1. Cinshi abantu abengi batontonkanishisha ukuti te kuti bekale umuyayaya?

 ABANTU abengi balalya ifya kulya ifisuma kabili balatukushako imibili pa kuti bengekalako imyaka iingi. Lelo kwena balishiba ukuti te kuti bekale umuyayaya. Balishiba ukuti takwaba umuntu uwingekala umuyayaya pantu umuntu nga akota alakwata amafya. Lelo pali Yohane 3:16 na Yohane 5:​24, Yesu atile abantu kuti baikala “umuyayaya.”

2. Finshi Baibo yalanda pa mweo wa muyayaya muli Yohane icipandwa 6? (Yohane 6:​39, 40)

² Bushiku bumo Yesu alicitile icipesha amano pa kuti aliishe abantu abengi umukate ne sabi. a Lelo ifyo alandile ubushiku bwakonkelepo fyalipeseshe sana abantu amano. Abantu abengi balimukonkele ku Kapernahumu mupepi no lulamba lwa bemba wa Galili, kabili kulya abebele ukuti abantu bali no kubuushiwa kabili bali no kukwata umweo wa muyayaya. (Belengeni Yohane 6:​39, 40.) Tontonkanyeni pa fyo cikaba ku fibusa fyenu na balupwa lwenu abafwa. Amashiwi ayo Yesu alandile yalangilila ukuti abantu abengi kuti babuushiwa kabili yalangilila no kuti imwe na bantu benu kuti mwakwata umweo wa muyayaya. Nomba abantu abengi calibakosela ukumfwa umwalola amashiwi ayo Yesu alandile muli Yohane icipandwa 6. Mashiwi nshi Yesu alandile?

3. Finshi Yesu alandile pali Yohane 6:51?

 ³ Ilyo Yesu acitile icipesha mano pa kuti aliishe abantu umukate, abantu balibukishe mana iyo Yehova alepeela abena Israele ilyo bali mu matololo. Na kuba, Baibo ita iyi mana ukuti ‘umukate uwafuma ku muulu.’ (Amalu. 105:40; Yoh. 6:31) Yesu alandile pali iyi ine mana iyo abantu baishibe pa kubasambilisha isambililo ilyacindama. Nangu ca kuti mana yali cipesha mano icafumine kuli Lesa, abaliile mu kupita kwa nshita balifwile. (Yoh. 6:49) Lelo Yesu alandile ukuti ena ali “mukate wine wine uwafuma ku muulu,” ali “mukate wa kwa Lesa” kabili ali “mukate wa bumi.” (Yoh. 6:​32, 33, 35) Yesu alilandile pa bupusano bwali pali mana na ena. Atile: “Ine ndi mukate wa mweo uwafumine ku muulu. Umuntu nga alyako uyu mukate, akekala umuyayaya.” (Belengeni Yohane 6:51.) AbaYuda abo aebele aya mashiwi balipelenganishiwe. Tabaumfwile umo Yesu aloseshe ilyo alandile ukuti ena ali “mukate uwafumine ku muulu” no kuti uyu mukate waliwemepo pali mana iyo Lesa alepeela ifikolwe fyabo. Lyena Yesu abebele ati: “Umukate uo nkapeela mubili wandi.” Bushe aloseshe mwi? Tulingile ukwishiba umo aloseshe pa kuti ifwe, balupwa lwesu ne fibusa tukabe no mweo wa muyayaya. Natusambilile umo Yesu aloseshe.

NI MWI YESU ALOSESHE ILYO ALANDILE UKUTI UMUKATE WA BUMI MUBILI WAKWE?

4. Cinshi calengele bamo bapelenganishiwe pa fyo Yesu alandile?

⁴ Bamo pa balekutika kuli Yesu balipapile ilyo abebele ukuti balingile ukulya umubili wakwe uo ali no kupeela pa kuti abantu ba pano calo bakabe no mweo. Nalimo baletontonkanya ukuti alebeba ukuti balingile ukulya umubili wakwe uwa cine cine. Ne cabapapwishe sana ca kuti Yesu abebele ati nga tamuliile umubili wa mwana wa muntu no kunwa umulopa wakwe ninshi tamwakakwate umweo.—Yoh. 6:53.

5. Twaishiba shani ukuti Yesu tale-eba abantu ukuti balingile ukunwa umulopa wakwe uwa cine cine?

⁵ Ilyo Noa ali no mweo, Lesa aebele abantu ukuti tabalingile ukulya umulopa. (Ukute. 9:​3, 4) Pa numa, Yehova aebele na bena Israele ukuti tabalingile ukulya umulopa. Amafunde yatile, onse uwalya umulopa “afwile ukwipaiwa.” (Lebi 7:27) Yesu alesambilisha abaYuda ukuti balingile ukulakonka Amafunde yonse aya kwa Mose. (Mat. 5:​17-19) Kanshi te kuti ebe abaYuda ukuti balingile ukulya umubili wakwe uwa cine cine no kunwa umulopa wakwe uwa cine cine. Lelo ilyo Yesu alandile aya amashiwi, alefwaya ukusambilisha abantu ifyo bengacita pa kuti bengakwata umweo, e kutila “umweo wa muyayaya.”—Yoh. 6:54.

6. Mulandu nshi twingalandila ukuti amashiwi ayo Yesu alandile pali Yohane 6:53 yali ya mampalanya?

⁶ Cinshi Yesu alefwaya abantu beshibe? Amashiwi ayo Yesu alelanda yali ya mampalanya nga filya fine alandile no mwanakashi umwina Samaria uo aebele ati: “Onse uulenwako amenshi ayo ndemupeela, takomfwe icilaka na kabili, lelo amenshi ayo ndemupeela yakaba muli ena kwati kamfukumfuku ka menshi ayalefukauka ayapeela umweo wa muyayaya.” (Yoh. 4:​7, 14) b Aya mashiwi ayo Yesu aebele umwanakashi umwina Samaria tayalolele mu kuti kwali icishima cimo ico ulya mwanakashi alingile ukunwapo, pa kuti akwate umweo wa muyayaya. Cimo cine na mashiwi ayo Yesu aebele abantu ku Kapernahumu, talepilibula ukuti balingile ukulya umubili wakwe uwa cine cine no kunwa umulopa wakwe uwa cine cine.

 UBUSHIKU BUMBI ILYO YESU ALANDILE AMASHIWI AYAPALANA

7. Bushe abantu bamo batila Yesu aloseshe mwi ilyo alandile amashiwi yaba pali Yohane 6:53?

⁷ Abantu bamo abaya ku maceici batila ilyo Yesu alandile amashiwi ayaba pali Yohane 6:53 pa kulya umubili wakwe no kunwa umulopa wakwe alelondolola pa fyo bafwile ukulacita pa Mulaalilo wa kwa Shikulu, pantu ilyo atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu alilandile amashiwi ayapalana nayo alandile ayaba pali Yohane 6:53. (Mat. 26:​26-28) Batila onse uwaya ku Mulaalilo wa kwa Shikulu afwile ukulyako umukate no kunwako umwangashi ifyo bapishamo. Bushe ifi balanda e fyo cifwile ukuba? Tulingile ukwishiba nga ca kuti ifi balanda fya cine pantu cila mwaka abantu abengi mwi sonde lyonse balalongana na ifwe ilyo tukwata Umulaalilo wa kwa Shikulu. Natulande pa bupusano bwaba pa fyo Yesu alandile ifyaba pali Yohane 6:53 ne fyo alandile ilyo atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu.

8. Bupusano nshi bwaba pa fyo Yesu alandile pali Yohane 6:​53, ne fyo alandile ilyo atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu? (Moneni ne cikope.)

⁸ Natulande pa bupusano bwaba pa fyo Yesu alandile pali Yohane 6:53 na pa fyo alandile ilyo atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu. Ica kubalilapo, ni lilali kabili ni kwi Yesu alandiile amashiwi ayaba pali Yohane 6:​53-56? Yesu ale-eba ibumba lya baYuda ilyali mu citungu  ca Galili mu mwaka wa 32. Pali iyi nshita ninshi kwashala nalimo umwaka umo pa kuti Yesu atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu mu Yerusalemu. Icalenga bubili, ni bani Yesu ale-eba aya mashiwi? Ale-eba abantu abali mu Galili abalefwaya fye ukuti Yesu abapeele ifya kulya ukucila ukubika amano ku kusambilila pali Yehova na pa Bufumu bwa kwa Lesa. (Yoh. 6:26) Na kuba, ilyo Yesu alandile pa fintu ifyabakosele ukumfwa, balilekele ukumucetekela. Nangu fye basambi bakwe bamo balilekele ukumukonka. (Yoh. 6:​14, 36, 42, 60, 64, 66) Lelo aba bantu balipusene na batumwa ba kwa Yesu aba cishinka abali 11 abo ali nabo ilyo atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu pa numa ya mwaka umo. Ilyo aletendeka Umulaalilo wa kwa Shikulu, abatumwa bakwe aba cishinka abali 11 bena tabamushile nangu ca kuti te fyonse baumfwile pa fyo abasambilishe. Aba abatumwa aba cishinka abali 11 tabali nga balya abali mu Galili pantu bena balishininkishe ukuti Yesu ali Mwana wa kwa Lesa uwafumine ku muulu. (Mat. 16:16) Yesu alibatashishe, abebele ati: “Nimwe mwatwalilila ukuba na ine mu mesho yonse ayo nkwata.” (Luka 22:28) Ifi twalandapo filangilila ukuti ifyo Yesu alandile pali Yohane 6:53 tafilanga ukuti Yesu alelondolola ifyo tulingile ukulacita nga twakwata Umulaalilo wa kwa Shikulu. Lelo kwaliba na fimbi ifilanga ukuti paliba ubupusano pa fyo Yesu alandile pali Yohane 6:53 ne fyo alandile ilyo atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu.

BUSHE AMASHIWI AYO YESU ALANDILE YAMUKUMA SHANI?

9. Bushe ifyo Yesu alandile ilyo atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu ni bani fyakuma?

⁹ Ilyo Yesu atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu, apeele abatumwa bakwe umukate uushatutumuka, kabili abebele ukuti ulya mukate waleimininako umubili wakwe. Lyena abebele ukuti umwangashi waleimininako ‘umulopa wa cipangano.’ (Marko 14:​22-25; Luka 22:20; 1 Kor. 11:24) Ifi Yesu alandile pa cipangano fyalicindama sana. Muli ici cipangano mwaba “aba mu ng’anda ya kwa Israele” abakalateka mu Bufumu bwa kwa Lesa, te bantu bonse iyo. (Heb. 8:​6, 10; 9:15) Pali ilya nshita abatumwa tabaumfwile umo Yesu aloseshe, lelo tapali no kukokola bali no kusubwa no mupashi wa mushilo kabili bali no kuba mu cipangano cipya pa kuti bakabe na Yesu ku muulu.—Yoh. 14:​2, 3.

10. Bupusano nshi bumbi ubwaba pa fyo Yesu alandile ilyo ali mu Galili ne fyo alandile ilyo atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu? (Moneni ne cikope.)

¹⁰ Ibukisheni ukuti ifyo Yesu alandile ilyo atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu fyakumine “umukuni unono.” Abatumwa bakwe aba cishinka abo ali nabo muli ulya muputule, e babalilepo ukuba muli uyu mukuni unono. (Luka 12:32) Aba bene e bo Yesu aebele ukuti balye umukate kabili banwe umwangashi pali bulya bushiku. Na bambi abali no kuba muli ili bumba balingile ukulalya umukate no kunwa umwangashi nga bakwata Umulaalilo wa kwa Shikulu. Ababa muli ili bumba e bakaba pamo na Yesu ku muulu. Ubu e bupusano na bumbi ubwaba pa fyo Yesu alandile ku batumwa bakwe ilyo atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu e lyo ne fyo alandile ilyo ali mu Galili. Ifyo alandile ilyo atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu fyakuma ibumba ilinono, lelo ifyo alandile mu Kapernahumu fyena, fyakuma abantu abengi.

11. Finshi Yesu alandile ilyo ali mu Galili ifilangilila ukuti talelanda pa bantu abanono fye?

¹¹ AbaYuda abengi abo Yesu aebele amashiwi ayaba pali Yohane 6:53 ilyo ali mu Galili mu mwaka wa 32, bantu balefwaya ukuti Yesu abapeele ifya kulya. Lelo Yesu abebele  ukuti balingile ukubika amano ku cintu icacindamishe ukucila na pa fya kulya. Balingile ukubika amano ku fyali no kulenga bakwata umweo wa muyayaya. Na kabili Yesu abebele ukuti abafwa bali no kubuuka pa bushiku bwa kulekeleshako kabili bali no kwikala umuyayaya. Talelanda pa bantu abanono fye nga filya alandile ilyo atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu. Lelo ilyo ali mu Galili ico alelandapo, mapaalo ayo abantu bonse bali no kukwata. Na kuba alandile ati: “Umuntu nga alyako uyu mukate, akekala umuyayaya. . . . Umukate uo nkapeela, mubili wandi pa kuti abantu ba pano calo bakabe no mweo.”—Yoh. 6:51.

12. Bushe Yesu alandile ukuti finshi abantu balingile ukucita pa kuti bengakwata umweo wa muyayaya?

¹² Bushe amashiwi ayo Yesu alandile ilyo ali mu Galili yalolele mu kuti abantu bonse bali no kukwata umweo wa muyayaya? Awe. Abantu abali no ‘kulyako uyu mukate’ e kutila abatetekela Yesu e bakakwata umweo wa muyayaya. Abantu abengi abatila Bena Kristu batila kuti bapusuka nga ca kuti “basumina fye [muli Yesu] kabili nga balamumona ukuti mupusushi wabo.” (Yoh. 6:​29, Amashiwi ya kwa Lesa, Diocese of Mbala.) Lelo bamo pali balya bali mu Galili balishileleka ukusumina muli Yesu. Cinshi calengele baleke ukusumina muli Yesu?

13. Finshi abasambi ba kwa Yesu aba cine balingile ukulacita?

¹³ Icalengele abengi bakonke Yesu, ni co alibapeele ifyo balefwaya. Balefwaya ukuti abondape, abapeele ifya kulya kabili abebe ifyo balefwaya ukumfwa. Lelo ifyo Yesu alandile fyalelangilila ukuti kwali na fimbi ifyo abasambi bakwe aba cine balingile ukucita. Ico  aishile pano isonde, te mu kupeela fye abantu ifyo balekabila. Lelo aishile mu kubasambilisha ifyo balingile ukucita pa kuti bengaba abasambi bakwe aba cine. Balingile ‘ukuya kuli ena,’ e kutila balingile ukumfwa fyonse ifyo alebeba no kulafikonka.—Yoh. 5:40; 6:44.

14. Finshi tulingile ukucita pa kuti twinganonkelamo mu mubili wa kwa Yesu na mu mulopa wakwe?

¹⁴ Yesu aebele abantu icishinka ca kuti balingile ukukwata icitetekelo. Finshi balingile ukutetekela? Balingile ukutetekela ilambo ilyo ali no kupeela, e kutila umubili wakwe no mulopa wakwe. Balya baYuda balingile ukutetekela ili lambo, na ifwe bene tulingile ukutetekela ili lambo. (Yoh. 6:40) Ifyo Yesu alandile pali Yohane 6:53 fyalola mu kuti, pa kuti tukabe no mweo wa muyayaya kano twatetekela ilambo lyakwe. Abantu abengi bakanonkelamo muli ili lambo.—Efes. 1:7.

15-16. Fintu nshi ifyacindama ifyo twasambilila muli Yohane icipandwa 6?

¹⁵ Twasambilila ifintu ifingi ifyacindama muli Yohane icipandwa 6 kabili nafitukoselesha. Natusambilila ukuti Yesu alabika sana amano ku bantu. Ilyo ali mu Galili, alyundepe abantu, alibasambilishe pa Bufumu kabili alibapeele ifya kulya ifyo balekabila. (Luka 9:11; Yoh. 6:​2, 11, 12) Icacindamishe ca kuti alibasambilishe ukuti ena ali e “mukate wa bumi.”—Yoh. 6:​35, 48.

¹⁶ Abo Yesu aitile ukuti “impaanga shimbi,” tabafwile ukulyako umukate no kunwako umwangashi ilyo kuli Umulaalilo wa kwa Shikulu uubako cila mwaka. (Yoh. 10:16) Na lyo line, balanonkelamo mu mubili wakwe na mu mulopa wakwe. Bacita ifi ukupitila mu kutetekela icilubula ca kwa Yesu na mu kutetekela ifintu ifingi ifyo icilubula calenga fyabako. (Yoh. 6:53) Nomba abalyako umukate no kunwako umwangashi balanga ukuti baba mu cipangano icalenga bakwata isubilo lya kuyateka ku muulu. Nampo nga twalisubwa nelyo twaba mu mpaanga shimbi, tufwile ukusambilila ifyacindama ifyaba muli Yohane icipandwa 6. Ifyaba muli ici cipandwa fitusambilisha ukuti tufwile ukutetekela icilubula pa kuti tukakwate umweo wa muyayaya.