Nafyelwe mu 1927 mwi tauni ilinono ilyaba mupepi no musumba wa Chicago, mu citungu ca Illinois, ku U.S.A. Mu lupwa lwesu twafyelwe 5, ba Jetha, ba Don, ine, Karl na Joy. Bonse mu lupwa twalefwaisha ukubombela Yehova no mweo onse. Nkashi yandi Jetha aile kwi Sukulu lya Gileadi mwi kalasi ilyalenga bubili mu 1943. Ba Don baile ku Bethel ku Brooklyn, mu New York mu 1944, Karl aile ku Bethel mu 1947 e lyo Joy na o aile ku Bethel mu 1951. Ifi abana banandi na bafyashi bandi batemenwe ukubombela Yehova fyalengele na ine ndefwaisha ukubombela sana Yehova.

Batata na bamayo balebelenga Baibo, balitemenwe Lesa kabili balilengele na fwe bana twamutemwa. Lelo ilyo batata babombele umulimo wa bushilika ku Europe ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Kubalilapo, balipatile ama ceici. Apo bamayo balitemenwe filya batata babwelele abatuntulu, babebele abati: “Ba Karl, natuleya ku ceici nga filya twaleya.” Batata ba-aswike abati: “Nalamutwala fye lelo nshayeingila mu ceici.” Bamayo babepwishe abati: “Cinshi mushayeingililamo?” Babaswike abati: “Ilyo kwali inkondo, bashimapepo aba mwi ceici limo line balepepelela abashilika abalelwishanya. Bushe Lesa aletungilila abashilika abalelwishanya?

Pa numa ba Nte babili balishile pa ng’anda pa mwesu ninshi bamayo nabaya ku ceici. Aba ba Nte bapeele batata ifitabo fibili ifya kusambililamo Baibo ifyakwete umutwe uwaleti Light. Ifi fitabo fyalanda pa fyaba mwi buuku lya Ukusokolola. Batata balitemenwe ifyo balanshenye kabili balipokele ifi fitabo. Ilyo bamayo bamwene ifi fitabo, balitampile ukufibelenga. Bushiku bumo balimwene mu nyunshipepala ukuti baleita abantu ukuya mu kusambilila Baibo muli ifi fine fitabo. E fyo baile. Ilyo bafikile, umwanakashi umukalamba e wabeswilile iciibi. Balangile uyu mwanakashi cimo pali ifi fitabo e lyo bamwipwishe abati, “Bushe e citabo mulesambililamo ici?” Abaswike ati: “Ee, kuti mwaingila.” Umulungu wakonkelepo, bamayo balitusendele fwe bana kabili ukutula bulya bushiku, twaleya lyonse.

Bushiku bumo ilyo twalelongana, abaletungulula ukulongana banjebele ukuti mbelenge Amalumbo 144:15 ayalanda ukuti abapepa Yehova balaba ne nsansa. Nalitemenwe ifyo ili lembo lilanda nge fyo natemenwe ifyo Amalembo yambi yabili yalanda, e kutila 1 Timote 1:11 ililanda ukuti Yehova ni “Lesa wa nsansa” na Abena Efese 5:1 ilitweba ukuti “mulepashanya Lesa.” Nalilwike ukuti nalingile ukuba ne nsansa ilyo ndebombela Kabumba kabili mfwile  ukulamutasha pa kunsuminisha ukumubombela. Ifi fintu fibili e fyo njesha ukucita ukutula ilya nshita.

Icilonganino icali mupepi no ko twaleikalila cali apalepele amakilomita 32 mu musumba wa Chicago. Na lyo line, twaleya mu kulongana kabili naleya ndeishibilako ifya mu Baibo. Ndebukisha bushiku bumo abaletungulula ukulongana basontele nkashi yandi Jetha ukuti asukepo. Ilyo naumfwile ifyo ayaswike, natile: ‘Na ine nacishiba, kanshi nga nacimya ukuboko.’ E ico natampile ukupekanya amasuko kabil naleasuka fye mu mashiwi yandi. Ne cacindemepo ca kuti naishileba cibusa wa kwa Yehova nga filya fine abana banandi bali. Mu mwaka wa 1941 nalibatishiwe.

Ukulongana kwa citungu uko njibukisha sana kuntu twakwete mu Cleveland, Ohio mu 1942. Abalongene mu ncende shimbi ukucila pali 50 mu United States balekutika uku kulongana pa foni. Ulupwa lwesu ne ndupwa shimbi twaleikala mu matenti mupepi na pabelele ukulongana. Pali iyi nshita ninshi kucili Inkondo ya Calo iya Bubili kabili Inte sha kwa Yehova balebacusha sana. Mu nshita ya bushiku, namwene bamunyinefwe abengi baleimika imyotoka kabili pakushimika shalefutatila inkambi. Bonse balilanshenye ukuti muli cila motoka mube umuntu uwa kulinda ubushiku bonse. Kabili balilanshenye ukuti nga kwaisa abalefwaya ukusansa aba bwananyina babasanike amalaiti kabili balishe amauta. Lyena aba bwananyina bambi nga baumfwa ifyo kuti babutukilako. Natontonkenye nati, ‘Abantu ba kwa Yehova cila nshita balaba abaipekanya!’ Tabatusanshile. Kabili apo nalimwene ukuti twalicingililwe, nalileele fye bwino.

Pa numa ya myaka imo, ilyo natontonkenye pali kulya kulongana kwa citungu, naishileiluka ukuti bamayo tabalesakamana nangu cimo, tabaletiina nangu cimo. Balicetekele sana Yehova ne cilonganino cakwe. Nshakalabe ifyo bacetekele sana Yehova ne cilonganino cakwe.

Ilyo tushilalongana uku ukulongana kwa citungu, ninshi tapalakokola ukutula apo bamayo batendekele bupainiya bwa nshita yonse. E ico balekutikisha ilyo bamunyinefwe balelanda amalyashi ayalelanda pa kubomba umulimo wa nshita yonse. Ilyo twalebwelela ku ng’anda, batwebele abati: “Kuti nafwaya ukutwalilila ukubomba bupainiya, nomba te kuti ntwalilile uku no kusakamana bwino ing’anda.” Lyena balitulombele nga kuti twalabafwako ukulasakamana ing’anda. Twalisumine. E ico cila muntu balimupeele umuputule umo nelyo ibili iya kuwamya ilyo tushilalya ifya kulya fya lucelo. Nga twaya ku sukulu, balepita mu miputule pa kuti bamone nga ca kuti natuwamya bwino e lyo baya mu kubila imbila nsuma. Nangu ca kuti bamayo balikwete ifya kucita ifingi, baletusakamana lyonse. Nga twaisa ku ng’anda mu kulya nangu nga twabwela ku sukulu, lyonse baletusakamana. Mu nshiku shimo nga twainuka ku sukulu twaleya nabo mu kubila imbila nsuma. Ifi twalecita fyalengele twishibe umulimo bapainiya babomba.

Natampile bupainiya bwa nshita yonse ilyo nali ne myaka 16. Nangu ca kuti pali iyi nshita ninshi batata tabalaba Inte ya kwa Yehova, balitemenwe ifyo nalebila imbila nsuma. Bushiku bumo icungulo bushiku nabebele nati nangu ca kuti nale-esha na maka yandi yonse, nshasangile umuntu nangu umo uwalefwaya ukusambilila Baibo. Lyena  nabepwishe nati, “Bushe kuti mwatemwa nalamusambilisha Baibo?” Batalile bakutumana, e lyo banjeba abati, “Kwena tapali ico ningakaanina, cili fye bwino.” Kanshi batata e bo natampilepo ukusambilisha Baibo. Ala nalitemenwe sana!

Twalesambilila mu citabo citila “Icine Cikamulenga Abantungwa.” Ilyo papitile inshita, naishileiluka ukuti batata balelenga njishibileko Baibo, njishibileko ne fya kusambilisha. Bushiku bumo icungulo bushiku ilyo twapwishishe ukubelenga paragrafu, banjebele abati: “Kwena ifi e fyo icitabo cilandile. Nomba wishibe shani ukuti ifyo cilandile fya cine?” Nshaishibe ifya kubasuka pali ilya nshita. E ico nabebele nati, “Pali ino nshita nshikwete icasuko, lelo ilyo tukasambilila ubushiku bumbi, nkamwasuka.” Kabili ifi fine e fyo nacitile. Nalifwaile amalembo ayalelanda pa fyo twalesambililapo. Ukutula ilya nshita, nalisambilile ifya kufwailapo ifyebo na fimbi pa kuti ndepekanya bwino isambililo. Ifi nalecita fyalengele naishibilako ifyo Baibo ilanda kabili fyalengele batata nabo baishiba ifingi. Balecita ifyo balesambilila kabili mu 1952 balibatishiwe.

Nafumine pa ng’anda ninshi ndi ne myaka 17. Ba Jetha a baishileba bamishonari, e lyo ba Don, batampile ukubombela pa Bethel. Ba Jetha na ba Don balitemenwe imilimo balebomba kabili ifi fyalengele na ine ndefwaisha ukubombesha. E ico nalipwishe ukuya mu kubombela pa Bethel kabili nalipwishe no kuya kwi Sukulu lya Gileadi, e lyo nalalolela Yehova uko ali no kuntuma ukuya mu kubombela. Mu 1946, balinjitile ukuya mu kubombela pa Bethel.

Mu myaka iingi iyo nabombela pa Bethel, nalibomba imilimo iyalekanalekana. E ico nalisambilila ifintu ifingi. Mu myaka 75 iyo nabombela pa Bethel, nalisambilila ifya kupulinta impapulo ne fya kubombela ku ma-akaunti. Nalisambilila ne fya kushita ifipe ifya kubomfya pa Bethel ne fya kutuma ifipe ku ncende shimbi. Ne cacilapo ca kuti ndasambilila ifingi ifyaba mu Baibo ku fyo tusambilila pa Bethel pamo nge fyo tusambilila pa mapepo ya lucelo na mu malyashi ayo balanda pa Bethel.

Nalisambilileko na ku mwaice wandi Karl uwaishile mu kubombela pa Bethel mu 1947. Alishibe sana ifya mu Baibo kabili alesambilisha bwino. Inshita imo alingafwile ilyo nalepekanya ilyashi ilyo nali no kulanda. Namulondolwelele nati nalifwaile ifyebo ifingi nomba nshaishibe ifyo nali no kusalapo. Icipusho ico anjipwishe calengele naishiba ifyo nalingile ukucita. Anjipwishe ati: “Ba Joel, bushe umutwe wa lyashi uleti shani?” Ilyo line nalishibe icishinka ico alelandapo, ica kuti nalingile fye ukubomfya ifyebo ifyali no kulondolola bwino umutwe wa lyashi, te fyonse iyo. Nshakalabe cilya cishinka ansambilishe.

 Pa kuti tuleba ne nsansa ilyo tulebombela pa Bethel tulingile ukulabila sana imbila nsuma. Nga tulecita ifi, kuti mwafuma ifisuma. Cimo icisuma ico njibukisha sana cacitike ilyo twalebila imbila nsuma mu Bronx mu New York City. Ine na munyinefwe uo nalebila nankwe, twaile mu kubila imbila nsuma ku mwanakashi uwapokeleko Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! Pa kuilondolola twamwebele twati, “Cino cungulo tulesambilisha abantu ifintu ifisuma ifyaba mu Baibo.” Atwebele ati: “Nga ca kuti fya mu Baibo e fyo mwishile mu kunsambilisha, ingileni.” Twalibelengele amalembo ayengi ayalanda pa Bufumu bwa kwa Lesa na pa calo cipya kabili twalilanshenye. Alitemenwe ifyo twalanshenye pantu umulungu wakonkelepo alitileko na ifibusa fyakwe fimo. Pa numa uyu mwanakashi na bena mwakwe baishileba ababomfi ba kwa Yehova aba cishinka.

Calinsendele imyaka 10 pa kuti nsange uwa kuupana nankwe. Bushe nacitile shani pa kuti nsange umwanakashi wa kuupa uwalinga? Nalepepa kuli Yehova kabili naletontonkanya na pa fyo twali no kulacita pa numa ya kuupana.

Pa numa ya kulongana kwa citungu ukwaliko mu 1953, ukwali mu Yankee Stadium, namonene na nkashi uwe shina lya kuti Mary Aniol. Mary na nkashi yandi Jetha bali bonse mwi kalasi lya Gileadi ilyalenga bubili, kabili Mary wine e walebomba na nkashi yandi umulimo wa bumishonari uko babatumine. Mary ali ne nsansa ilyo alenondolwela pa fyo alebomba umulimo wa bumishonari ku Caribbean na masambililo ya Baibo ayo aletungulula mu myaka abombele kulya. Ilyo twaile tuleishibana, twaishileiluka ukuti bonse twalefwaya ukutwalilila ukubomba umulimo wa nshita yonse. Twalitemwanene sana kabili mu April, mu 1955, twalyupene. Kuti nalanda ukuti, Mary ali bupe ubusuma sana ubo Yehova ampeele, kabili fingi ningamupashanyamo. Alitemenwe ukubomba umulimo onse uo bamupeela. Mary alebombesha, alesakamana sana abantu, kabili lyonse alebika Ubufumu bwa kwa Lesa pa ntanshi. (Mat. 6:33) Twalibombele mu muputule pa myaka itatu, kabili mu 1958 balitwitile ukuya mu kubombela pa Bethel.

Nalisambilile ifintu ifingi kuli Mary. Ku ca kumwenako, ilyo twaupene fye, twatile twakulabelengela pamo Baibo, twakulabelenga ifikomo nalimo 15. Umo pali ifwe nga abelenga ifikomo fimo, twalelanshanyapo kabili twalelanshanya na pa fyo twingalafikonka. Ilingi line Mary alenjebako ifyo asambilile mwi Sukulu lya Gileadi ne fyo asambilile ilyo alebomba umulimo wa bumishonari. Ifyo nasambilile kuli ena fyalengele ndelanda bwino amalyashi kabili ndekoselesha bwino bankashi.—Amapi. 25:11.

Umwina mwandi Mary uo natemenwe sana afwile mu 2013. Ala ndafwaisha ukwisamumona mu calo cipya! Pali ino nshita, mfwaisha ukutwalilila ukusambilila no kucetekela Yehova no mutima wandi onse. (Amapi. 3:​5, 6) Ndasansamuka kabili ndasekelela nga natontonkanya pa fyo abantu ba kwa Yehova bakalacita mu calo cipya. Pa fyo bakalacita, ukwabula no kutwishika pakaba ukusambilila ifintu ifingi ifyo Kasambilisha Wapulamo akalatusambilisha ne fyo tukalasambilila pali ena! Kwena te kuti nkwate na mashiwi aya kumutasha pa fintu ifingi ifyo ansambilisha na pa fyo ananga icikuuku cakwe.