1. Finshi mwasambilila pali Kabumba wesu?

NGA ca kuti abamukushishe ni Nte ya kwa Yehova, mufwile mwasambilile pali Yehova ninshi mucili fye abaice. Bamusambilishe ukuti e Kabumba, no kuti alikwata imibele iisuma kabili afwaya isonde likabe paradaise.—Ukute. 1:1; Imil. 17:24-27.

2. Bushe abantu bamo bamona shani abasumina ukuti kwaliba Kabumba?

² Abantu abengi tabasumina ukuti Lesa e ko aba, tabasumina no kuti e Kabumba. Lelo basumina ukuti ifintu fyaishilebako fye ifine. Batila utuntu utunono, panono panono twaile tulesanguka mpaka mwafuma ifintu ifikalamba ifyapikana. Abantu bamo abasumina muli ci cisambilisho bantu abasambilila sana. Balanda ukuti ifyo basayantisti basanga filanga ukuti ifyo Baibolo isambilisha fya bufi. Balanda no kuti abantu abasumina ukuti kwaliba Kabumba bantu abashasambilila, abatuutu, kabili abashishita.

3. Mulandu nshi cacindamina ukukosha icitetekelo cesu?

³ Bushe ifyo abantu bamo abasambilila sana balanda fikalenga tukaleke ukucetekela ukuti Yehova e watubumbile? Icalenga tusumine ukuti Yehova e Kabumba, e cikalenga tukakaane nelyo tukasumine ifyo balanda. Bushe icalenga tusumine ukuti Yehova e wabumbile ifintu fyonse ni co kwali fye abatwebele nelyo bushe twalisambilile no kusanga ifishinka ifyalengele tushininkishe? (1 Kor. 3:12-15) Te mulandu ne myaka yapitapo ukutula apo twabela Inte ya kwa Yehova, bonse fye tufwile ukulakosha icitetekelo cesu. Nga twacita ifi, abantu tabakatulufye “ku mano ya buntunse no bucenjeshi” ifyo abantu basambilisha ubwapusana ne fyo Baibolo ilanda. (Kol. 2:8; Heb. 11:6) Kanshi muli cino cipande twalasambilila (1) pa calenga abantu abengi besumina ukuti kwaliba Kabumba, (2) ifyo mwingacita pa kuti mukoshe icitetekelo cenu muli Kabumba wenu Yehova, na (3) ifyo mwingacita pa kuti icitetekelo cenu citwalilile ukuba icakosa.

4. Ukulingana na AbaHebere 11:1, bushe Baibolo isambilisha ukuti icitetekelo ni cinshi?

⁴ Abantu bamo batontonkanya ukuti ukuba ne citetekelo kusumina ifintu fimo nangu ca kuti taukwetepo ubushininkisho. Lelo ifi te fyo Baibolo isambilisha. (Belengeni AbaHebere 11:1.) Baibolo isambilisha ukuti pa kuti tucetekele ukutila ifintu ifishimoneka e ko fyaba, tulingile ukukwata ubushininkisho. Kanshi nangu ca kutila te kuti tumone Yehova, Yesu, no Bufumu bwa kwa Lesa, twalikwata ubushininkisho bwa kuti Ubufumu bwakwe bwa cine cine, no kuti Yehova na Yesu e ko baba. (Heb. 11:3) Sayantisti umo uwaishileba Inte ya kwa Yehova atile: “Kwaliba icalenga Inte sha kwa Yehova basumine ifyo basuminamo. Tabasuula ifyo basayantisti basanga.”

5. Mulandu nshi abantu abengi basuminina ukuti ifintu fyaishilebako fye ifine?

⁵ Nalimo kuti twaipusha ukuti, ‘Nga kwaliba ubushininkisho ubulanga ukutila kwaliba Kabumba, mulandu nshi abantu abengi basuminina ukuti Lesa te wabumbile ifintu fyonse?’ Icalenga bamo besumina ukuti kwaliba Kabumba ni co tabaeshapo ukusanga ifishinka abene. Ba Robert abaishileba Inte ya kwa Yehova batile: “Apo ku sukulu tatwalesambilila pa bubumbo, naletontonkanya ukuti takwali uwabumbile ifintu. Nomba ilyo nali ne myaka ukucila pali 20 nakumenye Inte sha kwa Yehova kabili bansambilishe ukuti mu Baibolo mwaliba ifingalenga twacetekela ukuti Lesa e wabumbile ifintu fyonse.” *—Moneni akabokoshi akaleti “ Ifyebo Ifyacindama ku Bafyashi.”

6. Cinshi calenga bamo besumina ukuti kwaliba Kabumba?

⁶ Bambi nabo icalenga besumina ukuti kwaliba  Kabumba ni co balanda ukutila kuti basumina fye mu fintu ifimoneka. Na lyo line, balisumina ukuti ifintu fimo ifishimoneka e ko fyaba pamo ngo mwela. Baibolo itila mu citetekelo mwaba no kushininkisha ukuti ne fintu ‘ifishimoneka fya cine cine.’ (Heb. 11:1) Kanshi tufwile ukupoosapo inshita na maka pa kuti tusange ubushininkisho fwe bene. Nomba abantu abengi balomfwa ubunang’ani bwa kufwaya ifishinka. Umuntu nga tafwaile ifishinka umwine, nalimo kuti alamona kwati takwaba Lesa.

7. Bushe bonse abasambilila balakaana ukuti Lesa te wabumbile ifintu fyonse? Londololeni.

⁷ Pa numa ya kusanga ifishinka, basayantisti bamo balisumine ukuti Lesa e wabumbile umuulu ne sonde na fyonse ifyabamo. * Nga filya cali  kuli ba Robert abo tulandilepo, icalenga abantu bamo basumine ukuti takwaba Kabumba, ni co pa universiti balesambilila tabalebasambilisha pa bubumbo. Na lyo line, basayantisti abengi balisambilila pali Yehova no kumutemwa. Nga filya fine aba basayantisti balecita, na ifwe bene bonse tulingile ukukosha icitetekelo cesu muli Lesa, nampo nga twalisambilila nelyo iyo. Fwe bene ni fwe tufwile ukukosha icitetekelo cesu.

8-9. (a) Cipusho nshi twala-asuka? (b) Tukanonkelamo shani nga tulesambilila pa bubumbo?

⁸ Kuti mwacita shani pa kuti mukoshe icitetekelo cenu muli Kabumba? Natulande pa fintu 4 ifyo mwingacita.

⁹ Mulesambilila pa fyo Lesa abumba. Nga mulesambilila pa nama, ifimenwa, e lyo ne ntanda, mukakosha icitetekelo cenu muli Kabumba. (Amalu. 19:1; Esa. 40:26) Nga mulesambilila sana pali ifi fintu e lyo mukashininkisha sana ukuti Yehova e wabumbile ifintu fyonse. Ilingi line mu mpapulo shesu mulaba ifipande ifilanda pa fintu ifyalekanalekana ifyo Lesa abumba. Mwilatolekela ifi fipande ilyo mulebelenga, nangu ca kuti tamuleumfwikisha sana ifilimo. Mule-esha na maka ukusambililako fimo, kabili mwilalaba no kutamba amavidio ayalanda pa fyo Lesa abumba ayo twatambile pa kulongana kwa citungu imyaka yapita. Aya amavidio e po yaba pa webusaiti yesu iya jw.org.

10. Landeni ica kumwenako icilelanga ukuti cine cine Kabumba e ko aba. (Abena Roma 1:20)

¹⁰ Nga mulesambilila pa bubumbo, mulebika amano ku fyo mwingasambililako pali Kabumba wesu. (Belengeni Abena Roma 1:20.) Ku ca kumwenako, nalimo mwalishiba ukuti akasuba kalatupeela ulubuuto ne cikabilila ifilenga ifya mweo fyonse fitwalilile ukubako. Lelo kwaliba imyengelele imo iyo akasuba kafumya iishawama ku fya mweo. Fwe bantu tulakabila ukucingililwa kuli iyi imyengelele, kabili twalicingililwa. Twacingililwa shani? Isonde twikalamo lyalicingililwa no mwela beta ukuti ozone. Uyu umwela ulatucingilila kuli iyi imyengelele iingatulwalika. Ilyo iyi imyengelele ya kasuba yakalipa sana, umwela uutucingilila na o ulaya ulefulilako. Bushe ifi twalandapo tafilengele mwasumina ukuti kwaliba Kabumba uwaba no kutemwa kabili uwa mano nga nshi?

11. Ni kwi mwingasanga ifyebo ifilanga ukuti kwaliba Kabumba ifingakosha icitetekelo cenu? (Moneni akabokoshi akaleti “ Impapulo Ishingamwafwa Ukucetekela Sana Muli Kabumba.”)

¹¹ Kuti mwafwaya ifyebo ifingakosha icitetekelo cenu muli Kabumba mu Icisontelelo ca Mpapulo sha Watchtower nelyo pa webusaiti yesu iya jw.org. Nalimo kuti mwabalilapo ukubelenga ifyebo no kutamba amavidio ifiba pa cipande citila “Ifilanga Ukuti Kwaliba Kabumba.” Aya amavidio ayepi, yalanda pa fishinka fimo pa nama e lyo na pa fintu fimbi ifyo Lesa abumba. Na kabili yalalanda pa fyo basayantisti bapanga ifyo bapashanya ku fyo Lesa abumba.

12. Fintu nshi fimo ifyo tulingile ukubikako amano ilyo tuleisambilisha Baibolo?

¹² Muleisambilisha Baibolo. Sayantisti uo tulandilepo pa kubala na o tasumine ukuti kwaliba Kabumba. Lelo mu kupita kwa nshita aishileshininkisha ukuti Kabumba e ko aba. Atile: “Icalengele mbe ne citetekelo, te mulandu fye wa fyo naishibe pa mulandu wa kusambilila ifya sayansi. Lelo ni co nalisambilile na Baibolo.” Nalimo mwalishiba bwino ifyo Baibolo isambilisha. Na lyo line pa kuba ne citetekelo muli Kabumba, tulingile ukutwalilila ukulasambilila Icebo ca kwa Lesa. (Yosh. 1:8; Amalu. 119:97) Ku ca kumwenako, muletontonkanya pa fyo Baibolo ilungika nga yalanda pa fyacitike akale sana. Na kabili muletontonkanya na pa masesemo yaba mu Baibolo ayafikilishiwa, e lyo na pa fyo ifyebo fyaba mu Baibolo fyumfwana nangu ca kuti abalembele bali abalekanalekana. Nga mulecita ifi  mukacetekela ukuti Kabumba wesu uwaba no kutemwa kabili uwa mano e watubumbile, kabili e mwine wa fyebo fyaba mu Baibolo. *—2 Tim. 3:14; 2 Pet. 1:21.

13. Kufunda nshi kumo ukwaba mu Cebo ca kwa Lesa ukwingatwafwa?

¹³ Ilyo muleisambilisha Icebo ca kwa Lesa, mulemona ifyo ukufunda kwabamo kutwafwa. Ku ca kumwenako, Baibolo yalilandile kale sana ukuti ukutemwa indalama kubi, kabili kuti kwalenga twaba na “macushi ayengi.” (1 Tim. 6:9, 10; Amapi. 28:20; Mat. 6:24) Bushe ifi Baibolo yalandile ukutila ukutemwa indalama kuti kwalenga twaba na macushi kuti fyacitika na muno nshiku? Icitabo citila The Narcissism Epidemic catile: “Abantu abengi abatemwisha indalama tababa ne nsansa kabili balaba sana no bulanda. Nangu fye bantu abafwaya ukukwata indalama ishingi tababa ne nsansa kabili balalwala amalwele ayengi.” Kanshi ukukonka filya Baibolo itweba ukuti tatulingile ukutemwa indalama kusuma, pantu kuti kwatucingilila. Bushe kuliko amashinte ya mafunde ya mu Baibolo na yambi ayamwafwa? Nga tuletontonkanya pa fisuma ifyo Baibolo itufunda, tukamona ukuti Kabumba wesu uwatutemwa alishiba ifingatuwamina, kabili lyonse tukalafwaya aletutungulula. (Yako. 1:5) Nga tulecita ifi tukaba ne nsansa.—Esa. 48:17, 18.

14. Finshi tukeshiba pali Yehova nga tuleisambilisha Baibolo?

¹⁴ Icikalamba ico mulingile ukulaisambilishisha Baibolo, kufwaya ukwishiba Yehova. (Yoh. 17:3) Ilyo muleisambilisha Baibolo mukamona ukuti Yehova alikwata imibele iisuma, kabili iyi mibele ilamoneka na mu fyo abumba. Nga tuleisambilisha pa mibele ya kwa Yehova tukashininkisha ukuti e ko aba. (Ukufu. 34:6, 7; Amalu. 145:8, 9) Ilyo muleya muleishibilako Yehova icitetekelo cenu cikalakoselako, mukalamutemenwako, kabili bucibusa bwenu na ena bukalakoselako.

15. Mukanonkelamo shani nga mule-ebako abantu ifyo mwasambilila pali Lesa?

¹⁵ Mule-ebako abantu ifyo mwasambilila pali Lesa. Nga mule-ebako abantu ifyo mwasambilila, icitetekelo cenu cikalakoselako. Nomba kuti mwacita shani nga mulebila imbila nsuma e lyo mwasanga umuntu uutwishika nga Lesa e ko aba kabili tamwishibe ifya kumwasuka? Kuti mwafwayako ifyebo mu mpapulo shesu ifyo mwingabomfya pa kulanshanya nankwe. (1 Pet. 3:15) Na kabili kuti mwaipusha Nte uusambilisha bwino ukumwafwako ukwasuka icipusho. Nampo ngo yo muntu akasumina ifyo mukamweba ukubomfya Baibolo nelyo akakaana, mukanonkelamo mu fyebo mwafwaile. Kabili icitetekelo cenu cikakoselako. Icitetekelo cenu nga cakosa tamwakalasumina ifilanda abaimona ukuti ba mano nelyo balisambilila sana, kabili abatila takwaba Kabumba.

16. Finshi fingacitika nga tatulecita ifingalenga icitetekelo cesu catwalilila ukuba icakosa?

¹⁶ Te mulandu ne myaka twabombela Yehova, tufwile ukulacita ifingakosha icitetekelo cesu. Cinshi twalandila ifi? Pantu nga tatucenjele icitetekelo cesu kuti canaka. Tuleibukisha no kuti mu citetekelo mwaba no kushininkisha ukuti ne fintu ifishimoneka fya cine cine. Ifintu ifyo tushimona nalimo kuti twafilaba bwangu. E mulandu wine Paulo alandile ukuti ukubulwa icitetekelo “lubembu ulutwikata bwangu.” (Heb. 12:1) Finshi twingacita pa kuti tutwalilile ukuba ne citetekelo cakosa?—2 Tes. 1:3.

17. Cinshi cingatwafwa ukutwalilila ukuba ne citetekelo cakosa?

¹⁷ Ica kubalilapo, lyonse mulelomba Yehova ukuti alemupeela umupashi wakwe uwa mushilo.  Mulandu nshi? Pantu icitetekelo caba pa fisabo fya mupashi wa mushilo. (Gal. 5:22, 23) Te kuti tube ne citetekelo nelyo ukutwalilila ukuba ne citetekelo icakosa muli Kabumba nga ca kuti umupashi wa mushilo tautwafwile. Nga twatwalilila ukulomba Yehova ukuti atupeele umupashi wakwe uwa mushilo, akatupeela. (Luka 11:13) Kuti twapepa no kuti: “Tulundileniko icitetekelo.”—Luka 17:5.

18. Ukulingana na Amalumbo 1:2, 3, lishuko nshi twakwata?

¹⁸ Icalenga bubili, muleisambilisha lyonse Icebo ca kwa Lesa. (Belengeni Amalumbo 1:2, 3.) Muno nshiku, abantu abengi balikwata Baibolo kabili balaibelenga no kuibelenga. Ici caliwama icine cine. Nomba iIyo Ilumbo 1 lyalembelwe, bena Israele fye abanono abakwete ibuuku umwali amafunde ya kwa Lesa yonse. Lelo imfumu na bashimapepo bena balekwata ibuuku lya mafunde. Kabili lyonse nga papita imyaka 7, “abaume na banakashi na banono na balebeshi” balelongana ku kukutika uko balebelenga amafunde ya kwa Lesa. (Amala. 31:10-12) Mu nshiku sha kwa Yesu, ifimfungwa fya Malembo fyalesangwa mu masunagoge, kabili banono fye abalekwata. Kuti twalanga shani ukuti tulatasha pa kukwata Baibolo?

19. Finshi tulingile ukulacita pa kuti tulekosha icitetekelo cesu?

¹⁹ Kuti twalanga ukuti tulatasha pa kukwata Icebo ca kwa Lesa nga tulecibelenga lyonse. Tatulingile ukulaisambilisha fye Baibolo ilyo twamona ukuti natukwata inshita. Lyonse nga tuleisambilisha Baibolo pa bushiku ne nshita iyo twasala, tukalakosha icitetekelo cesu.

20. Finshi tulingile ukulafwaisha ukucita?

²⁰ Twalikwata icitetekelo cakosa icashimpwa pa Cebo ca kwa Lesa Baibolo. Tatwaba nga “ba mano na bacenjela” aba muli cino calo. (Mat. 11:25, 26) Ukuisambilisha Icebo ca kwa Lesa kwalilenga twaishiba icalenga ifintu fileya filebipilako fye mu calo, e lyo ne fyo Yehova ali no kucitapo. Kanshi natutwalilile ukulafwaisha ukukosha icitetekelo cesu no kwafwa abantu abengi ukuba ne citetekelo muli Kabumba. (1 Tim. 2:3, 4) Na kabili natutwalilile ukulalolela inshita ilyo abantu bonse abakaba aba mweo pe sonde bakalanda amashiwi yaba pa Ukusokolola 4:11 ayatila: “Mwalilinga, mwe Yehova, mwe Lesa wesu, ukupokelela ubukata . . . pantu ni mwe mwabumbile ifintu fyonse.”