1-3. (a) Finshi ifyaba mu masambililo ayakalamba ayo twasuminamo? (b) Mulandu nshi ukubuushiwa kwa bafwa kwacindamina? (Moneni icikope pa muulu.)

NGA balimwipwishe abati, ‘Finshi mwasuminamo?’ kuti mwayasuka shani? Ukwabula no kutwishika kuti mwalanda ukuti mwalisumina ukuti Yehova e Kabumba kabili e Kapeela wa Bumi. Nalimo kuti mwalanda no kuti mwalisumina muli Yesu Kristu, uwaishilefwa nge cilubula. Na kabili kuti mwatemwa no kulanda ukuti ku ntanshi kuli no kuba paradaise, umo abantu ba kwa Lesa bakekala umuyayaya. Nomba bushe kuti mwalanda ukuti mwalisumina ukuti abafwa bakabuushiwa?

² Kwaliba imilandu iikalamba iyalenga ukuti ukubuuka kwa bafwa kube pa fintu ifyo twasuminamo, nangu ca kuti fwe bene tusubila ukupusuka ubucushi bukalamba no kwikala pano isonde umuyayaya. Umutumwa Paulo alandile umulandu ukubuuka kwa bafwa kwacindamina kuli ifwe, atile: “Nga cine cine abafwa tabakabuuke, ninshi na Kristu wine tabuukile.” Yesu nga tabuukile, pali ino nshita nga te Mfumu yesu, kabili ne fyo tubila ukuti Kristu ni Mfumu nga fya fye. (Belengeni 1 Abena Korinti 15:12-19.) Lelo twalishiba ukuti Yesu alibuushiwe. Ifi twasumina ukuti Yesu alibuushiwe fyalipusana ne fyo abaSaduke abaYuda basuminemo, pantu bena balekaninina fye ndai ukuti abafwa te kuti babuuke. Nangu batuseke, tutwalilila  fye ukusumina ukuti abafwa kuti babuushiwa.—Marko 12:18; Imil. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8.

³ Ilyo Paulo alembele pa “masambililo ya kutendekelako pali Kristu,” alilandile na pe sambililo lya “kubuushiwa kwa bafwa.” (Heb. 6:1, 2) Na kabili Paulo alandile ukuti alicetekele sana ukuti kukaba ukubuuka. (Imil. 24:10, 15, 24, 25) Nangu ca kuti ukubuuka kwa bafwa kwaba pa masambililo ayakalamba ayo twasuminamo, e kuti “ifya kubalilapo ukwishiba mu mashiwi ya mushilo aya kwa Lesa,” tacipilibula ukuti tatufwile ukubikako amano ukuyasambilila. (Heb. 5:12) Mulandu nshi?

4. Mepusho nshi twingepusha pa kubuushiwa kwa bafwa?

⁴ Abantu nga batendeka ukusambilila Baibolo, abengi balabelenga amalyashi ayalanda pa bantu ababuushiwe ku kale, pamo nga Lasaro. Na kabili balasambilila no kuti Abrahamu, Yobo na Daniele balishininkishe ukuti ku ntanshi abafwa bakaba no mweo na kabili. Na lyo line, kuti mwayasuka shani umuntu nga amwipusha icalenga mushininkishe ukuti abafwa bakabuushiwa nangu papite imyaka iingi nga nshi ukutula apo Lesa alaile ukuti bakabuuka? Na kabili bushe Baibolo yalilandapo ilyo abafwa bakabuushiwa? Amasuko kuli aya mepusho kuti yalenga icitetekelo cesu cakoselako. Kanshi natumone ifyo Amalembo yalandapo.

5. Finshi twalabalilapo ukulanda pa kubuushiwa?

⁵ Nga ca kuti tapakokwele ukutula apo umuntu afwilile nalimo te kuti citukosele ukwelenganya ukutila kuti abuushiwa. (Yoh. 11:11; Imil. 20:9, 10) Lelo bushe kuti cayanguka ukucetekela ubulayo bwa kuti umuntu akabuushiwa ninshi kucili imyaka iingi sana ku ntanshi? Bushe kuti mwacetekela ukuti ubulayo bwa musango uyu bukafikilishiwa, nampo nga ubo bulayo bukumine umuntu uufwile ilyo line nelyo umuntu uwafwile kale sana? Kwena umuntu umo uo amasesemo yalandilepo ukuti ali no kubuushiwa imyaka iingi nga nshi ku ntanshi, alibuushiwe kabili mwalicetekela no kuti alibuushiwe. Nani uyo wine uwabuushiwe? Kabili ukubuushiwa kwakwe kwakuma shani isubilo twakwata ilya kuti ku ntanshi abafwa bakabuushiwa?

6. Bushe ifyaba mu Amalumbo 118 fyafikilishiwe shani muli Yesu?

⁶ Ilyo tulelanda pa busesemo ubulanda pa muntu uwali no kubuushiwa ninshi kucili imyaka iingi nga nshi ku ntanshi, twalalanda pa fyaba mu Amalumbo 118. Abantu bamo baishiba ukuti uwaimbile ili lumbo ni Davidi. Mwaba na mashiwi ya kupaapata aya kuti: “Aleni, nomba, mwe Yehova, shi tupususheni! . . . Apaalwe Uuleishila mwi shina lya kwa Yehova.” Nalimo muleibukisha ukuti abantu balyambwile aya mashiwi ayalanda pali Mesia ilyo Yesu aninine pa mpunda ilyo aleingila mu Yerusalemu pa Nisani 9, ninshi ali mupepi no kufwa. (Amalu. 118:25, 26; Mat. 21:7-9) Mashiwi nshi ayaba mu Amalumbo 118 ayalanga ukuti kwali uwali no kubuushiwa imyaka iingi sana ku ntanshi? Moneni na fimbi ifyo ubusesemo ubwaba muli ili lumbo bulanda, butila: “Ilibwe ilyo bakakuula bakeene e lyaba pa muulu pa koona.”—Amalu. 118:22.

7. Bushe abaYuda bakeene shani Yesu?

⁷ “Bakakuula,” e kutila intungulushi sha baYuda, balikeene Mesia. Tabapelelele fye pa kukaana Yesu nelyo pa kukanamucetekela ukuti ni Kristu, lelo abaYuda abengi balefwaya fye no kuti bamwipaye. (Luka 23:18-23) Ukwabula no kutwishika ifyo abaYuda bacitile na fyo fyalilengele ukuti Yesu bamwipaye.

8. Bushe Yesu ali no kuba shani “ilibwe lya pa muulu pa koona?”

⁸ Nga ca kuti Yesu balimukeene kabili balimwipeye no kumwipaya, ali no kuba shani “ilibwe lya pa muulu pa koona?” Ali fye no kuba ilibwe lya pa muulu pa koona nga abuushiwa ku bafwa. Yesu umwine alilandile ici cishinka ilyo  alandile icilangililo ica balimi abalecusha abo umwine we bala aletuma, nga filya fine abena Israele balecusha bakasesema abo Lesa alebatumina. Mu kulekelesha alandile ukuti umwine we bala atumine umwana wakwe umwaume uo atemenwe sana kabili impyani. Bushe abalimi balicindike uyu mwana? Awe nakalya. Abalimi balipeeye uyu mwana. Ilyo Yesu alandile ici cilangililo alyambwile amashiwi ya busesemo ayaba mu Amalumbo 118:22. (Luka 20:9-17) Umutumwa Petro na o alilandilepo pali ili libwe ilyo alelanda ne “ntungulushi sha baYuda na bakalamba na bakalemba balongene mu Yerusalemu.” Alandile pali ‘Yesu Kristu umwina Nasarete, uo bapoopele lelo uo Lesa aimishe ku bafwa.’ Pa numa ya kulanda ifi, Petro alandile ukwabula no kupita na mu mbali ukuti: “Ulya e ‘libwe ilyo mwe bakakuula mwasuulile ilyaisaba pa muulu pa koona.’”—Imil. 3:15; 4:5-11; 1 Pet. 2:5-7.

9. Cintu nshi icikalamba ico Amalumbo 118:22 yalandapo?

⁹ Pa Amalumbo 118:22 Baibolo yalisobele kale ukuti kwali no kuba uwali no kubuushiwa ninshi kucili imyaka iingi nga nshi. Mesia bali no ku mukaana kabili ali no kufwa, lelo ali no kubuushiwa na kabili pa kuti abe ilibwe lya pa muulu pa koona. Kanshi Umwana uwali no kubuushiwa e o fye bapeele ishina “mu bantu, umo tufwile ukupusukila.”—Imil. 4:12; Efes. 1:20.

10. (a) Busesemo nshi bwaba pa Amalumbo 16:10? (b) Mulandu nshi twingashininkishisha ukuti ifyaba pa Amalumbo 16:10 tafyafikilishiwe muli Davidi?

¹⁰ Natulande na pa cikomo na cimbi icilanda pa kubuushiwa ukwali no kucitika ku ntanshi sana. Ici cikomo calembelwe ninshi kucili imyaka ukucila pali 1,000 ilyo amashiwi yabamo yashilafikilishiwa. Ici cilingile ukulenga twacetekela sana ukuti umuntu kuti abuushiwa nangu papite imyaka iingi ukutula apo casobelwe. Mu Amalumbo 16 ayo Davidi alembele tubelengamo ukuti: “Tamwakanshe mu Nshiishi. Tamwakaleke uwa cishinka wenu ukubola mu nindi.” (Amalu. 16:10) Davidi talelanda ukuti takafwe nelyo tabakamushike mu nshiishi. Icebo ca kwa Lesa calilanda ukuti Davidi alikotele. IIyo Davidi afwile, “alele ukwalele ifikolwe fyakwe kabili ashiikilwe mu Musumba wa kwa Davidi.” (1 Isha. 2:1, 10) Nomba ni mwi mwalola amashiwi yaba pa Amalumbo 16:10?

11. Ni lilali Petro alandile pa fyaba pa Amalumbo 16:10?

¹¹ Twalishiba umo aya amashiwi yalola. Ilyo papitile imyaka ukucila pali 1,000 ukutula apo ili lumbo lyalembelwe, na pa numa ya milungu ukutula apo Yesu afwilile no kubuushiwa, Petro aebele abaYuda abengi nga nshi na basangwike abaYuda ifyaba pa Amalumbo 16:10. (Belengeni Imilimo 2:29-32.) Petro alandile ukuti Davidi alifwile kabili balimushiikile no kumushiika. Abalekutika kuli Petro balishibe ukuti ifyo alelanda fishinka. Na kabili Baibolo tayalandapo ukuti abalemukutika balisuushishe ifyo Petro alandile ukuti Davidi ‘alimwenene libela no kulanda pa kubuuka’ kwa kwa Mesia uwali no kwisa.

12. Bushe ifyaba pa Amalumbo 16:10 fyafikilishiwe shani, kabili fyalangile finshi pa bulayo bwa kubuushiwa?

¹² Petro alikomaile pali ici cishinka ilyo ayambwile amashiwi Davidi alembele pa Amalumbo 110:1. (Belengeni Imilimo 2:33-36.) Ifi Petro alandile ifyo amalembo yalanda fyalilengele ibumba ilikalamba ilyalemukutika lyashininkisha ukuti Yesu ali ni “Shikulu kabili Kristu.” Na kuba abantu balisumine ukuti ifyaba pa Amalumbo 16:10 fyalifikilishiwe ilyo Yesu abuushiwe ku bafwa. Pa numa umutumwa Paulo alandile pa cishinka cimo cine ilyo alelanda na baYuda mu musumba wa Antioke mu Pisidia. Abantu balitemenwe ifyo abebele, kabili balefwaya ukwishibilapo na fimbi. (Belengeni Imilimo 13:32-37, 42.) Na ifwe bene tulingile ukutemwa ifi amasesemo ayalandile pa kubuuka yalifikilishiwe  nangu ca kuti palipitile imyaka iingi nga nshi ukutula apo cilya cipesha mano casobelwe.

13. Mepusho nshi nalimo twingepusha pa kubuuka kwa bafwa?

¹³ Twamona ukuti umuntu kuti abuushiwa nangu pengapita imyaka iingi nga nshi, kabili ici kuti calenga icitetekelo cesu cakoselako. Na lyo line, bamo nalimo kuti balatontonkanya abati: ‘Bushe ici cilolele mu kuti ningile ukulolela papita inshita iikalamba nga nshi pa kuti nkamone abantu bandi abafwa? Ni lilali abafwa bakabuuka?’ Kwena, Yesu aebele abatumwa bakwe ukuti kwali ifyo bashaishibe ne fyo bashali no kwishiba. Abebele ukutila kwaliba ifintu ifyakuma “inshita atemwa imyaka,” kabili “Tata e wakwatapo amaka pali ifyo.” (Imil. 1:6, 7; Yoh. 16:12) Na lyo line ici tacipilibula ukuti tatwaishibapo nangu cimo pa nshita ilyo kukaba ukubuuka kwa bafwa.

14. Bushe ukubuushiwa kwa kwa Yesu kwapuseneko shani no kwa bantu ababalilepo ukubuushiwa?

¹⁴ Pa kuti tumfwikishe bwino ici cishinka, ibukisheni ukubuushiwa uko Baibolo yasobele. Ukubuushiwa ukwacila pa kubuushiwa konse, kwa kwa Yesu. Yesu akanabuushiwa, ifwe bonse nga tatwakwata isubilo lya kwisamona abafwa abo twatemenwe. Abantu ababuushiwe ilyo Yesu ashilaisa pano isonde, pamo nga abo Eliya na Elisha babuushishe, balifwile na kabili no kubola balibolele. Lelo Yesu ena “alibuushiwa ku bafwa, [kabili] te kuti afwe na kabili iyo; imfwa tayakwata amaka pali ena na kabili.” Apo Yesu aba ku muulu, takabale abola, “wa mweo pe na pe.”—Rom. 6:9; Ukus. 1:5, 18; Kol. 1:18; 1 Pet. 3:18.

15. Mulandu nshi Yesu etilwa “icisabo ca ntanshi”?

¹⁵ Yesu e wabalilepo ukubuushiwa no kuya ku muulu, kabili ukubuushiwa kwakwe e kubuushiwa ukwacindama nga nshi pa kubuushiwa konse. (Imil. 26:23) Na lyo line, Yesu te walekelesheko ukubuushiwa no kuya ku muulu ngo muntu wa mupashi. Yesu alaile abatumwa bakwe aba cishinka ukuti bali no kuteka nankwe ku muulu. (Luka 22:28-30) Kanshi pa kuti bakalambulwe, intanshi balingile ukufwa. Lyena kuti babuushiwa no mubili wa mupashi nga filya fine Kristu abuushiwe. Paulo alembele ati “Kristu alibuuka ku bafwa, e cisabo ca ntanshi ku bafwa.” Na kabili Paulo alandile no kuti kwali na bambi abali no kubuuka no kuya ku muulu, atile: “Onse akabuuka ukulingana ne bumba abamo: Mu fisabo fyabalilapo ukupya, uwa ntanshi ni Kristu; e lyo pakakonke aba kwa Kristu muli ilya nshita akabapo.”—1 Kor. 15:20, 23.

16. Finshi fingatwafwa ukwishiba ilyo ababuushiwa ukuya ku muulu batendeke ukubuuka?

¹⁶ Ifi twalandapo fyalenga twaishiba ilyo ababuushiwa ukuya ku muulu batendeke ukubuuka. Bali no kutendeka ukubuushiwa mu “nshita akabapo.” Ukutula na kale Inte sha kwa Yehova balisambilila mu Malembo ukuti ukutula mu 1914, twikala mu nshita ya “kubapo” kwa kwa Yesu.  Inshita ya kubapo kwa kwa Yesu yalitwalilila kabili impela ya cino calo naipalama sana.

17, 18. Finshi fikacitika ku basubwa bamo mu nshita ya kubapo kwa kwa Kristu?

¹⁷ Baibolo na kabili yalilanda na fimbi pa bakabuushiwa no kuya ku muulu, itila: “Tatulefwaya imwe ukukanaishiba pa balaala mu mfwa . . . Pantu nga twalitetekela ukuti Yesu alifwile no kwima kabili ku bafwa, ifyo fine, na balaala mu mfwa . . . , Lesa akababuusha no kubaleta pamo nankwe . . . Ifwe fwe bali aba mweo fwe bashalapo ukufika pa nshita ya kubapo kwa kwa Shikulu tatwakatangilile abalaala mu mfwa nakalya; pantu Shikulu umwine akeka ukufuma ku muulu ne shiwi lyakwe ilya maka likomfwika, . . . na bafwila muli Kristu bakabalilapo ukwima ku bafwa. E lyo ifwe fwe ba mweo fwe bashalapo, tukolwilwa pamo na bo mu makumbi ku kukumanya Shikulu mu lwelele; kabili e fyo tukaba lyonse pamo na Shikulu.”—1 Tes. 4:13-17.

¹⁸ Ukubuushiwa kwa kubalilapo, e kutila ukubuushiwa kwa baya ku muulu kwatendeke ninshi “inshita ya kubapo” kwa kwa Kristu yalitendeka. Abasubwa abakaba abomi ilyo ubucushi bukalamba bukatendeka ‘bakolwilwa mu makumbi.’ (Mat. 24:31) ‘Abakolulwa’ ‘tabakalaale mu mfwa’ pa nshita iitali. Lelo “[bakaalulwa] bonse, mu kashita akanininini, mu kukapakapa kwa linso, ilyo ipenga lya kulekelesha likalila.”—1 Kor. 15:51, 52.

19. “Kubuuka” nshi “ukwawamapo” ukukacitika ku ntanshi?

¹⁹ Muno nshiku, Abena Kristu ba cishinka abengi tabasubwa kabili tabakaye ku muulu ku kuteka na Kristu. Lelo balolela ukuti cino calo cikafumishiwepo mu “bushiku bwa kwa Yehova.” Takuli nangu umo uwaishiba ilyo impela ikesa lelo ifilecitika filelanga ukuti ubushiku bwa kwa Yehova nabupalama sana. (1 Tes. 5:1-3) Kanshi, kukaba ukubuushiwa na kumbi ukwa bakekala muli paradaise pe sonde. Abakabuushiwa bakaba ne subilo lya kuti mu kupita kwa nshita bakapwililika kabili tabakabale abafwa. Uku kubuushiwa, “kubuuka ukwawamapo” ukucila ukubuushiwa ukwacitike kale ilyo “abanakashi bapokelele abantu babo ababuushiwe ku bafwa,” lelo abafwile na kabili mu kupita kwa nshita.—Heb. 11:35.

20. Cinshi cingalenga twacetekela ukuti ukubuushiwa takwakacitike mu cimfulumfulu?

²⁰ Baibolo ilanda pa kubuushiwa kwa bakaya ku muulu ukuti “onse akabuuka ukulingana ne bumba abamo.” (1 Kor. 15:23) Kuti twacetekela ukuti abakabuushiwa no kwikala pano isonde nabo ilyo bakalabuuka takwakabe icimfulumfulu. Ili lisubilo ilisuma nga nshi. Bushe abafwa muno nshiku bakabuushiwa ilyo fye Ukuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Kristu kukatendeka pa kuti bakabapokelele ku bantu ababeshiba? Bushe abaume aba cishinka aba ku kale abaletungulula bwino abantu, bakabuushiwa bwangu pa kuti bakaafwe abantu ba kwa Lesa ukuba abateyanishiwa mu calo cipya? Cikaba shani ku bantu abashabalile ababombelapo Yehova? Ni lilali, kabili ni kwi abantu bakalabuushiwilwa? Kuti twaipusha amepusho ayengi nga nshi. Bushe kwena ino e nshita tulingile ukulatontonkanya sana pali ifi fintu? Bushe te kuti ciwame twalalolela fye pa kuti tukesemona ifikacitika? Te kuti tutwishike ukuti tukatemwa nga nshi ukumona ifyo Yehova akacita pa kubuusha abafwa.

21. Lisubilo nshi mwakwata pa bafwa?

²¹ Pali ino nshita, tulingile ukulakosha sana icitetekelo cesu muli Yehova, uwatulaya ukupitila muli Yesu ukuti akabuusha abafwa ababa mu cibukisho cakwe. (Yoh. 5:28, 29; 11:23) Pa kuti alange ukuti Yehova alikwata amaka ya kubuusha abafwa, Yesu alandile ukuti Abrahamu, Isaki, na Yakobo “kuli ena bonse ba mweo.” (Luka 20:37, 38) Kwaliba ifingi ifingalenga twalanda nga filya Paulo alandile ati: “Nalicetekela Lesa, . . . ukuti kukaba ukubuuka kwa balungama na bashalungama.”—Imil. 24:15.