1. Finshi fingacitika nga ca kuti abantu batemwa ukucimfyanya?

ABANTU abengi muno calo balitemwa sana ukucimfyanya, kabili tabasakamana ne fyo ifyo bacita fikalifya bambi. Uwa makwebo nalimo kuti acita ifyabipa ifingi pa kuti fye alundulule amakwebo yakwe, kabili tasakamana ne fyo ifintu alecita fyalalenga bambi ukuculilamo. Uuleteya ifyangalo fya kucimfyanya, nalimo kuti acena uuli mwi bumba limbi uo baleteya nankwe ku mufulo fye pa kuti ibumba lyakwe e lyo licimfye. Umwana we sukulu na o, nalimo kuti abepa ilyo alelemba amashindano pa kuti akwate amatoni ayengi ayakabilwa pa kuya ku universiti nelyo koleji iyalumbuka. Fwe Bena Kristu twalishiba ukuti iyi imibele yalibipa, pantu yaba pa “micitile ya muntu umubembu.” (Gal. 5:19-21) Bushe bamunyinefwe nelyo bankashi kuti batendeka ukulacita ifingalenga aba mu cilonganino balasonsombana atemwa ukulacimfyanya? Ici cipusho nacicindama icine cine, pantu ukusonsombana kuti kwalenga aba mu cilonganino baleka ukumfwana.

2. Finshi twalasambilila muli cino cipande?

² Muli cino cipande, twalasambilila pa mibele iyabipa iingalenga aba mu cilonganino batendeka ukulasonsombana. Kabili twalasambilila na pa baume na banakashi abalembwa mu Baibolo abali ne citetekelo abashali no mupashi wa kucimfyanya. Lekeni tubalilepo ukulanda pa fingalenga twalasonsombana nelyo ukulacimfyanya.

3. Mepusho nshi tufwile ukuyipusha?

³ Calicindama ukulaibebeta libili libili pa kuti twishibe icilenga  tulebombesha mu cilonganino. Nalimo kuti twayipusha atuti: ‘Bushe ndomfwa bwino nga namona ukuti nalicila bambi? Bushe icilenga ndebombesha mu cilonganino ni pa mulandu wa kufwaya ukumoneka kwati nalicila bambi nelyo kwaliba munyina nelyo nkashi uo mfwaya ukucila? Nelyo bushe icilenga ndebombesha ni co mfwaya ukubombela Yehova no mutima wandi onse?’ Cinshi tulingile ukuyipushisha aya amepusho? Umfweni ifyo Baibolo ilanda.

4. Ukulingana na Abena Galatia 6:3, 4, cinshi tushilingile ukulailinganishisha ku bantu bambi?

⁴ Baibolo itukoselesha ukuti tatulingile ukulailinganya ku bantu bambi. (Belengeni Abena Galatia 6:3, 4.) Cinshi twalandila ifi? Pantu nga tulemona ukuti twalicila uwa bwananyina, kuti twaba ne cilumba. Kabili nga tulemona ukuti tatwacindama, kuti twafuupuka. Kanshi tatufwile ukulatontonkanya ifi. (Rom. 12:3) Nkashi Katerina * uwikala ku Greece atile: “Nalitemenwe ukuilinganya kuli bankashi abo nalemona ukuti bali abayemba ukuncila, balabomba bwino umulimo wa kubila imbila nsuma, kabili cilabangukila ukupanga ifibusa ukucila ine. Ici calengele ndemona ukuti nshacindama.” Tufwile ukulaibukisha ukuti ico Yehova atukulile, te pa mulandu wa kuti twaliyemba, twalicenjela ukulanda, nelyo twalishibikwa sana, lelo ni co tulafwaya ukumupepa no kulakutika kuli ena e lyo na ku Mwana wakwe.—Yoh. 6:44; 1 Kor. 1:26-31.

5. Finshi twingasambilila ku fyo munyinefwe Hyun acitile?

⁵ Icipusho na cimbi ico twingayipusha ca kuti, ‘Bushe abantu banjishiba kuti ndomfwana bwino na bantu, nelyo banjishiba ukuti ilingi line ndapusana na bantu?’ Moneni ifyacitikile munyinefwe Hyun uwikala ku South Korea. Inshita imo alemona bamunyinefwe abakwete imilimo mu cilonganino kwati baleimona ukuti balicindama ukumucila. Atile: “Nalelengulula sana aba aba bwananyina, kabili ilingi line nshalesumina ne fyo balelanda.” Finshi fyafuminemo muli ifi munyinefwe Hyun alecita? Atile: “Ifyo nalecita fyalengele aba mu cilonganino beikatana.” Ifibusa fya kwa munyinefwe Hyun bamo balimwafwile ukwishiba ubwafya akwete. Munyinefwe Hyun alyalwike, kabili pali ino nshita ni eluda uubomba bwino sana. Nga twaishiba ukuti natukwata imibele ya kucimfyanya, mu cifulo ca kuba ne mibele iingalenga mu cilonganino mwaba umutende, tufwile ukwaluka ilyo line fye.

6. Ukulingana na Abena Galatia 5:26, mibele nshi iyabipa iingalenga twalacimfyanya na bantu bambi?

⁶ Belengeni Abena Galatia 5:26. Mibele nshi iyabipa iingalenga abantu batendeka ukucimfyanya? Imibele imo matutumuko. Umuntu uwa matutumuko alaba ne cilumba kabili alaba kaitemwe. Imibele na imbi iyabipa mufimbila. Umuntu uwa mufimbila tapelela fye pa kukumbwa ifyo bambi bakwete, lelo alafwaya no kuti betwalilila ukufikwata. Kanshi umuntu uwafimbila umuntu munankwe ninshi alimupata icine cine. E ico natule-esha na maka yesu yonse ukukanaba ne yi imibele iyabipa!

7. Langilileni ico ukuba na matutumuko no mufimbila kwabipila.

⁷ Amatutumuko no mufimbila kuti twafipashanya ku menshi ayo basankenye na mafuta ya motoka. Nangu ca kuti motoka kuti yatendeka ukwenda, amenshi kuti yalenga motoka yashima kabili kuti yaonaula injini ya motoka. Ifi fine e fingacitika na ku mubomfi wa kwa Yehova. Kuti abombela Yehova pa nshita imo. Lelo nga ca kuti aba ne cilumba no mufimbila, kuti awa. (Amapi. 16:18) Kuti aleka ukubombela Yehova, kabili kuti ailetelela no kuletelela abantu bambi. Nomba kuti twacita shani pa kuti twiba na matutumuko no mufimbila?

8. Kuti twacita shani pa kuti tucimfye amatutumuko?

 ⁸ Kuti twacimfya umufimbila nga ca kuti tulekonka amashiwi umutumwa Paulo aebele abena Filipi, atile: “Tamukansana nelyo ukuibililika, lelo mwali-icefya pantu mumona bambi ukuti balimucila.” (Fil. 2:3) Nga tulemona bambi ukuti balitucila, tatwakalacimfyanya na bakwata ifya bupe ifyo ifwe tushakwata, e lyo na bacenjela muli fimo ifyo ifwe tushacenjelamo. Lelo tukalasekelela pamo nabo, maka maka nga balebomfya ifya bupe fyabo ne fyo bacenjelamo ku kubombela Yehova pa kuti balemulumbanya. Na kabili nga ca kuti munyinefwe nelyo nkashi uwacenjela mu fingi na o alekonka amashiwi umutumwa Paulo alandile, akalamona imibele yesu iisuma. Ne ci cikalenga mu cilonganino mukabe umutende no kwikatana.

9. Kuti twacita shani pa kuti twilafimbila bamunyinefwe na bankashi?

⁹ Te kuti tufimbile bamunyinefwe na bankashi, nga ca kuti twaishiba ukutila kwaliba ifintu fimo ifyo tushingakumanisha ukucita. Nga tuli abaicefya, tatwakulafwaya ukucita ifintu fimo pa kuti abantu bamone ukutila twalishiba sana ukubomba imilimo ukucila bonse. Lelo tukalafwaisha ukusambililako kuli bamunyinefwe na bankashi abaishiba bwino ukubomba imilimo iyo ifwe tushaishiba. Ku ca kumwenako, nga ca kuti munyinefwe alalanda bwino amalyashi ya ku cintubwingi, nalimo kuti twamwipusha ifyo acita pa kupekanya amalyashi. Nga ca kuti nkashi alishiba bwino ukwipika, nalimo kuti twamwipusha pa kuti atwebeko ifyo acita pa kwipika pa kuti na ifwe tuleipika bwino. Kabili nga ca kuti Umwina Kristu wacaice cilamwafya ukupanga ifibusa, nalimo kuti aipushako abo cangukila ukupanga ifibusa pa kuti bamupandeko amano. Nga tulecita ifi, tatwakulafimbila bambi kabili tukeshibilako ne fya kubomba imilimo iyo tushaishiba bwino.

10. Bwafya nshi Gideone akwete?

¹⁰ Natulande pa cacitike kuli Gideone uwa mu mukowa kwa Manase, e lyo na baume ba mu mukowa wa kwa Efraimu. Yehova alyafwile Gideone na baume 300 abo ali nabo ukucimfya abalwani babo, kabili ici nga calilengele baba ne cilumba. Nomba ilyo abaume ba mu mukowa  wa kwa Efraimu baile kuli Gideone, tabaile mu kumutasha, lelo baile fye mu kumumanya. Cimoneka kwati balifulilwe sana pantu Gideone tabetileko ukuti bayecimfisha pamo abalwani ba kwa Lesa. Ico babikileko sana amano ca kuti abantu balecindika umukowa wabo. Lelo balilabile ukuti icacindeme sana ca kuti Gideone alilengele ishina lya kwa Yehova lyacindikwa kabili alicingilile na bantu ba kwa Lesa.—Abapi. 8:1.

11. Finshi Gideone aebele abaume ba mu mukowa kwa Efraimu?

¹¹ Gideone ali-icefeshe no kweba abaume ba mu mukowa wa kwa Efraimu ati: “Nga kanshi cinshi nacita icacila pa co imwe mwacita?” Lyena alibebukisheko ifyo Yehova abafwile ukucita ifintu ifikalamba. Ici calengele ukuti ‘imitima yabo ikale.’ (Abapi. 8:2, 3) Gideone ali-icefeshe pa kuti abantu ba kwa Lesa batwalilile ukumfwana.

12. Finshi tulesambilila ku fyacitile abena Efraimu na ku fyacitile Gideone?

¹² Finshi tulesambilila kuli ili lyashi? Ku bena Efraimu tulesambililako ukuti tatulingile ukubika amano ku kufwaya abantu baletucindika, lelo tulingile ukulafwaya sana ukuti abantu balecindika Yehova. Imitwe ya ndupwa na baeluda kuti basambililako fimo ku fyacitile Gideone. Nga ca kuti umuntu akalipa pa mulandu ne fyo twacitile, tufwile ukwishiba icalenga ukuti akalipe. Kabili tufwile no kumutasha pa fisuma ifyo acita. Nomba pa kucita ifi tulingile ukuba abaicefya, maka maka nga ca kuti uyo muntu ca cine nalufyanya. Calicindama ukulaumfwana bwino na bamunyinefwe na bankashi, ukucila ukulafwaya fye beshibe ukuti te ifwe tulufyenye.

13. Bwafya nshi Hana akwete, kabili finshi acitilepo?

¹³ Natulande na pali Hana. Hana aupilwe kuli Elkana umwina Lebi uwa mutemenwe sana. Lelo Elkana alikwete umukashi na umbi, Penina. Elkana alitemenwe sana Hana ukucila ifyo atemenwe Penina. “Penina alikwete abana, lelo Hana takwete abana iyo.” Ici calengele Penina alecusha sana Hana “pa kuti amukalifye.” Bushe aleumfwa shani? Aleumfwa ububi “ica kuti alelila no kulya iyo.” (1 Sam. 1:2, 6, 7) Lelo Baibolo tayalandapo ukuti Hana alilandwile pa fyo Penina alemucusha. Lelo alyebele Yehova ifyo aleumfwa no kucetekela ukuti ali no kumwafwa. Bushe Penina alilekele ukucusha Hana? Kwena Baibolo tayalandapo. Lelo twalishiba ukuti Hana alilekele ukumfwa ububi kabili “ne cinso cakwe tacamoneke ica bulanda na kabili.”—1 Sam. 1:10, 18.

14. Finshi tulesambilila kuli Hana?

¹⁴ Finshi twingasambilila kuli Hana? Nga ca kuti umuntu alefwaya ukuti tulecimfyanya nankwe, tuleibukisha ukuti natukwatapo maka pa filecitika. Kanshi tamufwile ukuleka ifyo bamo bacita fyalenga mwatendeka ukucimfyanya nabo. Mu cifulo ca kubwesesha ububi pa bubi, mufwile fye ukucita ifingalenga mwatwalilila ukumfwana. (Rom. 12:17-21) Nangu ca kuti uyo muntu talwike, mukaba no mutende ne nsansa.

15. Ni muli finshi Apolo na Paulo bapalene?

 ¹⁵ Na mu kulekelesha, lekeni tulande pa musambi Apolo na pa mutumwa Paulo. Bonse babili balishibe sana Amalembo, balishibikwe sana, kabili balesambilisha bwino. Kabili bonse balyafwile abantu abengi ukuba abasambi. Lelo tabalecimfyanya.

16. Londololeni ifyo Apolo ali ne milimo alebomba.

¹⁶ Apolo ali “mwina Alekesandria.” Umusumba wa Alekesandria e ko abantu baleya mu kusambilila ifintu ifyalekanalekana. Apolo alishibe sana ukusambilisha, “kabili alishibishe Amalembo.” (Imil. 18:24) Ilyo Apolo alebombela mu Korinti, aba bwananyina bamo balecita ifyalelanga ukuti balimutemenwe sana ukucila aba bwananyina bambi ababombelepo muli uyu musumba, ukubikako fye na Paulo. (1 Kor. 1:12, 13) Bushe Apolo alicitile ifyali no kulenga mu cilonganino mwaba amalekano? Kwena tacitilepo ifya musango uyu. Na kuba ilyo papitile inshita ukufuma apo Apolo afumine ku Korinti, Paulo alimucincishe ukuti abweleleko. (1 Kor. 16:12) Nga ca kuti Apolo alecita ifyali no kulenga mu cilonganino mwaba amalekano, Paulo nga tamucincishe ukuti abwelele ku Korinti. Ukwabula no kutwishika, Apolo alibomfeshe bwino ica bupe cakwe ku kubila imbila nsuma no kukosha aba bwananyina. Kabili te kuti tutwishike no kutwishika ukuti Apolo ali uwaicefya. Ku ca kumwenako, tabapa ilembo ililanda ukuti alifulilwe ilyo Akula na Prisila ‘bamulondolwelele bwino bwino amafunde ya kwa Lesa.’—Imil. 18:24-28.

17. Finshi Paulo acitile pa kuti mu cilonganino mwiba amalekano?

¹⁷ Umutumwa Paulo alishibe ifisuma ifyo Apolo alecita. Lelo Paulo talesakamana no kulatontonkanya ukuti abantu bakulamona ukuti balimucila kuli Apolo. Amashiwi Paulo alembele icilonganino ca ku Korinti yalangilila ukuti  ali uwaicefya, uwafuuka, kabili uushaumina kumo. Mu cifulo ca kuti atemwe ilyo bamo baletila “Ine ndi wa kwa Paulo,” abebele ukuti balecindika Yehova Lesa e lyo na Yesu Kristu.—1 Kor. 3:3-6.

18. Ukulingana ne fyaba pali 1 Abena Korinti 4:6, 7, finshi tusambilila kuli Apolo na Paulo?

¹⁸ Finshi twingasambilila ku fyacitile Apolo na Paulo? Nalimo tulabombesha mu mulimo wa kwa Yehova, kabili twalyafwa na bantu abengi ukulunduluka no kubatishiwa. Lelo tufwile ukulaibukisha ukuti icilenga tulebomba bwino ni co Yehova alatwafwa. Na cimbi ico twingasambilila kuli Apolo na Paulo ca kuti, nga twalikwata imilimo iingi mu cilonganino, ninshi twalikwata ishuko lya kucita ifingalenga mu cilonganino mwiba amalekano. Tulatasha sana baeluda na babomfi batumikila nga balecita ifingalenga aba mu cilonganino baikatana kabili baleumfwana bwino. Kuti bacita ifi nga ca kuti balebomfya Baibolo ilyo balefunda aba bwananyina. Tabafwaya ukutila balebamona ukuti balicindama. Lelo bafwaya aba mu cilonganino baleumfwila Yesu no kulamupashanya.—Belengeni 1 Abena Korinti 4:6, 7.

19. Finshi bonse tufwile ukulacita? (Moneni na kabokoshi akaleti “ Mwilacita Ifingalenga Aba Bwananyina Balacimfyanya.”)

¹⁹ Bonse fye twalikwata ifya bupe ifyo Lesa atupeela. Kuti twabomfya ifya bupe twakwata ‘ku kubombela abanensu.’ (1 Pet. 4:10) Nalimo kuti twalamona kwati ifyo tubomba finono kabili tafyacindama sana. Nomba nga filya fine ka kotoni akanono kekatanya insalu ilyo tulebila ifya kufwala, utunono uto tucita kuti twalenga aba mu cilonganino baikatana. Kanshi natule-esha na maka ukukanalamona kwati twalicila bambi. Kabili natuleibikilishako ukulacita ifingalenga aba mu cilonganino balaumfwana kabili baikatana.—Efes. 4:3.