1. Mulandu nshi abantu muno nshiku bashacetekelela Baibolo?

 MUNO nshiku abantu abengi tabaishiba uo bengacetekela. Balatwishika nga ca kuti ifyo abantu abo bacetekela bacita kuti fyabafwa, pamo nge ficita aba mu fikansa fya calo, basayantisiti e lyo na ba makwebo. Na kabili tabacetekela bashimapepo. Kanshi tatupapa ifi bafilwa ukucetekela Baibolo iyo intungulushi sha mapepo shitila e yo shikonka.

2. Ukulingana na Amalumbo 119:160, cinshi tufwile ukucetekela?

² Fwe babomfi ba kwa Yehova twalicetekela ukuti “Lesa wa cishinka,” kabili lyonse acita ifya kutuwamina. (Amalu. 31:5; Esa. 48:17) Twalishiba ukutila kuti twacetekela amashiwi ayo tubelenga mu Baibolo ayatila, “Icebo [ca kwa Lesa] conse ca cine.” (Belengeni Amalumbo 119:160.) Na ifwe twalicetekela Baibolo nge fyo uwasambilila ifya mu Baibolo umo acetekele ifyebo fyabamo. Alembele ukuti: “Fyonse ifyo Lesa alanda fya cine kabili fikafikilishiwa. Abantu ba kwa Lesa balicetekela sana ifyo Lesa alanda pantu balimucetekela.”

3. Finshi twalasambilila muli cino cipande?

³ Kuti twacita shani pa kuti twafwe abantu ukucetekela Icebo ca kwa Lesa nge fyo twacicetekela? Twalasambilila pa fintu fitatu ifyalenga tucetekele Baibolo. Twalasambilila ifyo amashiwi ya mu Baibolo yasha-aluka, pa masesemo ya mu Baibolo ayafikilishiwa, na pa maka Baibolo yakwata aya kwalula abantu.

4. Mulandu nshi abantu bamo batwishikila ifyebo fyaba mu Baibolo?

⁴ Yehova Lesa alibomfeshe abaume 40 aba cishinka ukulemba Baibolo. Na lyo line, amamanyuskripti ya kubalilapo ayo  balembelemo Baibolo takwaba nangu imo. b Amamanyuskripti yonse ayabako, baliyakopolola pa miku iingi. Ici cilenga abantu bamo ukulatwishika nga ca kuti ifyebo ifyo tubelenga muli Baibolo e fyebo balembele mu mamanyuskripti ya kubalilapo. Bushe na imwe mulatwishika nga ca kuti ifyaba mu Baibolo e fyalembele balya baume ba cishinka 40?

5. Bushe balekopolola shani Amalembo ya ciHebere? (Moneni icikope cili pa nkupo.)

⁵ Pa kuti Yehova acingilile amashiwi ayaba mu Baibolo, aebele abantu bakwe ukuikopolola. Aebele imfumu sha bena Israele ukuti shalingile ukukopolola Amafunde, kabili asontele na bena Lebi ukulasambilisha abantu Amafunde. (Amala. 17:18; 31:24-26; Nehe. 8:7) Ilyo abaYuda bafumine muli bunkole ku Babiloni, abaishibe sana ukulemba balikopolwele Amalembo ya ciHebere ayengi. (Esra 7:6) Aba baume abalekopolola Amalembo, balibikileko amano pa kuyakopolola. Mu kupita kwa nshita, abalekopolola Amalembo balependa amashiwi ayo balekopolola. Na kabili balependa ne filembo fya mashiwi pa kuti bashininkishe ukutila baliyakopolwele bwino bwino. Nomba pa mulandu wa kuti tabali abapwililika, mu fyo balelemba mwaliko ifilubo fimo. Nomba apo balikopolwele Amalembo ya ciHebere ayengi kabili yamo yene, ifi filubo bali no kufishiba. Bali no kufishiba shani?

6. Bushe baleishiba shani ifilubo ifyali mu Baibolo ilyo balekopolola?

⁶ Abasambilila sana muno nshiku balishiba inshila isha kumwenamo ifilubo ifyo abalekopolola Baibolo balepanga. Natulangilile: Tutile abaume 100 babeba ukukopolola ifyebo fimo fine, e lyo umo alufyanyako pamo. Inshila imo iyo twingeshibilamo apo alufyenye, kulinganya ifyo akopolwele ku fyo abanankwe bakopolwele. Ifi fine e fyo balecita pa kuti beshibe ifilubo ifyali mu mamanyuskripti balembelemo Baibolo. Balelinganya ifyo balelemba ku fyali mu mamanyuskripti yambi, kabili balemona ifyo umo alufyenye ne fyo ashabikilemo.

7. Cinshi cilanga ukuti abalekopolola Baibolo balibombeshe?

⁷ Abalekopolola Baibolo balibombeshe pali uyu mulimo. Natumone umulandu twalandila ifi. Manyuskripti ya kale sana iya Amalembo ya ciHebere yonse, bapwile ukuikopolola mu 1008 nelyo mu 1009 kabili baita ukuti Leningrad Codex. Na lyo line, muno nshiku balisangako amamanyuskripti yamo ne fipimfya ifya Malembo ya ciHebere ifyo bakopolwele imyaka 1,000 ninshi tabalakopolola Leningrad Codex. Bamo kuti batontonkanya ukuti pa numa ya kukopolola imiku iingi amamanyuskripti pa myaka 1,000, amashiwi yaba muli Leningrad Codex kuti yapusana na mamanyuskripti ayaliko kale sana. Lelo ifi te fyacitike. Abasambilila ifya mu Baibolo abalelinganya amamanyuskripti ya kale sana ku mamanyuskripti yalembelwe pa numa, basangile ukuti nangu ca kuti amashiwi yamo yalepusana, ifyo Baibolo ilandapo fyena fimo fine.

8. Bupusano nshi bwaba pa Amalembo ya ciGriki e lyo ne fitabo ifyo balembele pa nshita imo ine ifishilanda pali Baibolo?

⁸ Abena Kristu ba kubalilapo nabo balikopolwele Amalembo nga filya fine fyacitile abakopolwele Amalembo ya ciHebere. Balikopolwele bwino amabuuku 27 aya Amalembo ya ciGriki ayo balebomfya pa kulongana na mu kubila imbila nsuma. Umwaume umo uwasambilila sana ifya mu Baibolo,  uwalelinganya amamanyuskripti ya Amalembo ya ciGriki ku fitabo fimo ifyalembelwe pa nshita imo ine ilyo balekopolola aya Malembo, atile: “Amamanyuskripti ya Amalembo ya ciGriki yalifula nga kuyalinganya ku mabuuku ayo balembele pa nshita imo ine kabili amashiwi ayabamo e yali mu mamanyuskripti ya kale.” Icitabo citila Anatomy of the New Testament cilanda ukuti: “Kuti twacetekela ukuti ifyo tubelenga muli Baibolo iyo bapilibula bwino [Amalembo ya ciGriki] . . . muno nshiku tafyapusana ne fyali mu mamanyuskripti ya kubalilapo.”

9. Ukulingana na mashiwi yaba pali Esaya 40:8, finshi twaishiba pa mashiwi yaba mu Baibolo?

⁹ Pa myaka iingi, abalekopolola Baibolo balibombeshe, kabili ici e calenga tukwate Baibolo umushaba ifilubo muno nshiku. c Ukwabula no kutwishika, ni Yehova uwalefwaya ukuti tukwate Icebo cakwe muno nshiku, ica cine. (Belengeni Esaya 40:8.) Na lyo line, abantu bamo kuti batila ifi Baibolo baicingilila ukufika na ino nshita, tacipilibula ukuti yafuma kuli Lesa. Kanshi lekeni nomba tulandeko pali fimo ifilangilila ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa.

10. Landeniko pa busesemo bumo ubwafikilishiwe ubulangilila ukuti amashiwi ayaba pali 2 Petro 1:21 ya cine. (Moneni ifikope.)

¹⁰ Mu Baibolo mwaliba amasesemo ayengi ayafikilishiwe, kabili yamo bayaseseme imyaka iingi ilyo tayalafikilishiwa. Ilyashi lya kale lilangilila ukuti aya masesemo yalifikilishiwe. Ici tacitupapusha pantu twalishiba ukuti Baibolo yafuma kuli Yehova. (Belengeni 2 Petro 1:21.) Tontonkanyeni pa busesemo ubwalelanda pa konaulwa kwa musumba wa Babiloni. Pa kati ka myaka ya 778 na 732 ninshi Yesu talaisa pano isonde, kasesema Esaya aseseme ukuti umusumba wa Babiloni uwali uwa maka pali ilya nshita bali no ku-ucimfya. Alilandile no wali no ku-ucimfya, ukuti ni Sailasi kabili alilondolwele ne fyo ali  no kucita pa ku-ucimfya. (Esa. 44:27–45:2) Esaya na kabili aliseseme ukuti umusumba wa Babiloni bali no kuonaula kabili wali no kuba icibolya. (Esa. 13:19, 20) Ifi fine e fyacitike. Abena Madai na bena Persia balicimfishe umusumba uwali uwa maka, umusumba wa Babiloni mu 539 ninshi Yesu talaisa pano isonde, kabili apaali uyu musumba paba fye icibolya.—Tambeni vidio itila Baibolo Yalisobele Ukuti Umusumba wa Babiloni Bali no Kuonaula mu citabo citila Kuti Mwaba ne Nsansa Umuyayaya! isambililo 03 icishinka 5.

11. Londololeni ifyo ubusesemo bwaba pali Daniele 2:41-43 bulefikilishiwa muno nshiku.

¹¹ Amasesemo ya mu Baibolo tayafikilishiwe fye kale lelo na muno nshiku tulamona uko yalefikilishiwa. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa fyo ubusesemo Daniele aseseme bulefikilishiwa ubwalelanda pa buteko ubwakwatisha amaka ubwa Anglo-America. (Belengeni Daniele 2:41-43.) Ubu busesemo bwatile ubuteko bwa Anglo-America bukaba lubali lumo “ubwakosa” kwati cela, kabili lubali lumbi “ubwanaka” kwati libumba. Ifi fine e fyacitika. Ubuteko bwa Britain na America bwalilanga ukuti buteko ubwakosa, pantu bwalicimfisheko inkondo sha calo shonse shibili kabili bwalikwata na bashilika aba maka. Lelo ifyo abantu abo ubu buteko buteka bacita, e filenga bwikwata sana amaka pantu balapanga utubungwe utulandilako ababomfi, balafwaya ukuba no buntungwa kabili balaya mu misebo baleilishanya pa nsambu bakwata. Tapakokwele, umo uwasambilila sana pa fikansa fya calo alandile ukuti: “Muno nshiku takwaba icalo icibomfya imitekele ya maisosele ica-akanikana ukucila icalo ca United States.” Na kabili mu calo ca Britain, icalo cakwatisha amaka pamo na America, abantu babamo balakansana sana pa fyo balingile ukulaumfwana ne fyalo fyaba mu kabungwe ka European Union. Ifi ficitika fyalilenga ubuteko bwa Anglo-America bulefilwa ukucita fye fyonse ifyo bulefwaya.

12. Bushe amasesemo ya mu Baibolo yalenga twacetekela cinshi?

¹² Ifi amasesemo ayengi aya mu Baibolo yafikilishiwa, filenga twacetekela ukuti ifyo Lesa atulaya fikacitika. Tumfwa nge fyo uwaimbile amalumbo aumfwile ilyo apepele kuli Yehova ukuti: “Umweo wandi naunaka nga nshi ku kufwaya ukupususha kwenu; pantu ndolela icebo cenu.” (Amalu. 119:81) Muli Baibolo, Yehova alitupeela “inshita ya ku ntanshi iisuma ne subilo.” (Yer. 29:11) Isubilo twakwata ilya ku ntanshi talyashintilila pa fyo abantu bacita, lelo lyashintilila pa fyo Yehova atulaya. Nga tulesambilila sana pa masesemo ayaba mu Baibolo, tuli no kutwalilila ukucetekela Icebo ca kwa Lesa.

13. Ukulingana na mashiwi yaba pa Amalumbo 119:66, 138, mulandu nshi umbi uo twingacetekelela Baibolo?

¹³ Umulandu na umbi uo twingacetekelela Baibolo, fintu ifisuma ififumamo nga ca kuti abantu balekonka ifyo isambilisha. (Belengeni Amalumbo 119:66, 138.) Ku ca kumwenako, abaupana abengi abaalefwaya ukulekana, pali ino nshita baliba ne nsansa. Abana babo balomfwa bwino pantu baba mu lupwa umo abafyashi babo babatemwa kabili balabasakamana.—Efes. 5:22-29.

14. Landeni pa ca kumwenako icilelanga ifyo Baibolo ilenga abantu ukwaluka.

¹⁴ Abantu abalecita ifyabipa sana balyaluka pa mulandu ne fyo Baibolo isambilisha. Natumone ifyo Baibolo yalengele ba  Jack baaluke. d Ba Jack bali cipondo cabipisha pa fipondo ifyo bapingwilile ukufwa. Lelo bushiku bumo, ba Jack balikutikeko ilyo baNte balesambilisha umufungwa umo Baibolo. Ifyo aba bwananyina abalesambilisha ulya mufungwa bali ne cikuuku, fyalengele ba Jack nabo basumine ukutendeka ukusambilila Baibolo. Ilyo ba Jack balebomfya ifyo balesambilila balyalwike, balitendeke ukucita ifisuma kabili baishileba ne cikuuku. Mu kupita kwa nshita, ba Jack baishileba bakasabankanya abashabatishiwa kabili pa numa balibatishiwe. Balebila sana ku bafungwa banabo kabili balyafwile na bantu 4 ukusambilila icine. Ilyo ubushiku bwa kubepaya bwafikile, ninshi ba Jack balyaluka icine cine. Loya wabo umo atile: “Ifi te fyo ba Jack bali imyaka 20 iyapita. Ifyo Inte sha kwa Yehova babasambilisha fyalilenga ba-aluka.” Nangu ca kuti ba Jack balibepeye nge fyo babapingwilile, kuti twasambililako ukutila kuti twacetekela Icebo ca kwa Lesa kabili calikwata amaka ya kwalula umuntu.—Esa. 11:6-9.

15. Bushe ukukonka ifyo Baibolo ilanda kulenga shani abantu ba kwa Yehova bapusanako ku bantu bambi? (Moneni icikope.)

¹⁵ Abantu ba kwa Yehova balikatana pantu balakonka icine ca mu Baibolo. (Yoh. 13:35; 1 Kor. 1:10) Umutende e lyo no kwikatana ifyo Abena Kristu bakwata filapapusha sana abantu pantu abengi pali ino nshita balipaatukana pa mulandu wa fikansa fya calo, intambi e lyo ne fyuma bakwata. Ilyo umulumendo umo Jean amwene ifyo Inte sha kwa Yehova baikatana, alipapile sana. Akuliile mu Africa. Ilyo mu calo aleikala mwali inkondo, alingile ubushilika lyena pa numa alifulumukile ku calo cali mupepi. Uko afulumukile, alikumene ne Nte sha kwa Yehova. Atile: “Nasambilile ukuti Abena Kristu ba cine tabaitumpa mu fya calo, balikatana kabili balitemwana.” Alandile no kuti: “Nali-ipeleshe ukulalwila icalo cesu, lelo ilyo nasambilile  icine ca mu Baibolo, nali-ipeele kuli Yehova.” Ba Jean balyaluka icine cine. Mu nshita ya kulalwisha abantu abo bapusana nabo umutundu, balabila icine ca mu Baibolo ku bantu fye bonse. Ifi amashiwi ayaba mu Baibolo yalenga abantu balekanalekana ukwaluka, filanga fye ukutila, kuti twacetekela Baibolo.

16. Mulandu nshi tulingile ukucetekela sana Icebo ca kwa Lesa?

¹⁶ Apo ifintu muli cino calo file filebipilako, cakula-afya ukucetekela Icebo ca kwa Lesa. Abantu kuti balenga twatendeka ukutwishika Baibolo, nelyo ukutwishika nga ca kuti Yehova alisonta umusha wa cishinka kabili uwashilimuka ukulatungulula abantu bakwe muno nshiku. Lelo nga ca kuti natucetekela ukuti Icebo ca kwa Yehova ca cine, tatwakulakutika ku bantu abengalenga twaleka ukucetekela Baibolo. Tukalafwaya “ukukonka amafunde [ya kwa Yehova] umuyayaya, ukufika ku mpela.” (Amalu. 119:112) Tatwakabe “ne nsoni” sha kweba abantu pa cine e lyo no kulabakoselesha ukulakonka ifyaba mu Baibolo. (Amalu. 119:46) ‘Tukalashishimisha pamo no kusekelela’ na lintu tuli na mafya ayakalamba pamo ngo kutucusha.—Kol. 1:11; Amalu. 119:143, 157.

17. Finshi ifyo ilembo lya mwaka wa 2023 likalatwibukisha?

¹⁷ Tulatasha sana ifi Yehova alenga twaishiba icine. Icine cilalenga twaba abatekanya no kucetekela ifyo Baibolo itusambilisha ifya kwikala mwi sonde umo ifintu fileya filebipilako fye. Cilalenga twaba ne subilo lya kuti ifintu fikawama ku ntanshi ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukalateka. Kanshi lekeni ilembo lya mwaka wa 2023 likalenge tukatwalilile ukucetekela ukuti, Icebo ca kwa Lesa conse ca cine!—Amalu. 119:160.