1-2. Bushe abafyashi kuti bacita shani nga ca kuti umwana wabo abepusha pa fya mu Baibo ifyo twasuminamo?

 UKUKUSHA abana mulimo uukalamba. Nga ca kuti pali ino nshita mulekusha umwana, tulemutasha pa fyo mulebombesha pa kwafwa umwana wenu pa kuti akwate icitetekelo icakosa. (Amala. 6:​6, 7) Ilyo umwana wenu aleya alekula, nalimo kuti alamwipusha pa fyo twasuminamo. Kuti alamwipusha na pa mafunde ya mu Baibo ayalanda pa kuba ne mibele iisuma.

² Pa kubala, nalimo kuti mwasakamana pantu kuti mwamona kwati ico umwana wenu alemwipushisha ni co tatetekele sana Lesa kabili tacetekele ifyo Baibo ilanda. Nomba icishinka ca kuti, ilyo umwana aleya alekula, alingile ukulaipusha amepusho pa kuti engakosha icitetekelo cakwe. (1 Kor. 13:11) Kanshi tamulingile ukusakamana nangu cimo. E ico nga ca kuti umwana wenu amwipusha amepusho, mulemona ukuti e nshita ya kumwafwa pa kuti eshibe ifya kutontonkanya sana pa fintu. Nga mulecita ifi, umwana wenu akatetekela sana Lesa kabili akacetekela sana ne fyo Baibo ilanda.

3. Finshi twalasambililapo muli cino cipande?

³ Muli cino cipande twalasambilila pa fyo abafyashi bengacita pa kwafwa abana babo pa kuti (1) batetekele sana Lesa ne fyo Baibo ilanda, (2) beshibe ico cawamina ukukonka amafunde ya mu Baibo ayalanda pa kukwata imibele iisuma na (3) beshibe ifya kucita pa kulondolwela abantu ifyo basuminamo. Ilyo tulesambilila pali ifi fitatu, twalamona ne co twingalandila ukuti caliba fye bwino nga ca  kuti abana baleipusha amepusho. Twalamona ne fyo abafyashi bengalacitila pamo na bana ifingalenga babasambilisha bwino ifya mu Baibo ifyo fwe Bena Kristu twasuminamo.

MULEAFWA UMWANA WENU PA KUTI ATETEKELE SANA LESA, ACETEKELE NE FYO BAIBO ILANDA

4. Mepusho nshi nalimo umwana engalayipusha kabili mulandu nshi engalayipushisha ayo mepusho?

⁴ Abafyashi Abena Kristu balishiba ukuti umwana wabo te kuti atetekele Lesa pa mulandu fye wa kuti bena balimutetekela. Mwe bafyashi, imwe tamwafyelwe ninshi mwalitetekela Yehova. Ifi fine e fyo caba na ku mwana wenu. Mu kupita kwa nshita, umwana wenu kuti alayipusha amepusho pamo nga: ‘Bushe naishiba shani ukuti kwaliba Lesa? Bushe cine cine kuti nacetekela ifyo Baibo ilanda?’ Na kuba Baibo itweba ukuti tulebomfya ‘amaka yesu aya kupelulula’ kabili itweba ukuti ‘tuleshininkisha ifintu fyonse.’(Rom. 12:1; 1 Tes. 5:21) Nomba kuti mwa-afwa shani umwana wenu pa kuti akwate icitetekelo icakosa?

5. Finshi abafyashi bengacita pa kwafwa umwana wabo pa kuti acetekele sana ifyo Baibo ilanda? (Abena Roma 12:2)

⁵ Muleafwa umwana wenu pa kuti aleshininkisha ukuti ifyo Baibo ilanda fya cine. (Belengeni Abena Roma 12:2.) Nga ca kuti umwana wenu amwipusha icipusho, mulemona ukuti e nshita ya kumusambilisha ifya kusanga amasuko mu mpapulo shesu pamo nga mu Icisontelelo ca Mpapulo sha Watch Tower na mu Icitabo ca Kwafwa Inte sha kwa Yehova Ukusanga Ifyebo. Pa kuti umwana wenu ashininkishe ukuti Baibo te citabo fye icisuma ico abantu balemba lelo Cebo ca kwa Lesa, kuti abelenga mu citabo citila Icitabo ca Kwafwa Inte sha kwa Yehova Ukusanga Ifyebo e lyo abelenga pa mutwe uutila “Baibolo” na patila “Yafuma Kuli Lesa.” (1 Tes. 2:13) Ku ca kumwenako, umwana wenu kuti afwailapo ifyebo na fimbi pa musumba wa kale uwa Ninebe uwali mu calo ca Asiria. Kale abantu bamo abasuusha ifyo Baibo ilanda baleti umusumba wa Ninebe tawaliko. Lelo muli ba 1850 abantu balisangile ifitantaala fya musumba wa Ninebe panshi. Ifi basangile filanga ukuti ifyo Baibo ilanda fya cine. (Sefa. 2:​13-15) Nga alefwaya ukwishibilapo na fimbi, kuti abelenga icipande icitila “Bushe Kuti Mwa-asuka ici Cipusho?” Filya Umusumba wa Ninebe Waonawilwe Fifikilisha Ubusesemo bwa mu Baibo, mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa November 2021. Nga ca kuti umwana wenu alelinganya ifyo asambilila mu mpapulo shesu ne fyo asambilila mu fitabo fimbi pamo nga mu ma encyclopedia na fitabo fimbi ifyo abantu bacetekela, kuti acetekela sana ifyo Baibo ilanda.

6. Bushe abafyashi kuti ba-afwa shani umwana pa kuti ashininkishe ukuti ifyo Baibo ilanda fya cine? Langilileni. (Moneni ne cikope.)

⁶ Muleafwa umwana wenu pa kuti engashininkisha ukuti ifyo Baibo ilanda fya cine. Mulekwatako inshita ya kulanshanya na bana benu pa fyaba mu Baibo na pa fyo bengatetekela Lesa. Kuti mwasambilisha umwana wenu pa fyaba mu Baibo na pa fyo engatetekela Lesa nga mwaya mu kutandalila  ifikuulwa umo basungila ifya kale, ku parka nelyo ku maofesi ya Nte sha kwa Yehova. Ku ca kumwenako, ilyo muletandala umo basungila ifintu fya kale nelyo nga mulefitamba pa Intaneti, nalimo kuti mwalanga umwana wenu icintu cimo ico Baibo yalandapo. Nga mwacita ifi, umwana wenu kuti ashininkisha ukuti ifyo Baibo ilanda fya cine. Na kabili, kuti mwasambilisha umwana wenu pe Libwe lya ku Moabu. Ili ilibwe lyalikala pa myaka 3,000 kabili pali ili ilibwe palilembwa ishina lya kuti Yehova. Ili ilibwe lyaba mu cikuulwa umo basungila ifya kale ica Louvre Museum mu musumba wa Paris, ku calo ca France. Na kabili ililwe limbi ilyo bapanga kwati Libwe lya ku Moabu, balisungila mu muputule umo balangila ifya kale uo beta ukuti “The Bible and the Divine Name” uwaba pa Maofesi ya Kalamba aya Nte sha kwa Yehova mu Warwick, ku New York. Ifyaba pali ili ilibwe filangilila ukuti Imfumu Mesha yalipondokeele abena Israele. Ifi fine e fyo na Baibo ilanda. (2 Isha. 3:​4, 5) Nga ca kuti umwana wenu aishininkishisha ukuti ifyo Baibo ilanda fya cine, icitetekelo cakwe cikakoselako.—Linganyeniko 2 Imilandu 9:6.

7-8. (a) Finshi twingasambilila ku fyo ifintu ifyo Lesa abumba fimoneka bwino? Landeni pa ca kumwenako. (Moneni ne cikope.) (b) Mepusho nshi mwingepusha umwana wenu pa kuti acetekele ukuti Lesa e wabumbile ifintu fyonse?

⁷ Mulekoselesha umwana wenu ukuti aletontonkanya pa fyo Lesa abumba. Ilyo mule-enda mu mpanga nelyo ilyo mulelima, kuti mwakoselesha umwana wenu ukuti amone ifyo ifintu Lesa abumba fimoneka. Ifyo ifintu ifyo Lesa abumba fimoneka filanga ukuti uwafibumba alikwata amano sana. Ku ca kumwenako, pa myaka iingi basayantisti balisambilila pa fyo imishilwa ipangwa mu fintu. Umo uwasambilila sana sayansi uwe shina lya kuti Nicola Fameli alondolwele ukuti nga mwapenda imishilwa mu fyo Lesa abumba, kuti mwasanga amanambala yamo. Aya amanambala e yo beta ukuti Fibonacci. Iyi imishilwa kuti twaimona mu fintu ifingi pamo nga mu fipinda bushiku, mu fipanga fya fintu fimo e lyo na muli sanifulawa. a

⁸ Ilyo umwana wenu alesambilila sayansi ku sukulu, kuti asambilila pa fyo ifintu fimbi ifyo Lesa abumba fimoneka. Ku ca kumwenako, ifimuti fimo filakwata icitimbatimba, ku citimbatimba kulamena imisambo, kuli iyi misambo nako kulamena utumisambo utunono. Ifi twalandapo e fyo beta ukuti fractals. Kwena te fimuti fyeka fikula muli uyu musango. Nomba nani abumbile ifi fintu ifimoneka bwino? Nga ca kuti umwana wenu aletontonkanya sana pa mepusho ya musango uyu, kuti acetekela ukuti Lesa e wabumbile ifintu fyonse. (Heb. 3:4) Inshita shimo kuti mwaipusha umwana wenu amepusho pamo nga, “Nga ca kuti Lesa e watubumbile, ulemona ukuti taishiba ifyo tulingile ukulacita pa kuti tuleba ne nsansa?” Lyena kuti mwamweba ukuti muli Baibo e mo Lesa atweba ifyo tulingile ukulacita pa kuti tuleba ne nsansa.

 IFYO MWINGACITA PA KUTI UMWANA WENU ALECETEKELA AMAFUNDE YA KWA LESA AYALANDA PA KUBA NE MIBELE IISUMA

9. Finshi nalimo fingalenga umwana wenu amwipusha pa mafunde ya kwa Lesa ayalanda pa kukwata imibele iisuma?

⁹ Inshita shimo, umwana wenu kuti amwipusha pa fintu fimo ifyo Baibo yalanda ukuti fibi. Nga ca kuti amwipusha pali ifi, mule-esha ukwishiba icalenga epushe. Bushe icalenga amwipushe ni co tasumina ukuti ifyo Baibo ilanda fya cine, nelyo ni co taishiba fye ifyo engalondolwela abantu ifyo asuminamo? Te mulandu ne calenga epushe, kuti mwamusambilisha ukuti caliwama ukukonka amafunde ya kwa Lesa. Kuti mwamusambilisha mu citabo citila Kuti Mwaba ne Nsansa Umuyayaya! b

10. Kuti mwacita shani pa kuti umwana wenu abe cibusa wa kwa Yehova?

¹⁰ Muleafwa umwana wenu pa kuti engaba cibusa wa kwa Yehova. Ilyo mulesambilisha umwana wenu Baibo mu citabo citila Kuti Mwaba ne Nsansa Umuyayaya!, mulelanshanya nankwe amepusho ne fikope ifyaba muli ici citabo pa kuti muleishiba ifyo atontonkanya pa fintu fimo. (Amapi. 20:5) Ku ca kumwenako, mwi sambililo 8 Yehova bamulinganya kuli cibusa uwingatupandako amano pa kuti tuicingilile na pa kuti ifintu fituwamine. Pa numa ya kulanshanya nankwe ifyaba mwi lembo lya 1 Yohane 5:​3, kuti mwamwipusha amuti, “Apo Yehova ni cibusa wesu umusuma, bushe tufwile ukulamona shani ifyo atweba ukulacita?” Ici cipusho kuti caumfwika kwati cintu ca-anguka, lelo kuti calenga umwana wenu aishiba ukuti icalenga Lesa atupeele amafunde, ni co alitutemwa.—Esa. 48:​17, 18.

11. Kuti mwacita shani pa kuti umwana wenu eshibe ubusuma bwaba mu kukonka amashinte ya mafunde ya mu Baibo? (Amapinda 2:​10, 11)

¹¹ Mulelanshanya no mwana wenu pa fyo ifintu fituwamina nga ca kuti tulekonka ifyo Baibo itweba. Ilyo mulebelengela pamo Baibo nelyo ilyo mulelanshanya ilembo lya bushiku, mulelanshanya na pa fyo ifintu fiwamina ulupwa lwenu pa mulandu wa kuti mulakonka amashinte ya mafunde ya mu Baibo. Ku ca kumwenako, bushe umwana wenu alishiba ubusuma bwaba mu kubombesha na mu kuba uwa cishinka? (Heb. 13:18) Kuti mwamulondolwela ne fyo tukwata ubumi ubusuma ne fyo tukwata insansa nga tulekonka amashinte ya mafunde ya mu Baibo. (Amapi. 14:​29, 30) Umwana wenu nga amona ubusuma bwaba mu kukonka ifyo Baibo ilanda, kuti alakonka sana ifyo Baibo itusambilisha.—Belengeni Amapinda 2:​10, 11.

12. Bushe umufyashi umo asambilisha shani umwana wakwe ubusuma bwaba mu kukonka ifyo Baibo itweba?

¹² Ba Steve aba ku France na bena mwabo, balasambilisha umwana wabo Ethan pa kuti eshibe ukuti icalenga ukuti Yehova atupeele amafunde ni co alitutemwa. Ba Steve batile: “Tulepusha Ethan amepusho pamo nga: ‘Cinshi Yehova afwaila ukuti tulekonka ili ifunde? Bushe ifi atweba filanga shani ukuti alitutemwa? Bushe ifintu kuti fyaba shani nga taukonkele ili ifunde?” Amepusho ya musango uyu yalilenga Ethan acetekela ukuti ifyo Yehova atweba ukucita fisuma. Ba Steve balandile no kuti: “Ico tufwaisha, kusambilisha bwino Ethan ica kuti aishiba ukuti mu Baibo mwaliba amano ayasuma nga nshi kabili aya mano yalicila sana amano ya bantu.”

13. Bushe abafyashi kuti basambilisha shani abana babo ifya kukonka amashinte ya mafunde ya mu Baibo? Landeni pa ca kumwenako.

¹³ Mulesambilisha umwana wenu ifya kukonka amashinte ya mafunde ya mu Baibo. Inshita imo ilyo mwingacita ifi, ni lintu bakafundisha baeba umwana wenu ukuti akabelenge icitabo cimo ku sukulu. Nalimo ici citabo cilanda pa bantu abakwata imibele iyabipa pamo nga abacita ubulalelale nelyo abankalwe. Na kabili nalimo ici citabo bacilemba mu musango wa kuti abalecibelenga balemona fye ukuti abakwata iyi mibele baliba fye bwino, kabili balafwaya no kulabapashanya. Kuti mwaipusha umwana wenu pa fyo Yehova omfwa  nga amona abantu balecita ifyabipa nelyo balelanda ifyabipa. (Amapi. 22:​24, 25; 1 Kor. 15:33; Fil. 4:8) Nga mwacita ifi, umwana wenu kuti amona ico cacindamina ukulaumfwila Yehova. Kabili bakafundisha na bana be sukulu banankwe nga bamwipusha ifyaba muli ici citabo, akabalondolwela ifyo asuminamo.

MULESAMBILISHA UMWANA IFYA KULONDOLOLA IFYO ASUMINAMO

14. Cisambilisho nshi cingakosela Abena Kristu bacaice ukulanshanyapo na bantu, kabili mulandu nshi?

¹⁴ Abena Kristu bacaice nalimo kuti cabakosela ukulondolwela abantu ifyo basuminamo. Nalimo kuti balatiina ukulanda ukuti tabasumina mu cisambilisho ca kuti ifintu fyonse fyasangwike fye. Cinshi cingalenga balatiina? Bakafundisha wabo kuti babeba ukuti ici cisambilisho ca cine. Nga ca kuti muli bafyashi, kuti mwacita shani pa kuti umwana wenu ashininkishe ukuti ico asuminamo e cine?

15. Finshi fingalenga Umwina Kristu wacaice ashininkisha ukuti ifyo asuminamo e cine?

¹⁵ Muleafwa umwana wenu pa kuti engacetekela sana ifyo asuminamo. Umwana wenu talingile ukulaumfwa insoni pa mulandu wa kuti alishiba ukuti kwaliba uwabumbile ifintu fyonse. (2 Tim. 1:8) Mulandu nshi ashilingile ukulaumfwila insoni? Icishinka ca kuti, na basayantisti abengi balisumina ukuti ifintu tafyasangwike fye. Aba basayantisti balimona ubushininkisho bwa kuti kwaliba uwa mano sana uwabumbile ifintu fyonse ifipeema ifyapikana. Ifi baishiba, fyalenga besumina mu cisambilisho ca kuti ifintu fyonse fyasangwike fye ico basambilisha mu masukulu mwi sonde lyonse. Cimo icingalenga umwana wenu ashininkisha ukuti ifyo asuminamo e cine, kwishiba icalengele bamunyinefwe na bankashi basumina ukuti kwaliba uwabumbile ifintu fyonse. c

16. Bushe abafyashi kuti basambilisha shani umwana wabo ifyo engalondolwela abantu icalenga asumine ukuti kwaliba uwabumbile ifintu fyonse? (1 Petro 3:15) (Moneni ne cikope.)

¹⁶ Muleafwa umwana wenu pa kuti engeshiba ifyo engalondolwela abantu ifyo asuminamo. (Belengeni 1 Petro 3:15.) Nalimo kuti mwalanshanya no mwana wenu ifipande ifyaba pa jw.org ifitila “Abacaice Bepusha Ukuti—Bushe Fyapangilwe fye Nelyo Fyasangwike fye?” Lyena kuti mwaeba umwana wenu ukuti asalapo ifyo alemona ukutila nga alondolwela abantu, kuti baishiba ukuti kwaliba uwabumbile ifintu. Muleibukishako umwana wenu ukuti talingile ukulaumana na bana besukulu banankwe. Mulemukoselesha ukuti alelondolwela abanankwe ifyo asuminamo mu  mashiwi ayanono fye kabili mu nshila iingalenga uulefwaya ukulanda pali ici cisambilisho aumfwa. Ku ca kumwenako, nalimo umwana we sukulu munankwe kuti atila: “Ine nsumina fye mu fintu ifyo ningamona, lelo Lesa nshamumonapo.” Nalimo Umwina Kristu wacaice kuti amwasuka ati: “Tutile uule-enda mu mpanga iyabela ukutali ne mishi, e lyo wasanga icishima ico bakuulilila bwino. Cinshi wingatontonkanyapo? Ukwabula no kutwishika, kuti watontonkanya ukuti kwaliba umuntu uwacipangile. Ifi fine e fyo caba na kwi sonde na fyonse ifyabamo, kwaliba uwafimbile!

17. Bushe abafyashi kuti bakoselesha shani umwana wabo ukulasambilishako abantu icine icaba mu Baibo? Langilileni.

¹⁷ Mulekoselesha umwana wenu ukuti alesambilishako abantu icine icaba mu Baibo. (Rom. 10:10) Kuti mwalinganya ukusambilisha abantu icine icaba mu Baibo ku kusambilila ifya kulisha icilimba. Nga ca kuti e lyo umuntu atendeka fye ukusambilila ifya kulisha icilimba, kuti alelisha fye inyimbo isha-anguka. Mu kupita kwa nshita alasuka abelela ukulisha inyimbo. Ifi fine e fyo caba na ku Mwina Kristu wacaice. Kuti atendeka ukusambilisha abantu icine icaba mu Baibo mu nshila fye iya-anguka. Ku ca kumwenako, kuti aipusha umwana we sukulu munankwe ati: “Bushe walishiba ukuti ilingi line ifintu ifyo bainjiniya bapanga, bakopa fye ku fintu ifyabumbwa? Leka nkutambisheko vidio iisuma sana.” Pa numa ya kumutambisha vidio imo pa mavidio ayatila Ifilanga Ukuti Kwaliba Kabumba, nalimo kuti amwipusha ati: “Nga ca kuti abantu balacindika sana basayantisti pa fyo bapanga ifyo bakopa fye ku fyabumbwa, bushe uo bafwile ukulacindika te untu abumba ifyo bakopako?” Nga balanshanya muli iyi nshila, nalimo umwana we sukulu munankwe kuti afwaya ukwishibilapo na fimbi pali Yehova.

TWALILILENI UKWAFWA UMWANA WENU PA KUTI ENGAKWATA ICITETEKELO ICAKOSA

18. Bushe abafyashi kuti batwalilila shani ukwafwa umwana wabo pa kuti engatetekela sana Lesa?

¹⁸ Abantu abengi muli cino calo tabatetekela Yehova. (2 Pet. 3:3) E ico mwe bafyashi, ilyo mulesambilisha umwana wenu Baibo, mulemukoselesha ukuti alesambililapo na fimbi ifingalenga acetekela sana Icebo ca kwa Lesa na mafunde ayo atupeela. Mulelanshanya no mwana wenu pa fyo Lesa abumba. Nga mulecita ifi, umwana wenu akalatontonkanya sana pa fyo Lesa abumba kabili akamutetekela sana. Mulemusambilisha pa fintu fimo ifikalamba ifyo Baibo yasobele kabili ifyafikilishiwa. Mulepepa pamo no mwana wenu kabili mulemupepelako. Nga mulecita ifi, Yehova akamupaala pa fyo mubombesha pa kwafwa umwana wenu pa kuti engakwata icitetekelo icakosa.—2 Imila. 15:7.