1. Finshi fingalenga twasakamikwa, kabili ici kuti calenga twalatontonkanya finshi?

BUSHE kwaliko inshita imo ilyo mwasakamikwe? * Nalimo icalengele musakamikwe ni co kwali uwalandile fimo nelyo uwacitile fimo ifya mukalifye. Nelyo icalengele musakamikwe, fintu mwalandile nelyo ifyo mwacitile. Ku ca kumwenako, nalimo mwalicitile ulubembu kabili mumona kwati Yehova te kuti amwelele. Na kabili kuti mwalatontonkanya ukuti ifi musakamikwa sana, ninshi icitetekelo cenu tacakosa kabili muli bantu ababi. Nomba bushe ici cishinka?

2. Malyashi nshi aya mu Baibolo ayalanga ukuti umuntu nga nasakamikwa tacipilibula ukuti ninshi takwete icitetekelo?

² Natulande pali bamo abalembwa mu Baibolo abasakamikwepo inshita shimo. Hana uwaishileba nyina wa kwa kasesema Samwele, ali ne citetekelo icakosa. Na lyo line, alisakamikwe ilyo umukashi munankwe alemucusha. (1 Sam. 1:7) Umutumwa Paulo na o ali ne citetekelo icakosa, lelo ‘alesakamikwa nga nshi pa mulandu wa filonganino fyonse.’ (2 Kor. 11:28) Davidi uwali Imfumu ali ne citetekelo icakosa kabili Yehova alimutemenwe sana. (Imil. 13:22) Na lyo line, inshita imo Davidi alicitile ulubembu, kabili ici calengele asakamikwe  sana. (Amalu. 38:4) Yehova alisansamwishe Hana, Paulo na Davidi, kabili alibatalalike imitima. Natulande pa fyo twingasambililako kuli aba ababomfi ba kwa Yehova.

3. Bushe ifyo abantu bamo bengalanda kuti fyalenga shani twasakamikwa?

³ Abantu nga balanda nelyo ukucita ifingatukalifya, kuti twasakamikwa. Tulasakamikwa sana nga ca kuti uwatukalifya ni lupwa nelyo cibusa wesu. Nalimo kuti twalamona kwati bucibusa bwesu no watukalifya bwalapwa. Inshita shimo umuntu kuti alanda amashiwi ayengatukalifya. Nangu ca kuti tacilafwaya ukutukalifya, kuti twaumfwa kwati atulasa ulupanga! (Amapi. 12:18) E lyo inshita shimbi, umuntu kuti alanda amashiwi yabipa pa kuti fye atukalifye. Ifi e fyacitikile nkashi umo uwacaice, atile: “Imyaka yapita, cibusa uo natemenwe sana atendeke ukutandanya ubufi pali ine ukubomfya Intaneti. Nalyumfwile ububi sana kabili nalisakamikwe. Nshale-enekela ukutila cibusa wandi uo natemenwe sana kuti acita ica musango uyu.” Nga ca kuti lupwa nelyo cibusa uo mwatemwa sana alimukalifya, kuti mwasambililako ifingi kuli Hana.

4. Mafya nshi Hana akwete?

⁴ Hana alikwete amafya. Pa myaka iingi talekwata abana. (1 Sam. 1:2) Abena Israele abengi balemona kwati umwanakashi nga takwete abana ninshi alitiipwa. Kanshi Hana aleumfwa sana ububi. (Ukute. 30:1, 2) Icabipile sana ca kutila, umukashi munankwe Penina, ena alekwata abana. Penina alemona Hana ngo mulwani wakwe kabili “alemucusha sana pa kuti amukalifye.” (1 Sam. 1:6) Pa kubala, Hana aleba sana no bulanda pa bwafya akwete. Aleumfwa sana ububi ica kuti “alelila no kulya iyo.” Na kabili, “umutima wakwe walecula.” (1 Sam. 1:7, 10) Finshi Hana acitile pa kuti aleke ukusakamikwa sana?

5. Bushe ipepo lya-afwile shani Hana?

⁵ Hana alipepele kuli Yehova no kumulondolwela fyonse ifyali ku mutima. Pa numa ya kupepa, alilondolweleleko na Shimapepo Mukalamba Eli ubwafya akwete. Eli amwebele ukuti: “Kabiye umutende, kabili Lesa wa kwa Israele akupeele ico wamulomba.” Finshi fyacitike? Hana “alifuminepo no kuyalya, ne cinso cakwe tacamoneke ica bulanda na kabili.”  (1 Sam. 1:17, 18) Ipepo lyalitalalike umutima wa kwa Hana.

6. Bushe ilyashi lya kwa Hana na mashiwi ya ba pa Abena Filipi 4:6, 7, kuti fyatusambilisha finshi pe pepo?

⁶ Kuti twaba no mutende na kabili nga ca kuti twatwalilila ukupepa kuli Yehova. Hana alipepele kuli Wishi wa ku muulu pa nshita iitali. (1 Sam. 1:12) Na ifwe bene kuti twapepa kuli Yehova pa nshita iitali kabili kuti twamulondolwela ifitusakamike, ifiletutiinya e lyo ne fyo tushilecita bwino. Nangu ca kuti tatwishibe bwino ifyo twingalondolola ifili ku mutima, kuti twapepa kuli Yehova. Inshita shimo kuti twalila fye no kulila ilyo tulelondolwela Yehova amafya tukwete. Yehova tatendwa ukukutika kuli ifwe. Na kabili, nga twakwata amafya tulingile ukulaibukisha amashiwi yaba pa Abena Filipi 4:6, 7. (Belengeni.) Paulo alandile ukuti tulingile ukulapepa amapepo ya kutootela. Kwaliba ifintu ifingi ifyo tulingile ukulatashishapo Yehova. Ku ca kumwenako, kuti twatasha Yehova pa bumi ubo atupeela, pa fyo abumba ifimoneka bwino, pa fyo atutemwa, na pe subilo ilisuma ilyo atupeela. Finshi fimbi ifyo twingasambilila kuli Hana?

7. Finshi Hana no mulume wakwe balecita lyonse?

⁷ Nangu ca kuti Hana ali na mafya, lyonse aleya no mulume wakwe ku Shilo ukwali icifulo ca kupepelapo Yehova. (1 Sam. 1:1-5) Ni pa cikuulwa ca mushilo e po Shimapepo Mukalamba Eli akoseleseshe Hana ilyo amwebele ukutila nacetekela ukuti Lesa aali no kwasuka ipepo apepele.—1 Sam. 1:9, 17.

8. Bushe ukulongana kuti kwatwafwa shani? Londololeni.

⁸ Kuti twaba no mutende na kabili nga ca kuti tulesangwa lyonse mu kulongana. Mwi pepo lya kwiswila ukulongana, ilingi line munyinefwe uulepepa alalomba ukuti umupashi wa kwa Lesa ube na ifwe. Umutende waba pa fisabo fya mupashi. (Gal. 5:22) Kanshi nga twaya mu kulongana na lintu tusakamikwe, ninshi tuleleka Yehova na ba bwananyina ukutukoselesha no kutwafwa ukutalalika umutima wesu. Ipepo no kulongana, fyaba pa fintu ifyacindama ifyo Yehova abomfya pa kutalalika umutima wesu. (Heb. 10:24, 25) Natulande na pali fimbi ifyo twingasambilila kuli Hana.

9. Bushe amafya Hana akwete yalipwile palya pene, kabili finshi fyamwafwile ukuleka ukusakamikwa?

⁹ Amafya Hana akwete tayapwile palya pene. Na lintu Hana abwelele ukufuma ku cikuulwa ca mushilo, alitwalilile ukwikala na Penina mu ng’anda imo ine. Na kabili Baibolo tayalandapo ukuti Penina alilekele ukucusha Hana. Kanshi Hana afwile alitwalilile ukushipikisha ilyo Penina alemweba amashiwi yabipa, kabili alilekele ukumfwa sana ubulanda. Ibukisheni ukuti ilyo Hana apepele kuli Yehova, alilekele ukusakamikwa. Alilekele Yehova amusansamusha no ku mutalalika umutima. Ilyo papitile inshita, Yehova alyaswike ipepo lya kwa Hana kabili alikwete abana.—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Finshi tusambilila ku lyashi lya kwa Hana?

¹⁰ Kuti twaba no mutende na kabili nangu ca kuti amafya tukwete tayapwile. Nangu twingapepa kuli Yehova ukufuma pa nshi ya mutima e lyo no kulalongana lyonse, amafya yamo te kuti yapwe. Nomba nga fintu tusambilile ku lyashi lya kwa Hana, takuli icingalesha Yehova ukutalalika umutima wesu. Yehova takatale atulekelesha, kabili akatupaala nga twatwalilila ukushipikisha.—Heb. 11:6.

11. Mafya nshi yalengele Paulo alesakamikwa?

¹¹ Kwali amafya ayengi ayalengele Paulo alesakamikwa. Ku ca kumwenako, apo alitemenwe  aba bwananyina, alesakamikwa sana nga baba na amafya. (2 Kor. 2:4; 11:28) Ilyo Paulo alebomba umulimo wa kubila imbila nsuma, abalwani bakwe ilingi line balemupuma no kumubika mu cifungo. Na kabili amafya pamo ngo ‘kukwata ifinono,’ nayo yalelenga asakamikwa. (Fil. 4:12) Kabili ibukisheni ukuti imiku itatu ubwato alimo bwalibundile, kanshi kuti twaelenganya ifyo alesakamikwa nga anina mu bwato. (2 Kor. 11:23-27) Cinshi calengele Paulo aleke ukusakamikwa sana?

12. Cinshi calengele Paulo aleke ukusakamikwa sana?

¹² Paulo alisakamikwe ilyo aba bwananyina bakwete amafya, lelo taeseshe ukupwisha amafya yonse ayo bakwete pa lwakwe. Apo Paulo ali uwafuuka, alishibe ukuti alekabila abantu bambi ukumwafwako ukubomba umulimo wa kusakamana aba bwananyina abakwete amafya. E ico alyebele bamo ukuti bamwafweko ukubomba uyu mulimo. Ku ca kumwenako, alipeele abaume bacetekelwa pamo nga Timote na Tito, imilimo iingi. Te ca kutwishika ukuti imilimo aba aba bwananyina babombele, yalilengele Paulo aleke ukusakamikwa sana.—Fil. 2:19, 20; Tito 1:1, 4, 5.

13. Bushe baeluda kuti bapashanya shani Paulo?

¹³ Mule-ebako bambi ukuti balemwafwa. Nga filya Paulo asakamikwe, baeluda abengi ababa ne cikuuku balasakamikwa nga ca kuti bamo mu cilonganino bali na mafya. Lelo eluda umo te kuti afwilishe bonse mu cilonganino. Kanshi eluda nga alifuuka nga filya Paulo ali, kuti aeba abaume bambi abafikapo ukumwafwako, kabili kuti asambilishako na bamunyinefwe bacaice pa kuti balemwafwako ukubomba umulimo wa kusakamana umukuni wa kwa Lesa.—2 Tim. 2:2.

14. Finshi Paulo ashaletontonkanyapo, kabili finshi twingasambililako kuli ena?

¹⁴ Muleleka abantu balemusansamusha. Apo Paulo ali uwaicefya, alishibe ukuti alekabila ifibusa ifya kumusansamusha. Taletontonkanya ukuti ifibusa fyakwe nga fyamusansamusha, ninshi abantu bakulamumona ukuti tashipa. Muli kalata alembeele Filemone, Paulo atile: “Nalisekelele no kusansamuka nga nshi pa mulandu wa kutemwa kobe munyinane.” (File. 7) Paulo alilandile na pa ba bwananyina bambi abengi abalemukoselesha sana nga aba na mafya. (Kol. 4:7-11) Na ifwe, nga tuli abaicefya kabili nga tuleibukisha ukuti tulakabila abantu bambi ukutusansamusha,  bamunyinefwe na bankashi bakalaitemenwa ukutwafwa.

15. Finshi Paulo acitile ilyo alemona kwati alafwa?

¹⁵ Mulecetekela Icebo ca kwa Lesa. Paulo alishibe ukutila Amalembo kuti yamusansamusha. (Rom. 15:4) Alishibe no kuti yali no kumwafwa ukushipikisha amesho. (2 Tim. 3:15, 16) Ilyo bamukakile mu Roma pa muku walenga bubili, alemona kwati ali no kufwa. Finshi Paulo acitile ilyo ali no bu ubwafya? Aebele Timote ukuleta bwangu bwangu “amabuuku ayapombwa.” (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Cinshi calengele ebe Timote ukuleta amabuuku ayapombwa? Ni co aya mabuuku nalimo yali fiputulwa fya Malembo ya ciHebere ifyo ali no kubomfya pa kuisambilisha pali Lesa. Nga tuleisambilisha Icebo ca kwa Lesa cila bushiku nga filya Paulo alecita, Yehova akabomfya Amalembo ku kutalalika umutima wesu, nangu twingakwata amafya ya musango shani.

16. Finshi Davidi acitile ifyalengele asakamikwe sana?

¹⁶ Davidi alicitile ifyabipa. Alicitile ubucende na Bati-sheba, alyebele umukalamba wa bashilika ifya kucita pa kuti bepaye umulume wa kwa Bati-sheba, kabili alefwaya no kuti afise ifyo acitile. (2 Sam. 12:9) Pa kubala Davidi taumfwilile kampingu yakwe. Ici calengele bucibusa bakwe na Yehova bwaonaika, kabili calengele asakamikwe sana no kulwala. (Amalu. 32:3, 4) Cinshi calengele Davidi aleke ukusakamikwa sana pa fyabipa ifyo acitile, kabili cinshi cingatwafwa nga twacita ulubembu ulukalamba?

17. Bushe amashiwi yaba mu Amalumbo 51:1-4, yalanga shani ukuti Davidi alilapiile?

¹⁷ Mulepepa kuli Yehova ukuti amubelele uluse. Ilyo papitile inshita, Davidi alipepele kuli Yehova ukuti amubelele uluse. Alyumfwile ububi pa fyo acitile, kabili alilondolwelele Yehova fyonse ifyo acitile. (Belengeni Amalumbo 51:1-4.) Ifi acitile fyalitalalike umutima wakwe kabili fyalilengele aba ne nsansa na kabili! (Amalu. 32:1, 2, 4, 5) Nga mwacita ulubembu ulukalamba, tamufwile ukufisa. Lelo mufwile ukupepa kuli Yehova no kumweba fyonse ifyo mwacitile. Ukucita ifi kukatalalika umutima wenu kabili kukalenga mwikatwalilila ukumfwa ububi pa fyo mwacitile. Lelo nga mulefwaya ukuba cibusa wa kwa Yehova na kabili, kuli na fimbi ifyo mulingile ukucita.

18. Bushe Davidi acitile shani ilyo ba musalapwile?

 ¹⁸ Mulesumina ukusalapulwa. Ilyo Yehova atumine kasesema Natani ukuyasokolola ulubembu Davidi acitile, Davidi taleipokolola nelyo ukucefya icilubo apangile. Alisumine ukuti tabembukiile fye umulume wa kwa Bati-sheba, lelo alibembukiile na Yehova. Davidi alipokelele ukusalapula kwa kwa Yehova, kabili Yehova alimubelele uluse. (2 Sam. 12:10-14) Nga twalicita ulubembu ulukalamba, tulingile ukwebako abaume abo Yehova asonta ukutucema. (Yako. 5:14, 15) Na kabili, tatulingile ukulaipokolola. Nga twaumfwila bwangu ukusalapula, tukatalalika bwangu umutima wesu kabili tukaba ne nsansa.

19. Finshi tufwile ukulafwaisha ukucita?

¹⁹ Mufwile ukwesha na maka ukukanabwekeshapo ifyabipa ifyo mwacitile. Imfumu Davidi yalishibe ukutila yalekabila ukwafwa kwa kwa Yehova pa kuti taibwekeshepo ukucita ifyabipa ifyo yacitile. (Amalu. 51:7, 10, 12) Ilyo Yehova amubelele uluse, Davidi talefwaya ukubwekeshapo ukulatontonkanya pa fyabipa. Ne cafuminemo ca kuti alikwete umutende na kabili.

20. Finshi twingacita pa kulanga ukuti tulatasha pa fyo Yehova atubelela uluse?

²⁰ Tulalanga ukuti tulatasha pa fyo Yehova atwelela nga ca kuti tulemulomba ukuti atubelele uluse, nga tulepokelela ukusalapula, kabili nga tule-esha na maka ukukanabwekeshapo ifyabipa ifyo twacitile. Nga tulecita ifi, tukaba no mutende na kabili. Munyinefwe James, uwacitile ulubembu ulukalamba, alimwene ukuti ifi twalandapo fya cine. Atile: “Ilyo naebeleko baeluda ulubembu nacitile, naumfwile kwati bantuula icipe icafina. Ici calengele natendeka ukuba no mutende.” Tulaba ne nsansa ukwishiba ukuti “Yehova [aba] mupepi ku baba ne mitima ya bulanda; kabili apususha abasakamikwa imitima.”—Amalu. 34:18.

21. Finshi tulingile ukucita pa kuti Yehova aletalalika imitima yesu?

²¹ Ilyo impela ya cino calo ilepalamina, amafya tukwata yakulafulilako fye. Kanshi nga mwasakamikwa, mufwile bwangu bwangu ukupepa kuli Yehova ukuti amwafwe. Mulebelenga sana Baibolo. Mulesambililako ku balembwa mu Baibolo pamo nga Hana, Paulo na Davidi. Mulelomba Shifwe wa ku muulu ukuti alemwafwa ukwishiba icilengele musakamikwe. (Amalu. 139:23) Muleleka Yehova alemwafwa ilyo muli na mafya, maka maka nga muli na mafya ayo mushingapwisha ku maka yenu. Nga mulecita ifi, mukomfwa nge fyo uwaimbile amalumbo aumfwile uwaimbile kuli Yehova ati: “Ilyo amatontonkanyo ya kusakamika yafulile muli ine, e lyo ifya kusansamusha fyenu fyantalalike umutima.”—Amalu. 94:19.