Mulepashanya Noa, Daniele na Yobo Abali aba Citetekelo ne Cumfwila
“Noa, Daniele, na Yobo, bena pa mulandu wa bulungami bwabo kuti bapokolola imyeo yabo.”—ESEK. 14:14.
1, 2. (a) Mulandu nshi ukusambilila pali Noa, Daniele na Yobo kwingatwafwila? (b) Bushe ifintu fyali shani ilyo Esekiele alembele ifyaba pali Esekiele 14:14?
BUSHE mwalikwata amesho pamo nga ukulwalilila, ukukanakwata umwakusangila indalama nelyo balamucusha? Bushe limo cilamukosela ukutwalilila ukuba ne nsansa ilyo mulebombela Yehova? Ifi nga e fyo caba, ukusambilila pali Noa, Daniele na Yobo kuti kwamwafwa. Aba bantu tabali abapwililika, kabili amafya ayengi ayo balekwata e yo na ifwe tukwatako, ukubikako fye na mafya yamo ayali no kubepaya. Lelo balitwalilile ukuba aba cishinka, kabili Lesa alebamona ukuti bantu abali ne citetekelo ne cumfwila abo tulingile ukulapashanya.—Belengeni Esekiele 14:12-14.
2 Esekiele alembele amashiwi ayali mwi lembo apashimpilwe umutwe wa cino cipande ilyo ali mu Babiloni mu mwaka wa 612 ninshi Yesu talaisa pano calo. * (Esek. 1:1; 8:1) Kwashele fye imyaka 5 ukuti Yerusalemu yonaulwe nga fintu casobelwe, yaonawilwe mu mwaka wa 607 ninshi Yesu talaisa pano calo. Pali ilya nshita kwali fye abantu abanono abatetekele Lesa kabili abalemumfwila nga filya Noa, Daniele, na Yobo bali, kabili balishililwe akashilwa ka kupusuka. (Esek. 9:1-5) Pali aba abanono pali Yeremia, Baruki, Ebede-meleke, na bena Rekabu.
3. Finshi twalasambilila muli cino cipande?
3 Na muno nshiku mwine abakashilwa akashilwa ka kupusuka ilyo cino calo cikonaulwa bantu abo Yehova amona ukuti balungami nga filya alemona Noa, Daniele, na Yobo. (Ukus. 7:9, 14) Kanshi natulande pa calengele Yehova alande ukuti aba abaume balecita icalungama. Ilyo twakulalanda pa muntu umo na umo, twalabika amano (1) ku mafya akwete na (2) ku fyo tufwile ukucita pa kuti tube ne citetekelo ne cumfwila nga fintu ali.
NOA ALI UWA CISHINKA KABILI UWA CUMFWILA PA MYAKA 900
4, 5. Mafya nshi Noa akwete, kabili mulandu nshi twingapapila pa fyo ashipikishe?
4 Amafya ayo Noa akwete. Ilyo Enoke icikolwe ca kwa Noa ashilafwa, abantu balecita ifyabipa sana. Balelanda ne “fya bunani” pali Yehova. (Yuda 14, 15) Abantu bali abankalwe sana. Na kuba mu nshiku sha kwa Noa, pano isonde “pafulile ubunkalwe.” Bamalaika ababifi abasangwike abantu baibuliile abanakashi kabili balifyelemo abana amapaka abali abankalwe. (Ukute. 6:2-4, 11, 12) Lelo Noa te fyo ali. “Noa aali uwatemwikwa kuli Yehova. . . . Ali uwatambalala mu ba mu nkulo yakwe. Noa ale-enda na Lesa wa cine.”—Ukute. 6:8, 9.
5 Bushe aya amashiwi yaletusambilisha finshi pali Noa? Cimo ico tulesambililako ca kuti Noa taendele na Lesa pa myaka fye 70 nelyo 80, imyaka iyo abantu abengi bekala pa calo muno nshiku. Aikele muli cilya calo cabipa mupepi ne myaka 600! (Ukute. 7:11) Pali ilya nshita takwali icilonganino umwali abalepepa Lesa, kabili cimoneka kwati nangu fye bana banankwe tabalepepa Lesa. Kanshi takwete aba kumukoselesha mu fya kwa Lesa nge ifi caba kuli ifwe. *
6. Finshi Noa acitile ifilanga ukuti ali uwashipa nga nshi?
6 Noa taletontonkanya ukuti alingile ukupelela fye pa kuba umuntu umusuma. Lelo ‘aleshimikila abantu pa fyalungama’ pa kulanga ukuti alitetekele Yehova kabili ali uwashipa pa kubila. (2 Pet. 2:5) Umutumwa Paulo alembele ati “muli ici icitetekelo ashinine aba muli ici calo.” (Heb. 11:7) Abantu bafwile balemupumya kabili balemukaanya, nalimo balefwaya fye no kumuma. Lelo ‘taletutuma abantu.’ (Amapi. 29:25) Yehova alimwafwile ukuba uwashipa nga fintu acita ku babomfi bakwe aba cishinka.
7. Mafya nshi Noa akwete ilyo alekuula icibwato?
7 Ilyo papitile imyaka ukucila pali 500 ukutula apo Noa atendekele ukwenda na Lesa, Yehova amwebele ukukuula icibwato umo ali no kupusushisha abantu ne nama. (Ukute. 5:32; 6:14) Ala uyu mulimo wali uwakosa nga nshi! Noa alishibe ukuti abantu bali no kulamupumya no kulamukaanya ilyo alebomba uyu mulimo. Na lyo line ali ne citetekelo kabili alyumfwilile no kubomba uyu mulimo. Baibolo itila: “Filya fine fye e fyo acitile.”—Ukute. 6:22.
8. Bushe Noa alangile shani ukuti alicetekele ukuti Yehova ali no kulamupeela ifyo alekabila?
8 Ubwafya na bumbi ubo Noa akwete bwa kupekanishisha ulupwa lwakwe ifyo lwalekabila. Ilyo Ilyeshi talilaisa, abantu balebombesha pa kulima ifya kulya, kabili ifi fine e fyo na Noa alecita. (Ukute. 5:28, 29) Na lyo line abikile sana amano kuli Lesa. Na lintu alekuula icibwato, ico apwishishe ukukuula nalimo pa numa ya myaka 40 nelyo 50, alitwalilile ukubika amano ku fya kwa Lesa. Na pa numa ya Lyeshi, Noa alitwalilile ukubika amano ku fya kwa Lesa pa myaka na imbi 350. (Ukute. 9:28) Cine cine Noa ali ne citetekelo ne cumfwila kabili tulingile ukulamupashanya!
9, 10. (a) Finshi tulingile ukucita pa kuti tube ne citetekelo ne cumfwila nga Noa? (b) Bushe Lesa amona shani abakonka amafunde yakwe?
9 Ifyo twingacita pa kuti tube ne citetekelo ne cumfwila nga Noa. Tulingile ukulacita ifyo Lesa afwaya, tatulingile ukuitumpa mu fya calo ca kwa Satana, kabili tulingile ukubika intanshi Ubufumu. (Mat. 6:33; Yoh. 15:19) Tulingile ukwishiba ukuti ifi filalenga abantu ba muli cino calo batupata. Na muno nshiku mwine, ifi tukonka amafunde ya kwa Lesa, pamo nga ayalanda pa cupo na pa bantu abalingile ukulaala pamo, fyalilenga abantu mu fyalo fimo balasabankanya ifyabipa pali ifwe. (Belengeni Malaki 3:17, 18.) Na lyo line, tatutiina abantu, tutiina Yehova nga filya fine Noa ali. Twalishiba ukuti ewingatupeela fye ubumi bwa muyayaya.—Luka 12:4, 5.
10 Bushe na imwe mukatwalilila ‘ukwenda na Lesa,’ nangu abantu balemupumya nelyo balemusuusha? Bushe mukatetekela Yehova ukuti akalamupeela ifyo mukabila nangu imikalile yayafya? Nga ca kuti mwaba ne citetekelo ne cumfwila nga Noa, kuti mwacetekela ukuti Yehova akalamusakamana.—Fil. 4:6, 7.
DANIELE ALI UWA CISHINKA NE CUMFWILA ILYO ALEIKALA MU MUSUMBA UMO BALECITA IFYABIPA
11. Mafya nshi ayakalamba ayo Daniele na banankwe batatu bakwete ilyo bali mu Babiloni? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)
11 Amafya ayo Daniele akwete. Daniele ali nkole mu musumba wa Babiloni umo abantu balepepa sana utulubi no kupupa imipashi. Na kabili abena Babiloni balisuulile abaYuda, balebapumya kabili balepumya na Lesa wabo, Yehova. (Amalu. 137:1, 3) Ifi balecita fyalekalifya abaYuda abali ne cishinka pamo nga Daniele! Na kabili abantu balemona ifyo Daniele na banankwe batatu Hanania, Mishaele na Asaria balecita pantu bali no kubasambilisha ifya kubomba imilimo ya kwi sano. Nangu fye fya kulya balibapimiine. Na lyo line Daniele alikeene ukulalya ifya kulya ne fya kunwa pantu talefwaya ‘ukuikowesha ku fya maliila ya mfumu.’—Dan. 1:5-8, 14-17.
12. (a) Mibele nshi iisuma iyo Daniele akwete? (b) Bushe Yehova alemona shani Daniele?
12 Daniele alikwete ubwafya na bumbi ubo ashali no kwiluka bwangu. Ubu bwafya nalimo bwakumine amano akwete no mucetekanya, iyi mibele yalengele imfumu yamupeela imilimo yaibela. (Dan. 1:19, 20) Nangu ca kuti balimupeele iyi milimo, tali ne cilumba kabili talefwaya fye abantu balesumina ifyo alelanda, lelo ali uwaicefya kabili uwafuuka, lyonse alelanda ukuti Yehova e walemupeela amano no mucetekanya. (Dan. 2:30) Na kuba Daniele ali fye umulumendo ilyo Yehova amumwene ukuti mulungami kabili amupendeele pamo na Noa na Yobo. Bushe filya Yehova acetekele Daniele alilungike? Ee! Daniele ali uwa cishinka kabili uwa cumfwila mpaka ne mfwa. Daniele afwile ali ne myaka mupepi na 100 ilyo malaika wa kwa Lesa amwebele amashiwi ayasuma nga nshi ati: “We Daniele, we watemwikwa nga nshi.”—Dan. 10:11.
13. Bushe abaYuda nalimo bapaalilwe shani ukupitila muli Daniele?
13 Apo Lesa alepaala Daniele, balimusalile ukuba cilolo mu buteko bwa bena Babiloni no bwa bena Madai na Persia. (Dan. 1:21; 6:1, 2) Nalimo Yehova e walengele ukuti ifi ficitike pa kuti Daniele afwe abantu bakwe, nga filya cali kuli Yosefe mu Egupti na kuli Estere na Mordekai mu Persia. * (Dan. 2:48) Elenganyeni ifyo bankole abaYuda ukubikako fye na Esekiele basansamwike ilyo bamwene ifyo Yehova abafwile ukupitila muli Daniele!
Yehova amona ababa ne cishinka ukuti balitemwikwa (Moneni paragrafu 14 na 15)
14, 15. (a) Bushe ifyo ifintu fyaba muno nshiku fyapalana shani ne fyo fyali mu nshiku sha kwa Daniele? (b) Finshi abafyashi muno nshiku bengasambilila ku bafyashi ba kwa Daniele?
14 Ifyo twingacita pa kuti tube ne citetekelo ne cumfwila nga Daniele. Na ifwe muno nshiku twikala nga balebeshi mu calo umo “Babiloni Mukalamba” asambilisha abantu ifya bufi no kulenga baba ne mibele yabipa. Baibolo ilondolola Babiloni Mukalamba, e kutila ukupepa konse ukwa bufi ukuti ‘e mo ifibanda fikala.’ (Ukus. 18:2) E ico na ifwe twalipusana na ba muli ici calo, kabili e cilenga baletupumya. (Marko 13:13) Kanshi tufwile ukuba sana ifibusa na Yehova Lesa nga filya Daniele ali. Nga ca kuti na ifwe tulemumfwila kabili twamucetekela, akatutemwa.—Hag. 2:7.
15 Abafyashi kuti basambililako fimo ku bafyashi ba kwa Daniele. Finshi bengasambililako? Nangu ca kuti abaYuda abengi balecita ifyabipa ilyo Daniele ali umwaice, Daniele alitemenwe Lesa. Lelo uku kutemwa takwaishile fye nga meno ya mu kanwa. Filya atemenwe Lesa filanga ukuti abafyashi bakwe balemusambilisha bwino. (Amapi. 22:6) Nangu fye lishina lya kwa Daniele ilipilibula ukuti “Lesa E Kapingula Wandi,” lilangilila ukuti abafyashi bakwe baletiina Lesa. Kanshi mwe bafyashi mwinenuka ukusambilisha abana benu, lelo mulebatekanishisha ilyo mulebasambilisha. (Efes. 6:4) Na kabili mulepepela pamo nabo kabili mulebapepelako. Nga ca kuti mulebombesha pa kuti mubafike pa mutima ilyo mulebasambilisha icine ca mu Baibolo, ninshi mulefwaya Yehova alebapaala.—Amalu. 37:5.
YOBO ALI UWA CISHINKA KABILI UWA CUMFWILA ILYO ALI UMUKANKAALA NA LINTU ALI UMUPIINA
16, 17. Mafya nshi ayo Yobo akwete?
16 Amafya ayo Yobo akwete. Ifintu ifingi fyalyalwike mu bumi bwa kwa Yobo. Ilyo ashilaeshiwa, ali “mukankaala ukucila abena Kabanga bonse.” (Yobo 1:3) Alikwete icuma, alishibikwe sana, kabili abantu balimucindike sana. (Yobo 29:7-16) Nangu ca kuti Yobo alikwete fyonse ifi, taleimona ukuti alicilile bonse nelyo ukulaumfwa kwati talekabila ukwishiba Lesa. Na kuba, Yehova amwitile ati, “umubomfi wandi,” kabili alandile no kuti: “Muntu uwa kaele kabili umulungami, uutiina Lesa kabili uutaluka ku fyabipa.”—Yobo 1:8.
17 Mu nshita fye iinono, ifintu fyalyalwike sana mu bumi bwa kwa Yobo. Ifyuma fyonse ifyo akwete fyalipwile kabili ali no bulanda sana ica kuti alefwaya fye ukuti afwe. Nga fintu twaishiba, uwalengele fyonse ifi ni Satana uwabepele ukuti icalengele Yobo alebombela Lesa ni co alimupaalile. (Belengeni Yobo 1:9, 10.) Yehova tasuulileko fye kuli ubu bufi Satana abepeshe Yobo. E ico alilekele Yobo aeshiwa pa kuti alange ukuti icalengele alebombela Yehova ni co alimutemenwe no mutima wakwe onse te pa mulandu wa kuti alimupaalile.
18. (a) Finshi mwatemwapo sana pa fyo Yobo ali uwa cishinka? (b) Bushe ifyo Yehova acitile kuli Yobo filanga ukuti aba shani?
18 Satana atendeke ukucusha Yobo, kabili alengele alamona ukuti Lesa e walemwesha. (Yobo 1:13-21) Lyena bakasansamusha ba bufi batatu balile mu kumusansamusha, kabili bamwebele abati alecita ifyabipa e co Lesa alemukandila! (Yobo 2:11; 22:1, 5-10) Lelo Yobo atwalilile fye ukuba uwa kaele. Kwena inshita shimo Yobo alelanda icilandelande, lelo Yehova alishibe ukuti icalelenga ni co ali no bulanda kabili alekalipwa. (Yobo 6:1-3) Lesa alimwene ukuti Yobo talekele ukuba uwa cishinka nangu ca kuti ali no bulanda nga nshi pa mulandu na mafya ayo Satana amuletele na pa bufi ubo amubepeshe. Ilyo amesho yonse yapwile, Yehova alibweseshe Yobo imiku ibili fyonse ifyo akwete ilyo ashilaeshiwa, kabili alimulundileko imyaka na imbi 140. (Yako. 5:11) Muli iyi imyaka 140 Yobo alebombela fye Yehova. Twaishiba shani? Palipitile imyaka iingi nga nshi ukutula apo Yobo afwilile ukufika lintu Esekiele alembele amashiwi ayali mwi lembo apashimpilwe cino cipande.
19, 20. (a) Finshi tulingile ukucita pa kuti tube ne citetekelo ne cumfwila nga Yobo? (b) Kuti twalanga shani ukuti tulalangulukilako bambi nga fintu Lesa acita?
19 Ifyo twingacita pa kuti tube ne citetekelo ne cumfwila nga Yobo. Nangu tukwate amafya ya musango shani, lyonse tulebika Yehova intanshi, tulemucetekela sana kabili tulemumfwila ne mitima yonse. Na kuba, kwaliba ifintu ifingi nga nshi ifingalenga twalacita ifi twalandapo ukucila ne fyo cali kuli Yobo! Tontonkanyeni pali ifi: Twalishiba ifingi pali Satana na pa micenjelo yakwe. (2 Kor. 2:11) Kabili pa mulandu wa kuti alitupeela Baibolo maka maka ibuuku lya kwa Yobo, twalishiba ico Yehova asuminishisha ukuti tulecula. Ubusesemo bwa kwa Daniele bwalenga twaishiba no kuti Ubufumu bwa kwa Lesa bukateka isonde lyonse kabili Kristu Yesu e mfumu ya ubu bufumu. (Dan. 7:13, 14) Kabili twalishiba ukuti ubu bufumu nomba line fye buli no kufumyapo amacushi yonse.
20 Ifyacitikile Yobo fitusambilisha no kuti tulingile ukulalangulukilako Abena Kristu banensu, nalimo nabo balikwata amafya bashipikisha. Nga filya cali kuli Yobo, nalimo bamo limo kuti balanda amashiwi ayabi. (Luk. Mil. 7:7) Mu cifulo ca kubapingula, tulingile ukulailuka no kubalangulukilako. Nga tulecita ifi, ninshi tulepashanya Shifwe, Yehova uwaba no kutemwa no luse.—Amalu. 103:8.
YEHOVA “AKAMUKOSHA”
21. Bushe amashiwi yaba pali 1 Petro 5:10 yalanga shani ifyacitikile Noa, Daniele, na Yobo?
21 Nangu ca kuti Noa, Daniele na Yobo baliko pa nshita ishapusana kabili ne fyo ifintu fyali fyalipusene, bonse balishipikishe amafya bakwete. Ifyabacitikile filalenga twaibukisha amashiwi ayo umutumwa Petro alembele, atile: “Ilyo mwacula inshita iinono, Lesa wa cikuuku conse, . . . umwine akapwisha ukumusambilisha, akamwikasha, kabili akamukosha.”—1 Pet. 5:10.
22. Finshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?
22 Amashiwi Petro alembele yalanga ukuti Yehova alekasha ababomfi bakwe kabili alabakosha. Bonse fye tulafwaya ukuti Yehova aletukosha kabili tuletwalilila abakosa mu kupepa kwesu. Kanshi natulepashanya Noa, Daniele na Yobo abali ne citetekelo kabili abali ne cumfwila. Mu cipande cikonkelepo tukasambilila ukuti icalengele aba batatu babe ne cishinka ni co balishibe bwino bwino Yehova. Na kuba ‘balyumfwikishe fyonse’ ifyo Lesa alefwaya balecita. (Amapi. 28:5) Ifi fine e fyo na ifwe tulingile ukuba.
^ para. 2 Esekiele bamusendele muli bunkole mu mwaka wa 617 ninshi Yesu talaisa pano calo. Ifyaba muli Esekiele 8:1–19:14 fyalembelwe “mu mwaka walenga 6” ukutula apo Esekiele bamusendeele muli bunkole, nelyo mu mwaka wa 612 ninshi Yesu talaisa pano calo.
^ para. 5 Lameke wishi wa kwa Noa aletiina Lesa kabili afwile ninshi kwashala imyaka 5 ukuti kube Ilyeshi. Nga ca kuti banyina ba kwa Noa na bana banankwe bali abomi ilyo Ilyeshi lyaishile, ninshi tabapuswike Ilyeshi.
^ para. 13 Nalimo na banankwe ba kwa Daniele batatu balyafwile abaYuda pantu nabo bene balibapeele ififulo ifikalamba.—Dan. 2:49.
