tamwaba ukusunga ifilubo.” (1 Kor. 13:4, 5) Nga mwapusana mulingile ukuwikishanya bwangu bwangu. Abena Kristu abaupana balingile ukubombela pa bwafya ilyo akasuba takalawa. (Efes. 4:26, 27) Pa kweba umwina mwenu ukuti “njeleleniko pa kumukalifya” mulingile ukuicefya e lyo no kuba abashipa. Nga mwalomba ubwelelo cilafwa ukupwisha ubwafya kabili kuti mwatemwana.

7, 8. (a) Finshi Baibolo yalanda pa kukumana kwa mu cupo? (b) Mulandu nshi uo abaupana balingile ukulalangulukilana?

⁷ Baibolo ilafunda abaupana pa fyo balingile ukulamona ukukumana kwa mu cupo. (Belengeni 1 Abena Korinti 7:3-5.) Abaupana balingile ukulaishiba ifyo abena mwabo balefwaya kabili balingile ukulalangulukilana. Nga ca kuti abalume tabalelangulukila abakashi babo, abakashi te kuti baleumfwa bwino ukupeela abalume babo ifyo balingile ukubapeela mu cupo. Abalume balingile ukulaikala na bena mwabo “ukulingana no kwishiba.” (1 Pet. 3:7) Abalume nelyo abakashi tabalingile ukupatikisha abena mwabo ukubapeela ifyo balingile ukubapeela mu cupo, lelo balingile fye ukuitemenwa. Mu cifyalilwa fye, ilingi line abaume balomfwa bwangu insuuna ukucila abanakashi. Lelo bonse babili balingile ukumfwa insuuna ilyo bashilakumana mu cupo.

⁸ Nangu ca kuti Baibolo tayalanda mu kulungatika inshila shalekanalekana isho abaupana balingile ukulangilamo icitemwiko e lyo ne fyo bashifwile ukucita ilyo tabalakumana mu cupo, yalilanda ukuti balingile ukulanga ukuti balitemwana. (Ulwimbo 1:2; 2:6) Abena Kristu abaupana balingile ukulalangulukilana.

9. Mulandu nshi tushilingile ukulacita ifingalenga twacita ubulalelale?

⁹ Nga ca kuti abaupana balitemwa sana Lesa kabili balitemwana, takuli nangu umo nelyo icintu nangu cimo icingalenga baleka ukumfwana mu cupo. Mu cupo mulaba sana amafya nga ca kuti umo alatamba ifye shiku kabili ne cupo kuti capwa no kupwa. Abaupana tabalingile ukulatamba ifye shiku nelyo ukulafwaya ukucita ubulalelale bwa misango yonse no ushili mwina mwabo. Tabalingile no kulalanga icintemwa ku ushili umwina mwabo pantu nga balecita ifi ninshi tabatemwa abena mwabo. Nga tuleibukisha ukuti Lesa aleshiba ifyo tutontonkanya kabili alamona ne fyo tucita, tukalafwaisha ukucita ifimusekesha no kuba abasanguluka.—Belengeni Mateo 5:27, 28; AbaHebere 4:13.

10, 11. (a) Bushe ukulekana kuseekele shani? (b) Finshi Baibolo yalanda pa kupaatukana? (c) Finshi fingafwa abaupana ukukanapingulapo bwangu ukupaatukana?

¹⁰ Amafya ayakalamba nga yatwalilila mu cupo, nalimo abaupana kuti bafwaya ukupaatukana nelyo ukulekana. Mu fyalo fimo, ukucila pali hafu yabaupana, balalekana. Mu cilonganino ca kwa Lesa mwena banono abalekana, na lyo line, mu fyupo fyabo muleba sana amafya kabili ici cilesakamika sana.

¹¹ Baibolo ifunda abaupana aiti: “Umukashi tafwile ukufuma ku mulume wakwe; nomba nga afumako, eupwa. Lelo nga afilwa ukushipikisha, abwelele ku mulume wakwe; no mulume tafwile ukufuma ku mukashi wakwe.” (1 Kor. 7:10, 11) Abaupana tabalingile ukulamona ukuti ukupaatukana mulandu uunono. Nangu ca kutila abantu bamona ukuti ukupaatukana kulapwisha amafya ayakalamba, kuleta fye amafya na yambi ayengi. Ilyo Yesu  alandile amashiwi ayo Lesa alandile aya kuti umwaume akasha wishi na nyina no kulambatila ku mukashi wakwe, alundilepo amashiwi ya kuti: “Ico Lesa alundenye, umuntu ecilekanya.” (Mat. 19:3-6; Ukute. 2:24) Aya mashiwi yalola na mu kuti, umulume nelyo umukashi talingile ‘ukulekanya ico Lesa alundanya.’ Yehova afwaya abaupana batwalilila ukuba pamo mpaka imfwa. (1 Kor. 7:39) Abaupana balingile ukulaibukisha ukuti bonse fye tukalubulula kuli Lesa, ne ci cifwile ukulenga baleesha na maka ukupwisha amafya bwangu ilyo yashilaba ayakalamba.

12. Finshi fingalenga abaupana balatontonkanya pa kupaatukana?

¹² Nga ca kuti ifyo umuntu aleenekela mu cupo taficitike, kulaba amafya. Nga ca kuti umuntu alemona ukuti mu cupo cabo bakalaba aba nsansa lyonse, ifi nga taficitike, te kuti abe ne nsansa kabili kuti akalipa. Ifyo twaba ne nkulilo yesu kuti fyalenga twalapusana mu cupo nelyo kuti twalapusanina pa ndalama, pa bena buko, nelyo pa fya kukusha abana. Icawama ca kuti Abena Kristu abengi abaupana balasambilila ifya kupwisha amafya pantu balakonka ubutungulushi bwa kwa Lesa.

13. Finshi fingalenga abaupana ukupaatukana?

¹³ Kwena limo umo kuti asalapo ukupaatukana no mwina mwakwe nga ca kuti umwina mwakwe talesakamana ulupwa ku mufulo fye, alemupuma, nelyo nga alemulesha ukupepa. Abena Kristu abaupana abali na mafya ayakalamba balingile ukweba baeluda ukuti babafwe ukupwisha amafya. Apo baeluda balishiba ifingi, kuti bayafwa abaupana ukulakonka ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa. Pa kupwisha amafya mu cupo, tulingile ukulapepa ukuti Yehova aletupeela umupashi wakwe kabili aletwafwa ukulakonka amashiwi yakwe ayatutungulula no kulalanga ifisabo fya mupashi wakwe.—Gal. 5:22, 23. ^[2]

14. Finshi Baibolo yeba abaupa nelyo abaupwa ku bashipepa Yehova?

¹⁴ Abena Kristu bamo balyupa nelyo balyupwa ku ushilaba umubomfi wa kwa Yehova. Baibolo yalilanda ukuti ababa mu fyupo fya musango uyu tabalingile ukusha abena mwabo. (Belengeni 1 Abena Korinti 7:12-14.) Umuntu uwaupana no mubomfi bwa kwa Yehova “wa mushilo” nampo nga alishiba ici cishinka nelyo iyo. Abana abo bafyala nabo ‘ba mushilo’ kabili Lesa alabacingilila. Paulo alandile ati: “Waishiba shani, we mukashi limbi ni we ukapususha umulume obe? Na iwe we mulume, waishiba shani, limbi ni we ukapususha umukashi obe?” (1 Kor. 7:16) Mu filonganino ifingi ifya Nte sha kwa Yehova mwaliba abaupana abaleyafwa abena mwabo pa kuti bakapusuke.

15, 16. (a) Bushe Baibolo ifunda shani bankashi abaupwa ku bashili ba Nte? (b) Finshi Umwina Kristu engacita nga ca kuti “umwina mwakwe uushatetekela apingulapo” ukufuma ku cupo?

¹⁵ Umutumwa Petro afundile abakashi Abena Kristu ukuti balingile ukulanakila abalume babo, “pa kutila na balya abakaana ukumfwila icebo ca kwa Lesa, banashiwe apabula ishiwi nangu limo ilyo balemona imibele isuma iya bakashi babo, pantu abene bakulaimwena imyendele yenu iisuma e lyo ne fyo mwabakwatila akatiina.” Umukashi nga aba no “mutima uwaikala tondolo kabili uwafuuka, uwauma umutengo mu menso ya kwa Lesa,” kuti ayafwa umulume wakwe ukutendeka ukupepa Yehova ukucila ne fyo engamwafwa nga alelanda sana pa fyo asuminamo.—1 Pet. 3:1-4.

¹⁶ Kuti caba shani nga ca kuti uwaupa nelyo uwaupwa kuli Nte asalapo ukupaatukana no mwina mwakwe? Baibolo itila: “Uushatetekela nga apingulapo ukufumako, nafumeko; uwa bwananyina umwaume atemwa umwanakashi te kuti amupatikishe mu milandu ya musango  yo, lelo Lesa namwitila ku mutende.” (1 Kor. 7:15) Ici tacilolele mu kuti Umwina Kristu muntungwa kuti aupa nelyo ukupwa kuli umbi iyo, lelo talingile ukupatikisha umwina mwakwe uushili Nte ukwikala nankwe. Ukupaatukana nalimo kuti kwalenga aba no mutende. Kabili Nte kuti asubila ukutila umwina mwakwe akabwela pa kuti bakasungilile icupo cabo e lyo no kutila ku ntanshi umwina mwakwe kuti aba Nte.

17. Finshi Abena Kristu abaupana balingile ukubikako sana amano?

¹⁷ Tuleikala mu “nshiku sha kulekelesha,” umuli “inshita ishayafya nga nshi.” (2 Tim. 3:1-5) Na lyo line, nga twaba abakosa mu fya kwa Lesa tukacimfya umupashi wa ici calo. Umutumwa Paulo atile: “Inshita iisheleko naicepa. E ico, abaupa babe nga bashaupa, . . . na babomfya cino calo babe nga bashicibomfya sana.” (1 Kor. 7:29-31) Paulo taleeba abaupa nelyo abapwa ukuti balingile ukulekelesha abena mwabo. Lelo apo inshita iisheleko naicepa, abaupana balingile ukubika intanshi Ubufumu.—Mat. 6:33.

18. Mulandu nshi Abena Kristu bengabela ne nsansa mu cupo?

¹⁸ Nangu ca kuti tuleikala mu nshita ishayafya nga nshi, kabili ifyupo ifingi filepwa, kuti twacita ifingalenga twaba ne nsansa mu fyupo fyesu. Ukwabula no kutwishika, Abena Kristu abatwalilila ukupalama ku bantu ba kwa Yehova, abakonka ifyo Amalembo yalanda, kabili abakonka ubutungulushi bwa mupashi wa mushilo uwa kwa Yehova kuti basungilila “ico Lesa alundenye.”—Marko 10:9.